Η τρέλα της Γερμανίας, η οδύνη της Ισπανίας και το μέλλον του ευρώ

Ένας ορισμός της φρενοβλάβειας είναι να κάνεις ξανά και ξανά τα ίδια πράγματα και να περιμένεις διαφορετικά αποτελέσματα. Η επιμονή της Γερμανίας να επιβάλλει ένα στενό δημοσιονομικό κουστούμι στους εταίρους της στην Ευρωζώνη δεν είχε αποτελέσματα με το Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης. Θα αποδώσει άραγε το νέο σύμφωνο ‘σταθερότητας, συντονισμού και διακυβέρνησης’ που συμφωνήθηκε την περασμένη εβδομάδα; Αμφιβάλλουμε.

Το νέο σύμφωνο αντανακλά την άποψη ότι η κρίση οφείλεται στη δημοσιονομική απειθαρχία και ότι η λύση είναι περισσότερη πειθαρχία. Αυτό απέχει πολύ από την αλήθεια. Η αυστηρή εφαρμογή μιας τόσο λανθασμένης ιδέας είναι επικίνδυνη.

Αυτές οι ανησυχίες μοιάζουν σήμερα μακρινές. Τα δύο κύματα φτηνής τριετούς ρευστότητας της ΕΚΤ περιόρισαν τις πιέσεις και στις τράπεζες και στις κεφαλαιαγορές, συμπεριλαμβανομένων των αγορών κρατικών ομολόγων. Οι τράπεζες δανείστηκαν άνω του 1 τρις ευρώ για 3 ολόκληρα χρόνια με επιτόκιο μόλις 1%.Οι αποδόσεις των 10ετών ιταλικών και ισπανικών ομολόγων έπεσαν κάτω του 5% από τα υψηλά τους στο 7.3% για την Ιταλία και στο 6.7% για την Ισπανία στα τέλη του 2011. Εξίσου σημαντική ήταν και η πτώση των CDS των τραπεζών: τα σπρεντ της ιταλικής Intesa Sanpaolo έπεσαν από τις 623 μονάδες βάσης το Νοέμβριο σε 321 την περασμένη Δευτέρα.

Όμως η κρίση παραμένει. Σε διαφορετικό βαθμό, οι ευάλωτες χώρες αντιμετωπίζουν διαρκή προβλήματα. Θα σώσει η δημοσιονομική πειθαρχία την Ευρωζώνη από το κύμα των κρίσεων της; Θα βγάλει τις χώρες από την κρίση; Η απάντηση και στις δύο ερωτήσεις είναι όχι.

Ο βασικός νέος κανόνας είναι ότι το διαρθρωτικό δημόσιο έλλειμμα δεν θα πρέπει να ξεπερνάει το 0.5% του ΑΕΠ. Αυτό στην πραγματικότητα σημαίνει ότι ζητείται από τα κράτη να έχουν διαρθρωτικά πλεονάσματα. Επιπλέον, αν μια χώρα έχει χρέος πάνω από το 60% του ΑΕΠ, το υπερβάλλον αυτό χρέος θα πρέπει να μειώνεται με μέσο ρυθμό ενός 20ού αυτού του υπερβάλλοντος χρέους κάθε χρόνο. Μια χώρα δηλαδή σαν την Ιταλία με χρέος κοντά στο 120% του ΑΕΠ, καλείται να μειώσει το χρέος της κατά 3% του ΑΕΠ ετησίως. Αυτό είναι το ενιαίο πλαίσιο στο οποίο πρέπει να συναινέσουν όλα τα κράτη μέλη. Οι νέοι κανόνες πρέπει να γίνουν νόμος, κατά προτίμηση συνταγματικός.

Το νέο δημοσιονομικό σύμφωνο εγείρει βαθιά νομικά, πολιτικά και οικονομικά ερωτήματα.

Έχει νόημα από οικονομικής άποψης να στοχεύουμε στα κυκλικά προσαρμοσμένα αντί για τα πραγματικά ελλείμματα. Όμως η βελτίωση της οικονομικής γλώσσας γίνεται με το κόστος της μείωσης της ακρίβειάς μας. Κανείς δεν ξέρει τι είναι το διαρθρωτικό έλλειμμα.

Κι αυτό δεν είναι σχήμα λόγου. Ας δούμε τις διαρθρωτικές δημοσιονομικές θέσεις των κρατών του ευρώ του έτους 2007, την τελευταία χρονιά πριν την κρίση, όπως είχαν τότε κατά τις εκτιμήσεις του ΔΝΤ τον Οκτώβριο του 2007. Ήταν εκείνη τη χρονιά που οι δείκτες θα έπρεπε να φωνάζουν ‘κρίση’. Κι όμως έδειχναν πως η Ισπανία είχε μεγάλα διαρθρωτικά πλεονάσματα και η Ιρλανδία είχε διαρθρωτικά ισοσκελισμένο προϋπολογισμό. Και οι δύο αυτές χώρες ήταν σε καλύτερη θέση από την Γερμανία. Η Ελλάδα είχε μεγάλο διαρθρωτικό έλλειμμα (4%). Αλλά το γαλλικό διαρθρωτικό έλλειμμα ήταν μεγαλύτερο του πορτογαλικού. Ο κανόνας αυτός δεν μας επιτρέπει να διακρίνουμε ανάμεσα στις ευάλωτες χώρες και τις ισχυρές γιατί αγνοεί τις φούσκες και τις μανίες των χρηματοπιστωτικών αγορών.

Το ΔΝΤ είχε κατόπιν δεύτερες σκέψεις. Τον Οκτώβριο του 2011, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι το διαρθρωτικό δημόσιο έλλειμμα της Ελλάδας το 2007 ήταν στο 10.4% του ΑΕΠ της και όχι στο 4% και της Ιρλανδίας στο 8.4% και όχι το 0.1%. Αυτό δεν είναι κριτική προς το ΔΝΤ, δείχνει απλά πως η έννοια που θέλει να ενσωματώσει η Ευρωζώνη στη νέα της συνθήκη αποτυγχάνει εκεί όπου απαιτείται κυρίως ακρίβεια. Το αληθινό διαρθρωτικό έλλειμμα είναι άγνωστο.

Ας δούμε τις πολιτικές και νομικές επιπτώσεις. Θα αποδεχτούν εκλεγμένες κυβερνήσεις τις αμφίβολες εκτιμήσεις τεχνοκρατών που δεν λογοδοτούν σε κανένα; Και πώς θα λαμβάνουν οι δικαστικοί αποφάσεις; Θα πρέπει να αξιολογήσουν τα πλεονεκτήματα των εναλλακτικών οικονομετρικών μοντέλων; Κι από τη στιγμή που μπορεί να έχουμε τεράστιες αλλαγές στις εκτιμήσεις για τα διαρθρωτικά ελλείμματα, πώς θα προσαρμόζονται οι κυβερνήσεις; Είναι τρελό να κάνεις νόμο μια μη μετρήσιμη έννοια.

Αυτή την στιγμή αναπτύσσεται μια διαμάχη ανάμεσα στους ευρωπαϊκούς θεσμούς και την νεοεκλεγμένη ισπανική κυβέρνηση του Μαριάνο Ραχόι. Ο Ισπανός πρωθυπουργός δήλωσε ότι η κυβέρνησή του θα θέσει για φέτος στόχο ελλείμματος 5.8% του ΑΕΠ, κάτω του 8.5% του 2011 αλλά πάνω από το 4.4% που έχει συμφωνηθεί με την Επιτροπή. Η Επιτροπή θα αντιδράσει. Αλλά δεν μπορεί να υποχρεώσει μια κυρίαρχη κυβέρνηση να κάνει αυτό που θέλει η ίδια. Οι εταίροι της Ισπανίας μπορούν να αρνηθούν την βοήθειά τους. Όμως αυτό ενδέχεται να στραφεί σε βάρος τους.

Οι δημοσιονομικές δυσκολίες της Ισπανίας είναι αποτέλεσμα και όχι αιτία της κρίσης. Η χώρα είχε μια τεράστια αύξηση του ιδιωτικού χρέους μετά το 1990, ιδίως των μη χρηματοπιστωτικών εταιριών. Η μεγάλη εξάρτηση της ισπανικής οικονομίας από τις κατασκευές κατοικιών αποκλείει την αύξηση του δανεισμού των νοικοκυριών. Δοθέντος τούτου, τυχόν δραστική μείωση του κρατικού δανεισμού δεν πρόκειται να αντισταθμιστεί με αύξηση του ιδιωτικού δανεισμού και της ιδιωτικής δαπάνης. Το αποτέλεσμα είναι πολύ πιθανό να είναι μια πολύ σκληρή ύφεση, με ελάχιστη πρόοδο στη μείωση του πραγματικού δημόσιου ελλείμματος. Στη χειρότερη περίπτωση, η Ισπανία μπορεί να καταλήξει σε ένα καθοδικό υφεσιακό σπιράλ. Αντί λοιπόν να ασκούνται πιέσεις στην Ισπανία για ταχεία δημοσιονομική λιτότητα, θα ήταν πολύ πιο εύλογο να της δοθεί ο χρόνος που χρειάζεται ώστε να αποδώσουν οι γενναίες μεταρρυθμίσεις στην αγορά απασχόλησης. Αυτό θα πάρει μερικά χρόνια.

Αν η Ευρωζώνη θέλει να δώσει τον χρόνο που χρειάζεται για αυτή την προσαρμογή, οι πλεονασματικές χώρες θα πρέπει να προσέξουν τον δικό τους ρόλο. Δίχως αμφιβολία, η παράλληλη ανάδυση των εξωτερικών πλεονασμάτων και ελλειμμάτων, η ροή των κεφαλαίων μέσω των συνόρων και η τρέλα των πιστωτών που έδιναν αυτά τα διασυνοριακά δάνεια έχουν παίξει μείζονα ρόλο στη δημιουργία της σημερινής κρίσης.

Σε έκθεσή της που δημοσιεύτηκε τον περασμένο μήνα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δήλωσε την πρόθεσή της να μελετήσει μια σειρά από χώρες που έχουν εξωτερικά πλεονάσματα. Αυτοί οι ‘αμαρτωλοί’ κατονομάζονται κιόλας. Χρειάζεται η παράλληλη ανάλυση για τις πλεονασματικές χώρες και η έκθεση θέτει αυτό το ζήτημα. Βέβαια δεν τολμάει να επιλέξει συγκεκριμένες πλεονασματικές χώρες για να κάνει ανάλυση. Η Ευρωζώνη βρίσκεται σε πόλεμο με τις διπλές λογιστικές καταχωρήσεις.

Οπότε, ναι, η ΕΚΤ εξασφάλισε λίγο ακόμη χρόνο για την Ευρωζώνη. Αλλά δεν φαίνεται ακόμη πως έχει βρεθεί ο τρόπος για την απαραίτητη εν νέου ισορρόπηση της οικονομίας της Ευρωζώνης και, πάνω από όλα, για την επίτευξη του επιθυμητού μείγματος μεταρρυθμίσεων, προσαρμογής και ταχείας επιστροφής σε ανάπτυξη. Ο επιλεγμένος δρόμος δείχνει να πηγαίνει προς πολλά χρόνια μονομερούς προσαρμογής και επίπονης λιτότητας. Θα αποδώσει; Πολύ αμφιβάλλουμε. Στην καλύτερη περίπτωση, περιμένουμε πολλά σκαμπανεβάσματα σε αυτό το δρόμο.

Πηγή

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση