Το Ανατολικό Ζήτημα (από την ανάποδη)

Κοντά δυο αιώνες διήρκεσε η αποσύνθεση και τελικώς διάλυση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Από τα μέσα του 18ου αιώνα μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα, οπότε η Συνθήκη της Λωζάννης έδωσε ένα οριστικό τέλος στο χαλιφάτο του οποίου ληξιαρχική πράξη γέννησης θεωρείται από πολλούς το 1453 με την άλωση της Κωνσταντινούπολης.

Εδώ και περίπου μια πενταετία, χρόνος τεράστιος για τα δεδομένα της ψηφιακής εποχής, στην ευρύτερη γειτονιά μας βιώνουμε εκόντες-άκοντες τα επεισόδια της ανάδειξης ενός νέου Ανατολικού Ζητήματος, από την ανάποδη αυτή την φορά.

Ο Ταγίπ Ερντογάν, πρωθυπουργός και πρόεδρος της Τουρκίας από το 2003, μεθοδικά και συστηματικά προσπαθεί να δημιουργήσει ένα νέο Ανατολικό Ζήτημα διεκδικώντας μεγαλύτερη επιρροή, περισσότερα εδάφη, ευρύτερες θαλάσσιες ζώνες για την Τουρκία. Το όραμα του Ερντογάν δεν κρύβεται: Με ορόσημο το 2023, την επέτειο των 100 ετών από την δημιουργία της σύγχρονης Τουρκίας, θέλει να γίνει ο πολιτικός που θα μεγαλώσει τα σύνορα της χώρας του στην ξηρά και στην θάλασσα καθιστώντας την και πάλι μια αυτοκρατορία με ισχύ αντίστοιχη της Οθωμανικής.

Ο Ερντογάν ενεπλάκη στο Παλαιστινιακό προσπαθώντας να εμφανιστεί σαν προστάτης των Αράβων αλλά δεν μπόρεσε να κατανικήσει το Ισραήλ (βλέπε υπόθεση Μαβί Μαρμαρά) με αποτέλεσμα να χάσει την ισχυρή συμμαχία με το Τελ Αβίβ (ή την Ιερουσαλήμ, αν προτιμάτε). Παρενέβη ευθέως στην λεγόμενη «αραβική άνοιξη» της Αιγύπτου, στηρίζοντας ανοιχτά τον Μόρσι μέσω της Μουσουλμανικής Αδελφότητας, αλλά τελικώς υπέστη ήττα επειδή οι μεγάλες δυνάμεις δεν ήταν διατεθειμένος να αφήσουν την Αίγυπτο να γίνει ένα κράτος ελεγχόμενο από ακραίους ισλαμιστές και τζιχαντιστές.

Μετά ήρθε η σειρά της Συρίας. Ο εμφύλιος έδωσε στον Ερντογάν την αφορμή να εισβάλλει στη γειτονική του χώρα, καταλαμβάνοντας ένα μέρος της με πρόσχημα υποτίθεται την καταπολέμηση της τρομοκρατίας. Παραλλήλως εμφανίστηκε ως οικοδεσπότης εκατομμυρίων προσφύγων που έτρεχαν να ξεφύγουν από έναν πόλεμο που τροφοδοτούσε η Τουρκία με διάφορους τρόπους, είτε ενισχύοντας τους αντιπάλους του Μπασάρ αλ Άσαντ είτε δημιουργώντας περιβάλλον αστάθειας.

Το Ιράκ, σπαρασσόμενο από συγκρούσεις φατριών επί χρόνια μετά την πτώση του Σαντάμ Χουσεϊν, δεν θα μπορούσε να γλυτώσει από τις ορέξεις του Ερντογάν. Με πολιτική βουλιμία για να κακακτήσει νέα εδάφη ο πρόδρος της Τουρκίας διέταξε τα στρατεύματά του να εισβάλουν στο βόρειο τμήμα της ιρακινής επικράτειας, για να εξουδετερώσει υποτίθεται τους Κούρδους αντάρτες του PKK.

Επόμενος κρίκος στην αλυσίδα των επεκτατικών σχεδίων του στρατηλάτη Ερντογάν η Λιβύη. Εμφύλιος κι εκεί μετά την απόφαση των ισχυρών της Δύσης να ρίξουν τον Καντάφι. Ακόμη ένα λάθος των μεγάλων δυνάμεων που ο Ερντογάν έσπευσε να αξιοποιήσει. Και τσουπ, στέλνει τους μισθοφόρους τζιχαντιστές στο μέτωπο για να βοηθήσουν το ανδρείκελό του Σαράτζ που προσέφερε ένα σύμφωνο οριοθέτησης θαλασσίων ζωνών με την Τουρκία κλέβοντας περιοχές ελληνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων. Το γεγονός ότι η Τουρκία δεν έχει θαλάσσια σύνορα με τη Λιβύη αντιμετωπίστηκε από τις μεγάλες δυνάμεις περίπου σαν... λεπτομέρεια. Αντί να ακυρώσουν επί τόπου την συμφωνία βάζοντας τον Ερντογάν στη θέση του, αρκέστηκαν –οι πιο προωθημένοι ισχυροί παίκτες- να δηλώσουν ότι οι παράνομες συμφωνίες δεν παράγουν δίκαιο ούτε και μπορούν να δημιουργήσουν τετελεσμένα. Με απλά λόγια, βρείτε τα εσείς οι γκρινιάρηδες Έλληνες με τους Τούρκους που είναι μια αγορά 80 εκατ. ανθρώπων απαραίτητη για τα ευρωπαϊκά προϊόντα και ταυτόχρονα γεμάτη εργάτες, φθηνότερους από τους ακριβούς Ευρωπαίους...

Ακολούθησε το Αζερμπαϊτζάν, αδελφή χώρα της Τουρκίας, που αποφάσισε να πάρει πίσω από την Αρμενία το Ναγκόρνο Καραμπάχ. Και εδώ οι ισχυροί του πλανήτη έλαμψαν διά της απουσίας τους, με μοναδική εξαίρεση ίσως την Γαλλία που κατήγγειλε ότι οι Τούρκοι στέλνουν μισθοφόρους τζιχαντιστές από την Συρία να πολεμήσουν εναντίον των Αρμενίων.

Πολύ φοβάμαι ότι στην ακολουθία των γεγονότων, η Ελλάδα και η Κύπρος είναι οι επόμενες χώρες στη bucket list του Ερντογάν. Κάτι ο κορωναϊός και η πανδημία, κάτι οι εκλογές στις ΗΠΑ και η ατέλειωτη περιδίνηση των Αμερικανών σε λογικές ομφαλοσκόπησης, λίγο η αδράνεια και η... αμηχανία των Ευρωπαίων που πιστεύουν ότι θα κατευνάσουν την Τουρκία επειδή την θεωρούν πιο σημαντική από την Ελλάδα, όλα μοιάζουν να δουλεύουν υπέρ της στρατηγικής του Ερντογάν.

Σε τακτικό επίπεδο, η Τουρκία βάζει (ή μάλλον βγάζει) το Oruc Reis για έρευνες στα 6,5 ναυτικά μίλια από τις ακτές του Καστελλόριζου. Η λογική του Ερντογάν απλή: Θέλει να εγκλωβίσει το Καστελλόριζο και όλα τα ελληνικά νησιά σε μια ζώνη τουρκικής υφαλοκρηπίδας. Θέλει να πάρει το μισό Αιγαίο, ό,τι υπάρχει ανατολικά του 25ου μεσημβρινού επειδή στο μυαλό του τα νησιά βρίσκονται απλώς στην λάθος πλευρά της γεωγραφίας και μοιράζει τις θαλάσσιες ζώνες μεταξύ της Τουρκίας και της ηπειρωτικής Ελλάδας.

Το κρίσιμο ζήτημα δεν είναι τι θα γίνει τις επόμενες ημέρες και εβδομάδες στο Καστελλόριζο. Ακόμη κι αν οι Τούρκοι προκαλέσουν θερμό επεισόδιο. Το πρόβλημα είναι ότι οι χάρτες που πριν ένα χρόνο αντιμετωπίζονταν ακόμη κι από τον Αμερικανό πρέσβη στην Αθήνα σαν καρικατούρες, περιθωριακές σκέψεις ενός τουρκικού κατεστημένου σε αποδρομή και ενώπιον οικονομικής κρίσης, σήμερα πλέον παρουσιάζονται σε διεθνή φόρα, όπως έγινε την προηγούμενη εβδομάδα στην Μπρατισλάβα. Οπου ο Τσαβούσογλου παρουσίαζε τους χάρτες με τις απαιτήσεις των Τούρκων και τα σύνορα της λεγόμενης «Γαλάζιας Πατρίδας» εξηγώντας στους σχεδόν αμίλητους και ακούνητους Ευρωπαίους υπουργούς Εξωτερικών από την Γερμανία, την Γαλλία και τόσες άλλες χώρες ότι δήθεν είναι μαξιμαλιστικές οι ελληνικές θέσεις! Εκεί φτάσαμε με τον μιθριδατισμό και τον βήμα-βήμα εθισμό στο χτίσιμο της αναθεωρητικής στρατηγικής των Τούρκων. Να παρακολουθούν οι Ευρωπαίοι τον Ερντογάν και τους συνεργάτες να ανοίγουν δημοσίως χάρτες διεκδικώντας θαλάσσιες ζώνες που θεωρούσαμε αναμφισβήτητα ελληνικές και να μας λένε «καθίστε στο τραπέζι να τα βρείτε»! Τι μπορείς να λύσεις με τους Τούρκους; Με ποιο διεθνές δίκαιο; Και πώς να αντιμετωπίσεις μια χώρα που υπερεξοπλίζεται με όπλα από την Γερμανία, την Ρωσία, τις ΗΠΑ και έχει καταφέρει να φτιάξει και τη δική της ισχυρή βιομηχανία κλέβοντας (reverse engineering λέγεται επισήμως) την τεχνολογία άλλων χωρών;

Υπάρχει ελπίδα για την μικρή Ελλάδα, που τόσο πολύ θεωρούν περίπου σαν irrelevant οι ισχυροί που μας πουλάνε προστασία; Και στην περίπτωση ακόμη που και η τωρινή κρίση αντιμετωπιστεί, διπλωματικά ή και στρατιωτικά, πόσο εύκολο θα είναι τα επόμενα χρόνια, τις επόμενες δεκαετίες, όταν η Ελλάδα φθίνει λόγω του δημογραφικού προβλήματος ενώ η Τουρκία βιώνει μια πληθυσμιακή έκρηξη;

Αυτό είναι το σύγχρονο Ανατολικό Ζήτημα. Που σήμερα έχει ενεργοποιηθεί από την ανάποδη λόγω της μεγαλομανίας του Ερντογάν απειλώντας την Ελλάδα κι όλα όσα θεωρούσαμε δεδομένα και... αναπαλλοτρίωτα.

ΥΓ: Το επιχείρημα της Τουρκίας για να δικαιολογήσει τον πόλεμο εναντίον της Αρμενίας είναι ότι το Αζερμπαϊτζάν δεν μπορεί να περιμένει άλλα 30 χρόνια συζητήσεων για να λυθεί το πρόβλημα στο Ναγκόρνο Καραμπάχ. Μπορεί να λέω ανοησίες, ελπίζω όμως ο Ερντογάν να μην χρησιμοποιήσει αντίστοιχο επιχείρημα σε περίπτωση που αποφασίσει ότι το Κυπριακό ή η οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας με την Ελλάδα δεν μπορούν να λυθούν με πολιτικά και διπλωματικά μέσα...

Μάκης Πολλάτος
Πρώτο Θέμα



Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση