Το τέλος του κρατισμού στην Ελλάδα

Το πολιτικό μοντέλο του 19ου αιώνα και η σημερινή κρίση

Του Ανδρέα Παπαγεωργόπουλου
Ο τίτλος είναι από άρθρο της μεγάλης κυκλοφορίας ισπανικής συντηρητικής εφημερίδας “El Mundo”. Το υπογράφει ο καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Ναβάρρα, Victor Pou, ένας καλός γνώστης της ελληνικής πραγματικότητας. Τα γραφόμενά του κάνουν τον ξένο αναγνώστη να διερωτάται αν πράγματι στην εποχή μας μπορούν να συμβαίνουν αυτά τα ...μουρλά ευτράπελα. Για μας, που ζούμε στο πετσί μας καθημερινά κι από κοντά τα γεγονότα, είναι πασίγνωστα και ίσως πολλοί να τα θεωρούν και φυσιολογικά. Τους τελευταίους, ίσως γιατί τους συμφέρει να ζουν σε βάρος της συντριπτικής πλειοψηφίας. Όμως, μέχρι πότε; Να μερικές από τις διαπιστώσεις του Ισπανού καθηγητή:
Η κρίση στην Ελλάδα είναι κάτι αρκετά περισσότερο από μια οικονομική κρίση. Είναι κρίση ενός καθορισμένου οικονομικού μοντέλου που βρίσκει τις βαθιές του ρίζες στον περασμένο αιώνα και βάζει τον κρατισμό και την πολιτική υπεράνω της επιχείρησης και των αγορών. Η βασική δομή της Ελλάδας ποτέ δεν υπήρξε η κοινωνία των πολιτών, αλλά το κράτος. Από τα μέσα του 19ου αιώνα, τίποτα δεν μπόρεσε να γίνει στη χώρα αυτή χωρίς να περάσει αναγκαστικά από τον μηχανισμό του κράτους. Η κοινωνική ομάδα που ανέλαβε την εξουσία μετά την απελευθέρωση από τον οθωμανικό ζυγό, ήταν προσωπικότητες που συνήθιζαν να επιστρέφουν τους φόρους στα πρώην αφεντικά τους. Ο κρατικός έλεγχος καθιερώθηκε σύντομα σ΄ έναν μηχανισμό διανομής εργασιακών ρουσφετιών (αργομισθιών) και προνομίων.
Οι επιτελικές θέσεις στη γραφειοκρατική δομή πήγαιναν στους διορισμένους αργόμισθους. Στα τέλη του 19ου αιώνα η Ελλάδα είχε τους περισσότερους δημοσίους υπαλλήλους (214 σε κάθε 10.000 κατοίκους). Το ελληνικό μοντέλο χαρακτηρίζεται από την πελατειακή πολιτική, όπου ξεχωρίζουν τρεις κατηγορίες: 1) μια θέση στο δημόσιο (ένα εκατομμύριο δημόσιοι υπάλληλοι σήμερα ή ένας σε κάθε τέσσερις εργαζόμενους), 2) τα προνόμια σε ορισμένες επαγγελματικές ομάδες (δικηγόρους, συμβολαιογράφους, ιδιοκτήτες φορτηγών, κ.λ.π.) που αποτελούν ένα κλειστό κύκλωμα, και 3) η επιβολή φόρων ή χαρτοσήμων σε πολλές πράξεις, ιδίως αγοραπωλησιών, τεράστια ποσά που πηγαίνουν σε άσχετα ταμεία προνομιούχων επαγγελματικών ομάδων (δικηγόρων, ναυτεργατών , κ. ά.).
Αυτός ο τρόπος λειτουργίας και σκέψης είναι βαθιά ριζωμένος στην ελληνική ψυχή. Στην ημερησία διάταξη είναι το... για ο,τιδήποτε φταίει ο άλλος. ΄Εντονη είναι και η παρουσία του παραδοσιακού αντιαμερικανικού, αντιευρωπαϊκού και αντιγερμανικού τικ. Αυτή την περίοδο πολλοί αναλυτές πιστεύουν ότι η ελληνική κοινωνία χρειάζεται μια δυνατή δόση εκσυγχρονισμού και τόνωσης του ηθικού για να συνοδεύσει το ξεπέρασμα της οικονομικής κρίσης. Στις Βρυξέλλες - αν και άδικα -άρχισαν να κυκλοφορούν διάφορα ανέκδοτα σε βάρος της Ελλάδας. ΄Ολα πηγάζουν από τον τρόπο που μαγειρεύτηκαν τα οικονομικά στοιχεία αυτής της χώρας.
Πηγή