Από τα σπλάχνα της κοινωνίας το κίνημα των Αγανακτισμένων

• Γράφει ο Σταύρος Λυγερός

Είναι εμπειρικά αποδεδειγμένο ότι η πρόκληση σοκ σε μία κοινωνία την ακινητοποιεί και την καθιστά ευάλωτη στην επιβολή πολιτικών, που, σε κανονικές συνθήκες, θα προκαλούσαν εκτεταμένες και έντονες αντιδράσεις. Μόνο που το σοκ και τα συνοδευτικά εκβιαστικά διλήμματα μετά από ένα διάστημα αρχίζουν να χάνουν τη δραστικότητά τους. Ειδικά εάν η εφαρμοζόμενη επώδυνη οικονομική πολιτική δεν φέρνει το σωτήριο αποτέλεσμα, που έχει υποσχεθεί.

Αυτή ακριβώς είναι η περίπτωση της Ελλάδας. Η κυβέρνηση Παπανδρέου κατάφερε αρχικά να καταστήσει αναμφισβήτητη αλήθεια το εκβιαστικό δίλημμα «Μνημόνιο ή χρεοκοπία». Παραλλήλως, ενοχοποίησε την κοινωνία, αναδεικνύοντας και τονίζοντας τις εκτεταμένες παθογένειες στους κόλπους των μικρομεσαίων στρωμάτων. Μέσα σ’ αυτό το κλίμα και βοηθούμενη από τα ΜΜΕ, επέτυχε τη «σαλαμοποίηση» όχι μόνο των αντιδράσεων, αλλά και της ίδιας της κοινωνίας.

Πριν από την κρίση, οι κινητοποιήσεις ήταν ένα είδος άτυπης διαπραγμάτευσης με την εκάστοτε κυβέρνηση, που προσέδιδε ευστάθεια στην κοινωνική ισορροπία. Όταν εκδηλώθηκε η κρίση και με τον πέλεκυ της χρεοκοπίας να επικρέμαται, οι κινητοποιήσεις έπαψαν να λειτουργούν σαν μοχλός πίεσης. Στην πραγματικότητα, ηθικοπολιτικά κηρύχθηκαν αντικοινωνικές ενέργειες, ανεξαρτήτως του εάν ήταν δικαιολογημένες ή όχι.

Το αποτέλεσμα ήταν να ασκείται στους εκάστοτε απεργούς όχι μόνο η ασφυκτική πίεση της εξουσίας και των ΜΜΕ, αλλά και της κοινής γνώμης. Οι επαγγελματικές ομάδες δεν διέθεταν πια καμμία δυνατότητα άμυνας έναντι των επώδυνων παρεμβάσεων της κυβερνητικής πολιτικής. Οι διαδοχικές ήττες των εκάστοτε απεργών είχαν ενισχύσει την εντύπωση ότι οι κινητοποιήσεις είναι ατελέσφορες. Η υπεράσπιση των κεκτημένων και κάθε αντίσταση στην πολιτική του Μνημονίου φάνταζε μάταιη.

Φοβούμενοι για τους μισθούς, τις συντάξεις και τις καταθέσεις τους, οι μικρομεσαίοι συσσώρευαν τη δυσαρέσκεια και την κατάθλιψή τους, προσπαθώντας να επιβιώσουν στο νέο δυσμενές περιβάλλον. Έτρεφαν την ελπίδα ότι η επώδυνη πολιτική του Μνημονίου θα οδηγούσε σε υπέρβαση της κρίσης. Το γεγονός αυτό επέτρεπε για μεγάλο διάστημα στο κυβερνών κόμμα, όχι μόνο να λειτουργεί σαν οδοστρωτήρας, αλλά και να έρχεται πρώτο στις δημοσκοπήσεις.

Όσο, όμως, η οικονομία βυθιζόταν στην ύφεση, φάνηκε καθαρά ότι για πρώτη φορά μεταπολεμικά απειλείται η αναπαραγωγή της υφιστάμενης κοινωνικής δομής. Τα συμπληρωτικά συναισθήματα του φόβου και της ελπίδας άρχισαν σταδιακά να υποχωρούν. Η μαζική πτώχευση μικρομεσαίων και το κύμα απολύσεων παράγουν κοινωνική απόγνωση. Όταν στην κοινωνία συγκεντρώθηκε η κρίσιμη μάζα απόγνωσης, η απόγνωση άρχισε να μετατρέπεται σε οργή.

Απ’ αυτή τη δεξαμενή κοινωνικής οργής ξεπήδησε το κίνημα «δεν πληρώνω». Από την ίδια δεξαμενή πηγάζει και το πολύ πιο ευρύ κίνημα των Αγανακτισμένων. Ούτε το ένα ούτε το άλλο θα είχαν εκδηλωθεί εάν δεν είχε μεσολαβήσει όχι μόνο η οξύτατη κρίση, αλλά και η κλιμακούμενη απονομιμοποίηση της εξουσίας. Οι δημοσκοπήσεις επιβεβαιώνουν ότι ολοένα και περισσότεροι πολίτες θεωρούν ότι το υφιστάμενο πολιτικό σύστημα δεν δρα για το συμφέρον της κοινωνίας.

Οι πολίτες βιώνουν τραυματικά την ανώμαλη προσγείωση από τις κυβερνητικές ρητορείες περί «ισχυρής οικονομίας» στην πραγματικότητα του κραχ. Κι όταν οι κυβερνήσεις συμπεριφέρονται αναξιόπιστα, οι πολίτες εξωθούνται να διεκδικήσουν το δίκιο τους με ανορθόδοξους τρόπους. Η απειλή της χρεοκοπίας συνεχίζει να τρομοκρατεί τα νοικοκυριά, αλλά είναι ολοένα και λιγότερο ικανή να φρενάρει την κοινωνική δυναμική.

Το κίνημα των Αγανακτισμένων μπορεί στη μορφή να μιμείται την πρωτοβουλία των Ισπανών, αλλά στην πραγματικότητα τροφοδοτείται από το ντόπιο οικονομικό κράχ. Με τα παραδοσιακά κριτήρια, μοιάζει απολίτικο. Στην πραγματικότητα, όμως, είναι βαθιά και με πρωτόγνωρο τρόπο πολιτικό. Πηγάζει από τα σπλάχνα της κοινωνίας και απηχεί τη διέγερση της σιωπηλής πλειοψηφίας, που βλέπει ότι κατεδαφίζονται οι στοιχειώδεις σταθερές του βίου. Γι’ αυτό και έχει όλες τις προϋποθέσεις να αναδειχθεί σε παράγοντα πολιτικών εξελίξεων.

Το κίνημα είναι αυθόρμητο, ιδεολογικά ποικιλόχρωμο και πολιτικά α-δέσποτο. Η ανθρωπογεωγραφία και τα σύμβολά του είναι πολύ διαφορετικά από τα αντίστοιχα των παραδοσιακών διαδηλώσεων. Σ’ αυτό δεν κυριαρχούν τα μπλοκ και οι «επαγγελματίες» διαδηλωτές της Αριστεράς και των συνδικάτων, αλλά άνθρωποι χωρίς θητεία σε διαδηλώσεις. Αντί για πανό και κόκκινες σημαίες βλέπεις ελληνικές σημαίες και ακούς τον εθνικό ύμνο. Αντί για μολότοφ και συγκρούσεις, βλέπεις να επικρατεί μία ενδιαφέρουσα ειρηνική ατμόσφαιρα και η απουσία συνθημάτων εναντίον των αστυνομικών.

Στην πραγματικότητα, πρόκειται για μία ασταθή ισορροπία. Η οργή εναντίον του Μνημονίου, της κυβέρνησης και του πολιτικού συστήματος εκφράζεται με έντονες αποδοκιμασίες, οι οποίες είναι πολύ εύκολο να μετατραπούν σε προπηλακισμούς. Αυτό φάνηκε καθαρά με τον ημιαποκλεισμό της εισόδου του Κοινοβουλίου, το επεισόδιο στην Κέρκυρα και την αυθόρμητη συγκέντρωση στην Αργυρούπολη. Όπως συμβαίνει σε τέτοιες περιπτώσεις, τα πιο οργισμένα στοιχεία του πλήθους, υιοθετούν πιο δυναμικές μορφές αποδοκιμασίας. Δεν παύουν, όμως, να κινούνται στο ίδιο πλαίσιο με τη μεγάλη πλειοψηφία απ’ όπου προέρχονται.

Ορισμένοι έσπευσαν να μιλήσουν για πλήγματα εναντίον του Κοινοβουλευτισμού και της Δημοκρατίας! Στην πραγματικότητα, εκφράζουν την απέχθεια και την εναντίωση σ’ ένα πολιτικό σύστημα που βούλιαξε στη διαπλοκή και τη διαφθορά, που έφερε τη χώρα στο χείλος του γκρεμού και που τώρα, στο όνομα της διάσωσης, πλήττει ή και καταστρέφει τις σταθερές του βίου εκατομμυρίων πολιτών. Η αλήθεια είναι ότι για τη σημερινή καταρράκωση του πολιτικού συστήματος ευθύνονται πρωτίστως οι ταγοί του.

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση