Ευρωζώνη και εθνική κυριαρχία

Του Clive Crook

Bloomberg

Η Ευρωπαϊκή Ένωση μπορεί να μην ξεπεράσει τη κρίση. Αν όμως το κάνει, τότε θα πρέπει οι αρμόδιοι να ασχοληθούν σοβαρά με τα θεμελιώδη ερωτήματα που έχουν τεθεί, και τα οποία αγνοήθηκαν πριν από την υιοθέτηση του ευρώ.

Ακόμη και εν μέσω της κρίσης, θα μπορούσε να αρχίσει αυτή η διαδικασία. Για να διορθωθούν τα προβλήματα, η ΕΕ θα πρέπει να κατανοήσει το τι πήγε λάθος, αλλά και να θυμηθεί τους λόγους για τους οποίους προχώρησε στην σύσταση της νομισματικής ένωσης.

Όσο βαθαίνει η κρίση, όλο και περισσότεροι ηγέτες που μέχρι πρότινος ήταν αφοσιωμένοι στο ευρώ, αρχίζουν και αναρωτιούνται αν το νόμισμα αυτό ταιριάζει σε όλα τα μέλη της ευρωζώνης. Θεωρητικά, δεν υπάρχει απάντηση. Είναι ζήτημα λεπτομερειών. Το αν θα παραμείνει η Ελλάδα, ή και η Γερμανία στην ευρωζώνη δεν είναι απλά ένα βραχυπρόθεσμο πρόβλημα, αλλά επηρεάζει και τη λειτουργία του συστήματος μακροπρόθεσμα.

Αν τέτοιου είδους κρίσεις θα επαναλαμβάνονται κάθε τόσο, τότε καλό θα ήταν να διαλυθεί επιτόπου η ΟΝΕ. Αν όμως μπορούν να αποφευχθούν, τότε καλά θα ήταν να αρχίσουν οι αρμόδιοι να ψάχνουν από τώρα για λύσεις, και για μεθόδους αποφυγής τους.

Η βάση του τρέχοντος προβλήματος είναι τα κρατικά χρέη. Κάποιες κυβερνήσεις, όπως της Ελλάδας, δανείστηκαν περισσότερα από όσα θα έπρεπε. Το ευρώ δεν προκάλεσε την υπερχρέωση, αλλά την διευκόλυνε.

Από τη στιγμή που η Ελλάδα δεν μπορούσε να υποτιμήσει το νόμισμά της, το ελληνικό χρέος θεωρούνταν εξίσου ασφαλές με το γερμανικό. Και έτσι, οι επενδυτές χρηματοδότησαν τις υπερβολές του ελληνικού δημοσίου. Στη συνέχεια, όπως ήταν φυσιολογικό και αναμενόμενο, οι φόβοι για μια χρεοκοπία έκοψαν τη πίστωση, και έτσι επήλθε η κρίση.

Η επιδιόρθωση της κρίσης απαιτεί περιορισμούς στον δημόσιο δανεισμό. Αυτό είναι κάτι δύσκολο. Οι χώρες χρειάζεται να διαθέτουν το όπλο των δημοσιονομικών κινήτρων σε εποχές ύφεσης, οπότε δεν αρκεί ένας ισολογισμένος προϋπολογισμός. Αν τεθούν κάποιοι νέοι κανονισμοί, ως που θα φτάνει η ευχέρεια των κρατών, και πως θα την μοιράζονται τα κράτη με κάποιον κεντρικό συντονιστή; Ότι και να γίνει, οι ρόλοι των κυβερνήσεων θα περιοριστούν, και μάλλον αυτός είναι ο σκοπός. Έτσι, εκτός από ζητήματα νομισματικής και δημοσιονομικής πολιτικής, η ευρωζώνη θέτει και θέματα δημοκρατικής λογοδοσίας.

Τα ζητήματα της εθνικής κυριαρχίας μέσα στην ΕΕ έπαψαν πλέον να είναι θεωρητικά, και έφτασαν στους δρόμους της Ευρώπης. Οι Έλληνες (και άλλοι) αναρωτιούνται με ποιο δικαίωμα κάποιες ξένες κυβερνήσεις απαιτούν υψηλότερη φορολογία, μικρότερο δημόσιο, και χαμηλότερο επίπεδο διαβίωσης; Η σημερινή κρίση δεν είναι απλά κρίση χρέους αλλά και συνταγματική.

Ιδού λοιπόν το πρόβλημα: Σε μια εποχή που οι περισσότεροι Ευρωπαίοι ψηφοφόροι κατηγορούν τους θεσμούς της ΕΕ, και πιο συγκεκριμένα το ευρώ, για την δυστυχία τους, μάλλον δεν θα θελήσουν να παραχωρηθεί περισσότερη εθνική τους κυριαρχία στις Βρυξέλλες. Ήδη θεωρούν πως η κυριαρχία που έχει παραχωρηθεί είναι υπεραρκετή. Όμως για να σωθεί η ευρωζώνη, θα χρειαστεί να παραχωρηθεί κι άλλη δημοσιονομική τουλάχιστον κυριαρχία.

Προς το παρόν, η ΕΕ θα πρέπει να ζητάει παραχώρηση εθνικής κυριαρχίας από τα κράτη μέλη μόνο σε άκρως απαραίτητες καταστάσεις. Οι ψηφοφόροι θα πρέπει να εισακουστούν. Όπου η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση έχει ήδη προχωρήσει πολύ, και οι ψηφοφόροι αντιδρούν, εκεί θα πρέπει να σταματήσει ή και να αναστραφεί.

Κάτι τέτοιο θα ήταν μια εντελώς νέα προσέγγιση. Εδώ και χρόνια, οι ηγέτες προχώρησαν στην ολοκλήρωση, χωρίς να ερωτηθούν οι ψηφοφόροι. Στην αρχή, η ιδέα ήταν να τελειοποιηθεί η εσωτερική ευρωπαϊκή αγορά. Οι διάφοροι κανονισμοί και πολιτικές έπαιζαν τον ρόλο των εσωτερικών εμπορικών φραγμών. Ήταν λογικό να εναρμονιστούν. Αυτό θα αποκόμιζε τα μεγαλύτερα κέρδη για μια ενιαία αγορά.

Ακόμη όμως και αυτό θα έπρεπε να γίνει με μεγαλύτερη επιφύλαξη, και με περισσότερη λογοδοσία απέναντι στους πολίτες. Δυστυχώς, ο στόχος της πολιτικής ολοκλήρωσης έγινε αυτοσκοπός, και όχι απλά ένα μέσο προς μια στενότερη οικονομική ένωση.

Το ενιαίο νόμισμα ήταν επιθυμητό όχι μόνο για την οικονομική του ισχύ, αλλά και για την πολιτική και γεωπολιτική του σημασία. Οι προσπάθειες εναρμόνισης της εξωτερικής πολιτικής, του ποινικού συστήματος, και άλλων τομέων της διακυβέρνησης, δεν είχαν κάποια οικονομική λογική. Σε όλα αυτά, οι Ευρωπαίοι οραματιστές πολιτικοί προχώρησαν πολύ πιο γρήγορα από ότι οι πολίτες τους. Για αυτό και η σημερινή αναστάτωση είναι τόσο σοβαρή. Ο κίνδυνος όμως είναι να προκληθεί μια λαϊκίστικη αντίδραση που θα υπονομεύσει τις όποιες κατακτήσεις και θα θέσει σε κίνδυνο το ευρώ.

Εκ των υστέρων, είναι εύκολο να πούμε πως η Ελλάδα και κάποια άλλα μέλη θα ήταν σε πολύ καλύτερη κατάσταση αν δεν έμπαιναν στην ευρωζώνη. Δεν υπάρχει όμως επιστροφή. Οι Ευρωπαίοι πολιτικοί θα πρέπει να καταλάβουν ότι δεν έχουν άλλη επιλογή από το να καταστήσουν το ευρώ βιώσιμο. Και για να γίνει αυτό, θα απαιτηθεί, μεταξύ άλλων, περιορισμένος αλλά αποτελεσματικός έλεγχος της δημοσιονομικής εθνικής κυριαρχίας.

Θα τα δεχτούν όλα αυτά οι ψηφοφόροι; Αν τους εξηγηθούν τα ζητήματα, μπορεί παρά τον θυμό τους να αποδεχτούν τις απαραίτητες εξελίξεις.

Απόδοση: S.A.

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση