Οι «σταθερές» και η αστάθεια της εξωτερικής μας πολιτικής...

του Διαμαντή Μπασαντή

Η εξωτερική πολιτική δεν ήταν ποτέ στο φόρτε της στην Ελλάδα. Ίσως γιατί κάθε τι το περνάμε μέσα από το πρίσμα των εσωτερικών αντιθέσεων και αντιπαραθέσεων ή μέσα από ελαφρές αναγνώσεις δημοσίων σχέσεων, φωτογραφικών ενσταντανέ και καλών λόγων.

Οι περισσότεροι σχολιαστές, η συντριπτική πλειοψηφία των ΜΜΕ, αλλά και οι περισσότεροι πολιτικοί, συνήθως αναλώνονται σε παραπολιτικές λεπτομέρειες ή επιχειρούν μόνο μια πρώτη ανάγνωση του προσκηνίου και των διεθνών εξελίξεων, στρέφοντας γρήγορα την προσοχή τους και πάλι στο «ένδοξο» εσωτερικό μας μέτωπο. Αυτό συμβαίνει και σε όλη την τρέχουσα τελευταία περίοδο, περίοδο σημαντικών ανακατατάξεων της διεθνούς αρένας, όπου εμείς βαδίζουμε από «αποκάλυψη» σε αποκάλυψη και από «σκάνδαλο» σε σκάνδαλο, φροντίζοντας να προσπερνούμε τόσο τις οικονομικές αλλαγές που επέφερε η διεθνής κρίση όσο και αυτές που επιφέρουν οι μεγάλες αλλαγές των διεθνών συσχετισμών.
Αλλά ακόμα και σε ζητήματα προτεραιότητας για τη χώρα μας, όπως είναι οι σχέσεις μας με τις ΗΠΑ, η στάση της Ευρώπης στην οικονομική κρίση, η θέση της Τουρκίας στον κόσμο και το Κυπριακό, η πληροφόρηση και οι αναλύσεις των ΜΜΕ περιορίζονται συχνά σε επιδερμικές αναγνώσεις. Δεν είναι τυχαίο πως πλήθος αντιπολιτευόμενοι σχολιαστές στάθηκαν στο πόσο κράτησε η πρώτη συνάντηση του Μπάρακ Ομπάμα με τον Κώστα Καραμανλή (3/4 της ώρας). Αρκετοί άλλοι στάθηκαν στο πόσο «δημοσκοπικά» αδύναμος αισθανόταν ο πρωθυπουργός απέναντι στον ισχυρό «δημοσκοπικά» Μπάρακ Ομπάμα. Ενώ αρκετοί «κατάλαβαν» το πόσο «αδιάφορος» ήταν ο Αμερικανός πρόεδρος από το ότι κάποια στιγμή αποκάλεσε τον Έλληνα πρωθυπουργό... «πρόεδρο»!
Τα παραπάνω αποδεικνύουν απλώς πως η εσωστρέφεια είναι η πρώτη και σημαντικότερη «σταθερά» του ελληνικού πολιτικού συστήματος...
Αλλά δεν είναι μόνο η εσωστρέφεια μας. Είναι και η αδυναμία να δούμε την εξωτερική πολιτική σαν μεσομακροπρόθεσμο πεδίο αναφοράς συσχετισμών και συμφερόντων. Για παράδειγμα, οι τελευταίες κινήσεις του Αμερικανού προέδρου Μπάρακ Ομπάμα οδήγησαν πολλούς δημοσιογραφούντες στο να πουν πως η Τουρκία αναβαθμίστηκε από τις ΗΠΑ.
Πώς όμως αναβαθμίζεται όταν η επέμβαση των ΗΠΑ στο Ιράκ έφερε στο προσκήνιο το Ιρακινό Κουρδιστάν και άνοιξε τους ασκούς του Αιόλου στις ανατολικές επαρχίες της; Πώς οι Αμερικανοί αναβαθμίζουν την Τουρκία όταν προέχουν γι'αυτούς οι σχέσεις τους με τη Ρωσία. Αυτό έδειξε άλλωστε και η επίσκεψη ομάδας επιφανών Αμερικανών πολιτικών υπό τον Χένρυ Κίσινγκερ, ως απεσταλμένων του Μπάρακ Ομπάμα στη Μόσχα τον προηγούμενο μήνα.
Ο λόγος της αναγκαστικής σύμπλευσης των Αμερικανών με τη Ρωσία είναι πως μόνο αυτή μπορεί να τους βοηθήσει στο τέλμα του Αφγανιστάν και στο βυθιζόμενο σε χάος Πακιστάν. Και μόνο οι Ρώσοι μπορούν να συνεισφέρουν στο δύσκολο ζήτημα του Ιράν. Αν οι ΗΠΑ τα βρουν με τους Ρώσους, τότε μπορεί να βρεθεί μια διέξοδος στα τεράστια προβλήματα της Κεντρικής Ασίας.
Συγχρόνως, είναι εύκολο για κάθε προσεκτικό παρατηρητή να διαπιστώσει πως τα ρωσικά συμφέροντα είναι ανταγωνιστικά με της Τουρκίας στον Καύκασο. Ο ανταγωνισμός αυτός φάνηκε ακόμα μια φορά και στο θέμα της μεταφοράς αζέρικου αερίου στην Ευρώπη. Η προσέγγιση Ρωσίας-Αζερμπαϊτζάν (επιβεβαιώθηκε τις προηγούμενες εβδομάδες και από τη Μόσχα) παρακάμπτει την Τουρκία και δημιουργεί νέα δεδομένα στη μεταφορά του φυσικού αερίου της Κασπίας προς τη Δύση. Οι «εναλλακτικοί» αγωγοί τους οποίους ήθελε η Ουάσινγκτον (με ευθύνη της Τουρκίας) φαίνεται πως θα περάσουν από τη Ρωσία!
Αλήθεια, τι από τα παραπάνω άλλαξε με την επίσκεψη Ομπάμα στην Άγκυρα; Πέρα από συμβολισμούς και λόγια, η Τουρκία (αναγνωρίστηκε σαν «στρατηγικός σύμμαχος») δεν βλέπει κάποια εύκολη λύση στο Κουρδικό; Και δεν βλέπει τι μπορεί να κάνουν οι «στρατηγικοί σύμμαχοι» της όταν οι Κούρδοι του Ιράκ ενσωματώσουν το Κιρκούκ και τη Μοσούλη στην επικράτεια τους στο προσεχές μέλλον;
Όσο για τη στήριξη των ΗΠΑ (την οποία πρόσφερε και ο Μπάρακ Ομπάμα) στην ευρωπαϊκή πορεία της Τουρκίας αυτή δεν είναι καινούργια. Ούτε, άλλωστε, είναι καινούργια η άρνηση του Σαρκοζί, η επιφυλακτικότητα της Μέρκελ, αλλά και η ενόχληση της Ευρώπης στις παρεμβάσεις για την ενταξιακή πορεία της Άγκυρας... Μια ενόχληση που έφερε ακόμα και τον Εοοηοηηίίΐ (!) να απαντά με το ερώτημα: «Τι θα έλεγε άραγε ο Μπάρακ Ομπάμα αν οι Ευρωπαίοι του έλεγαν να ανοίξει τα σύνορα του και να προχωρήσει σε κοινοπολιτεία με το Μεξικό...»!
Χρόνια τώρα παρακολουθούμε μια Τουρκία γεμάτη αντιφάσεις. Κι εμείς κάνουμε πως δεν τις βλέπουμε. Κάνουμε πως δεν αντιλαμβανόμαστε πως άλλη η πολιτική των κεμαλιστών άλλη των ισλαμιστών. Άλλες οι προθέσεις των Ευρωπαίων και των Αμερικανών και άλλη η πραγματικότητα που διαμορφώνεται στην τουρκική κοινωνία. Άλλοι οι ρόλοι που ζητούνται από την Τουρκία και άλλοι αυτοί που θέλει να παίξει. Η Τουρκία είναι μια μεταβλητή κι εμείς τείνουμε να την αντιλαμβανόμαστε σαν μια δεδομένη «σταθερά»...
Ακόμα και η ανάληψη του τουρκικού υπουργείου Εξωτερικών από τον Αχμέτ Νταβούτογλου ελάχιστα απασχόλησε την Αθήνα. Κι όμως ο Νταβούτογλου είναι ο εμπνευστής της στροφής της Τουρκίας στο οθωμανικό παρελθόν της. Είναι ο θεωρητικός του «στρατηγικού βάθους» που αναλαμβάνει να ασκήσει μια εξωτερική πολιτική η οποία αργά ή γρήγορα θα φέρει την Τουρκία σε έναν εντελώς άλλο ρόλο που τη στρέφει προς το ασιατικό παρελθόν της. Στόχος του, η ανάδειξη της σε περιφερειακή δύναμη που θα επιχειρήσει να σταθεί στη μέση μεταξύ Δύσης και Ανατολής. Κάτι που θα έχει επιπτώσεις στη μονόδρομη πορεία προς τη Δύση που επιδιώκουν χρόνια τώρα οι Κεμαλιστές...
Και εδώ φτάνουμε στη δεύτερη «σταθερά»: Οι φοβίες και οι ανασφάλειες μας έναντι των άλλων δεν μας επιτρέπουν να δούμε τη συνεχώς μεταβαλλόμενη διεθνή πραγματικότητα...
Όμως, ακόμα και όταν ξεπερνάμε την εσωστρέφεια, τις φοβίες και την ανασφάλεια μας, ο τρόπος που κατανοούμε τα διεθνή ζητήματα συνήθως απέχει πολύ από την πραγματικότητα. Για παράδειγμα, η αντιμετώπιση της οικονομικής κρίσης περιορίζεται εδώ και πολύ καιρό σε επικρίσεις των ΜΜΕ για τους όποιους αυτοσχεδιασμούς της κυβέρνησης και σε παράθεση των λεκτικών ακροβατισμών της αντιπολίτευσης. Πολύ σπάνια γίνεται προσπάθεια να γίνει πραγματική ανάλυση και κριτική για όσα συμβαίνουν στον κόσμο σήμερα.
Για παράδειγμα, πολύ λίγο φαίνεται να καταλαβαίνουμε το χάσμα που υπάρχει μεταξύ του αμερικάνικου Κεϋνσιανισμού (που ξεκίνησε επί Μπους συνεχίζει και επί Ομπάμα) και της ευρωπαϊκής μονεταριστικής ορθοδοξίας (που ξεκίνησε στο Μάαστριχτ και συνεχίζει από την Αγγέλα Μέρκελ και τη Γερμανία); Οι Αμερικάνοι σήμερα παίρνουν το ρίσκο ως κυβέρνηση και αποφασίζουν να δράσουν. Οι Κινέζοι παίρνουν και αυτοί το ρίσκο και κάνουν το ίδιο. Οι Ρώσοι έχουν ξεκινήσει μια αποφασιστική προσπάθεια αλλαγής της χώρας τους, αλλά και των διεθνών συσχετισμών. Και όλοι μαζί δηλώνουν ανοιχτά πως επιδιώκουν να βγουν ενδυναμωμένοι μέσα από τις ανακατατάξεις που θα επιφέρει η παγκόσμια κρίση. Αντιθέτως, η «διαιρεμένη» Ευρώπη της Αγγέλας Μέρκελ και του Χουακίν Αλμούνια κοιτά πώς μην ξεφύγουν τα δημόσια ελλείμματα πάνω από το 3% του Συμφώνου Σταθερότητας. Και περιμένει από τους άλλους να δώσουν λύση στο πρόβλημα.
Αυτό, όπως έγραψε χαρακτηριστικά ο Γιόσκα Φίσερ, καθιστά την Ευρωπαϊκή Ένωση (και τη Γερμανία) «λαθρεπιβάτες» των εξελίξεων! Κατά τον Γερμανό πρώην υπουργό Εξωτερικών Ευρώπη και Γερμανία θα πληρώσουν φυσικά για την απουσία τους και το ανάλογο κόστος στους νέους διεθνείς συσχετισμούς που θα διαμορφωθούν μετά την κρίση...
Βεβαίως, πολύ λίγο δείχνει να μας ενδιαφέρει πως και τα «εργαλεία» παρέμβασης στο διεθνές σύστημα, όπως η Παγκόσμια Τράπεζα και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, δεν είναι σήμερα και πολύ ισχυρά. Και εξασθενούν περισσότερο τη στιγμή που η Ρωσία και η Κίνα συζητούν ακόμα και για έξοδο από το δολάριο. Την ίδια ώρα η αμερικανική οικονομική πολιτική επιχειρεί να πλησιάσει ακόμα περισσότερο την Κίνα, μεταφέροντας το κέντρο βάρους της στον Ειρηνικό. Αυτό, φυσικά, αποδυναμώνει τις ατλαντικές σχέσεις. Η Δύση δεν μοιάζει τόσο ενωμένη πια...
Και ενώ όλα αυτά τα πολύ ανατρεπτικά συμβαίνουν διεθνώς στην Ελλάδα συζητάμε για «έξοδο» από διάφορα οικονομικά τούνελ, δραματοποιούμε όλες τις λεπτομέρειες (σημαντικές και ασήμαντες) και αφορίζουμε κάθε εξέλιξη αρνούμενοι να δούμε τις μεγάλες μεταβολές που συμβαίνουν παντού.
Καθόλου παράξενο που η διεθνής κρίση μοιάζει να μας απασχολεί περισσότερο σαν μια απλή αναφορά, παρά σαν μια σοβαρή πραγματικότητα. Ίσως, γιατί η χώρα μας, επιμένοντας χρόνια τώρα σε ένα άκρατο και άκριτο «αριστερό συντηρητισμό», έχει περιορίσει την πραγματική οικονομία, έχει στηριχτεί στην παραοικονομία, έχει αυξήσει την εξάρτηση από το κράτος, έχει περιορίσει τις διεθνείς επενδύσεις. Συνεπώς, η διεθνής οικονομική κρίση θα εκφραστεί εκεί που είμαστε ανοικτοί: Στον τουρισμό. Κατά τα άλλα όλοι «σπεκουλάρουν» πάνω στην κρίση και παρακολουθούν από μακριά τις διεθνείς ανακατατάξεις. Η χώρα ακόμα μια φορά παραμένει θεατής των μεγάλων εξελίξεων...
Φτάνουμε, λοιπόν, στην τρίτη «σταθερά»: Περισσότερο «τζογάρουμε» πολιτικά σεναριολογώντας και απεραντολογώντας για όλα τα μεγάλα ζητήματα, παρά ρισκάρουμε... Ή, όπως θα έλεγε και ο ποιητής: «Εύκολα δολοφονείς μα πώς να θυσιάσεις...»
Οι τρεις παραπάνω «σταθερές» έχουν οδηγήσει σε πλήρη αστάθεια το ελληνικό πολιτικό σύστημα και σε ανυποληψία τα ΜΜΕ. Το ζήτημα είναι πως η ελληνική κοινωνία έχει πλέον αρχίσει να αντιλαμβάνεται πως κάτι δεν πάει καλά. Το αποδεικνύουν οι θηριώδεις στατιστικές των δημοσκοπήσεων που λένε πως το 70%-80% των Ελλήνων θεωρούν ως μέγιστο πρόβλημα την οικονομία, ενώ μόνο το 14% δείχνει ενδιαφέρον για τις αλλεπάλληλες «αποκαλύψεις» σκανδάλων.
Όμως, όλοι οι «ηγέτες της κοινής γνώμης» δείχνουν να έχουν μείνει στο χτες συνεχίζοντας ακάθεκτοι την εκλογολογία και τη σκανδαλολογία. Βλέπουμε σελίδες επί σελίδων και ώρες ατέλειωτες δημοσιεύματα και αναλύσεις που ουδείς πλέον δείχνει διάθεση να παρακολουθήσει. Η αναντιστοιχία της θεματολογίας των ΜΜΕ με τις προτεραιότητες της ελληνικής κοινωνίας οδηγεί σε συνεχείς και καθημερινές απώλειες (θετών, ακροατών, αναγνωστών)... Όμως, ελάχιστοι δείχνουν να το κατανοούν...
Εδώ ισχύει το κλασικό: Μωραίνει Κύριος ον βούλεται απολέσαι...

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση