Οι Γεωστρατηγικές Επιπτώσεις της Συμφωνίας Αθηνών – Καΐρου

Η Ελλάδα ανοίγει τον δρόμο για την περιφερειακή σταθερότητα

Ως αποτέλεσμα μιας ενεργής και αποφασιστικής εξωτερικής πολιτικής, η Ελλάδα υπέγραψε επιτέλους την πολυσυζητημένη συμφωνία οριοθέτησης θαλασσίων ζωνών με την Αίγυπτο.Η συμφωνία είναι τμηματική,καθώς εξαιρεί – όπως ήταν αναμενόμενο – το σύμπλεγμα του Καστελλόριζου. Από την άλλη πλευρά ωστόσο, η συμφωνία αναγνωρίζει πως τα νησιά έχουν υφαλοκρηπίδα, γεγονός που αποδομεί περαιτέρω την τουρκική επιχειρηματολογία. Πέραν όμως των λεπτομερειών της εν λόγω συμφωνίας (επήρεια νήσων κλπ), θα ήταν χρήσιμο να απαριθμήσουμε, καταρχήν, τις γεωστρατηγικές επιπτώσεις και τις ευκαιρίες που προκύπτουν από αυτή την συμφωνία.

Το πρώτο πράγμα που έρχεται στο μυαλό μας είναι η de facto ακύρωση του Μνημονίου Συνεργασίας μεταξύ Τουρκίας και Λιβύης (κυβέρνηση Σάρατζ), και αυτό διότι η νέα οριοθετημένη γραμμή αποκόπτει ή καλύτερα διεμβολίζει τις υποτιθέμενες ΑΟΖ Τουρκίας και Λιβύης που προβλέπει το ψευτομνημόνιο. Η νέα συμφωνία δημιουργεί μια νομική διαφορά ανάμεσα στα τέσσερα κράτη και αν ποτέ αποφασιστεί η παραπομπή στην Χάγη, τότε η ελληνο-αιγυπτιακή πλευρά θα έχει το διεθνές δίκαιο με το μέρος της.

Η συμφωνία αυτή έχει και ένα ακόμη χαρακτηριστικό το οποίο την καθιστά ανώτερη από το τουρκολιβυκό σύμφωνο: τα συμβαλλόμενα κράτη, Ελλάδα και Αίγυπτος, θα προχωρήσουν – εύχομαι σύντομα – στην κύρωση της συμφωνίας με σχετική απόφαση των κοινοβουλίων τους. Σκοπός μας η άμεση πρωτοκόλληση της συμφωνίας στον ΟΗΕ.Το τουρκολιβυκό μνημόνιο δεν έχει κυρωθεί και από τα δύο κράτη, καθώς η νομοθετική εξουσία στην Λιβύη δεν ελέγχεται από τον σύμμαχο της Τουρκίας Σάρατζ, αλλά από τους αντιπάλους του. Η μεγάλη εικόνα είναι ότι η Τουρκία, όχι μόνο μειώνει την παρουσία της στην Λιβύη, αλλά βλέπει να απομακρύνεται το όνειρο της «Γαλάζιας Πατρίδας», της απόκτησης δηλαδή ζωτικού χώρου στην Μεσόγειο Θάλασσα.


Όμως η συμφωνία Ελλάδας – Αιγύπτου δεν είναι αποπνικτική για την Τουρκία. Η μερική οριοθέτηση, πέρα από το γεγονός ότι ήταν πάγιο αίτημα της Αιγύπτου, δίνει την ευκαιρία για μια ενδεχόμενη μελλοντική συμφωνία ή συνυποσχετικό για παραπομπή στην Χάγη μεταξύ όλων των χωρών που εμπλέκονται, συμπεριλαμβανομένης και της Τουρκίας.

Με τη συμφωνία η θέση και ο ρόλος της Ελλάδας στην Ανατολική Μεσόγειο ενισχύονται. Για πρώτη φορά η Ελλάδα αποκτά ουσιαστικά και πραγματικά κυριαρχικά δικαιώματα στην εν λόγω περιοχή. Γιατί, κακά τα ψέματα, ό,τι και να ακουγόταν όλο το προηγούμενο διάστημα η Ελλάδα δεν ασκούσε κυριαρχικά δικαιώματα στην Ανατολική Μεσόγειο. Μιλούσαμε για υφαλοκρηπίδα και ΑΟΖ, χωρίς να τα έχουμε οριοθετήσει. Παρομοίως, ενισχύεται και ο ρόλος και η θέση της Αιγύπτου στην Μεσόγειο. Το άλλο σημαντικό στοιχείο είναι η περαιτέρω εμβάθυνση των σχέσεων και της συνεργασίας μεταξύ Αθήνας και Καΐρου.

Πρέπει να δουλέψουμε σκληρά ώστε η συμμαχία αυτή να μην είναι συγκυριακή ή ευκαιριακή, αλλά να αποκτήσει στρατηγικό χαρακτήρα. Και αυτό διότι μιλάμε για το μεγαλύτερο σε πληθυσμό κράτος στον Αραβικό Κόσμο, αλλά και στην Μεσόγειο (έχει φτάσει τα 100 εκατομμύρια). Μια περιφερειακή δύναμη με μεγάλη στρατιωτική ισχύ και με προοπτική να αναδειχθεί ένας εκ των σημαντικότερων εμπορικών και ενεργειακών κόμβων. Ένας σύμμαχος των ΗΠΑ και της Γαλλίας, με καλές σχέσεις με το Ισραήλ, την Κύπρο, την Ρωσία, καθως και με σημαντικές αραβικές χώρες όπως η Σαουδική Αραβία και τα Εμιράτα. Ένα κράτος κοσμικό που μάχεται κατά του ισλαμικού φονταμενταλισμού.Τέλος, πρόκειται για την δύναμη εκείνη που αποτρέπει την τουρκική κυριαρχία στην Λιβύη. Για τους λόγους αυτούς η εμβάθυνση των σχέσεων μας με το κράτος αυτό είναι σημαντική.

Επιπλέον, η οριοθέτηση με την Αίγυπτο, όπως και με την Ιταλία, καθιστά ισχυρότερη την θέση της Ελλάδας στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων. Σύντομα θα ξεκινήσουν οι λεγόμενες διερευνητικές συνομιλίες μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, ενώ ταυτόχρονα μεγαλώνουν οι πιθανότητες για την έναρξη ενός ευρωτουρκικού διαλόγου για μια συμφωνία μεταξύ ΕΕ – Τουρκίας, μετά και την ανακοίνωση της σύγκλησης Ειδικής Συνόδου Κορυφής τον ερχόμενο Σεπτέμβριο. Η Ελλάδα, θα συμμετάσχει στις διαδικασίες αυτές ενισχυμένη, ιδίως όσον αφορά στις συνομιλίες με την Άγκυρα. Η στρατηγική της Ελλάδας με την υπογραφή των συμφωνιών οριοθέτησης θαλασσίων ζωνών ενισχύει το επιχείρημά μας – το οποίο άλλωστε βασίζεται στο διεθνές δίκαιο – ότι τα νησιά έχουν υφαλοκρηπίδα και ΑΟΖ. Η Τουρκία κάποια στιγμή θα συμβιβαστεί με αυτό. Δεν έχει άλλη επιλογή αν επιθυμεί την εξεύρεση κάποιας λύσης και όχι την απομόνωση.

Εξάλλου αυτή την στιγμή η Τουρκία είναι ως ένα βαθμό εγκλωβισμένη. Πράγματι, η Τουρκία επεκτείνεται συνεχώς στην ευρύτερη περιοχή. Υπέγραψε αμυντική συμφωνία με την Αλβανία, διεξαγάγει στρατιωτικές ασκήσεις με το Αζερμπαϊτζάν στον Καύκασο, συνεχίζει τις στρατιωτικές επιχειρήσεις στο βόρειο Ιράκ και αυξάνει την πολιτική, στρατιωτική ή παραστρατιωτική παρουσία της σε πολλές χώρες της Μέσης Ανατολής και της Αφρικής. Έχει επίσης συμμάχους που την υποστηρίζουν (Κατάρ, Πακιστάν κλπ). Με λίγα λόγια η Τουρκία δεν είναι εντελώς απομονωμένη. Αντιμετωπίζει ωστόσο σημαντικά προβλήματα και προκλήσεις τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό.

Στο εσωτερικό η οικονομία καταρρέει, η πανδημία βρίσκεται σε έξαρση και ο Ερντογάν είναι αντιμέτωπος με σοβαρά πολιτικά προβλήματα. Στο εξωτερικό τα πράγματα είναι ακόμα πιο δύσκολα. Η υπερεπέκταση σημαίνει και δύσκολη διαχείριση των μετώπων. Στην Συρία, ο Άσαντ έχει ξεκινήσει νέες επιχειρήσεις ανακατάληψης της στρατηγικής σημασίας περιοχή ανάμεσα στην Λαττάκια και την Ιντλίμπ. Στην Λιβύη, ο Ερντογάν διστάζει να επιτεθεί στην Σύρτη, ενώ ταυτόχρονα η Ρωσία αυξάνει την παρουσία της στην χώρα (φημολογείται δε ότι έχει προμηθεύσει τον Χάφταρ με S-300). Στον Καύκασο, η Αρμενία αντιμετώπισε με επιτυχία την επίθεση του Αζερμπαϊτζάν και προχωρά σε στρατιωτικές ασκήσεις με τους Ρώσους. Η Κύπρος, επεκτείνει τις συμμαχίες της. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η επίσκεψη του Σαουδάραβα υπουργού Εξωτερικών στην Λευκωσία, αλλά και η Συμφωνία Αμυντικής Συνεργασίας Κύπρου – Γαλλίας. Ο Ερντογάν επομένως είναι εν μέρει εγκλωβισμένος. Δεν μπορεί πλέον να βασίζεται στις καλές σχέσεις που έχει με τον πρόεδρο Τραμπ μετά τις αποκαλύψεις από τον Λευκό Οίκο και λόγω της εσωτερικής κατάστασης στις ΗΠΑ (οικονομία, πανδημία, εκλογές, κοινωνικές αναταραχές). Ακόμα και η Γερμανία, η οποία παραδοσιακά είναι ουδέτερη, πιέζει πολιτικά τον Ερντογάν για να βρεθεί λύση στα ελληνοτουρκικά και τα ευρωτουρκικά ζητήματα. Τα ανωτέρω έρχεται να συμπληρώσει και η συμφωνία μεταξύ Ελλάδας και Αιγύπτου.

Κλείνοντας, είναι φανερό ότι η Ελλάδα βγαίνει κερδισμένη από την οριοθέτηση με την Αίγυπτο. Πέρα από το βραχυπρόθεσμο κέρδος (απάντηση στο τουρκολιβυκό μνημόνιο), η Ελλάδα ανοίγει τον δρόμο για την περιφερειακή σταθερότητα. Πώς θα γίνει αυτό; Από την στιγμή που είμαστε υπεύθυνοι και επιδιώκουμε τον διάλογο, αφήνοντας ανοιχτά όλα τα ενδεχόμενα (βλ. Χάγη), κάνουμε στροφή προς την ρεαλπολιτίκ, χωρίς να υπονομεύουμε το διεθνές δίκαιο και τις βασικές αρχές του. Η Τουρκία, λόγω των προβλημάτων της και με την πολιτική πίεση των μεγάλων δυνάμεων θα ακολουθήσει. Γιατί και η ίδια γνωρίζει ότι, αν δεν γίνει διάλογος και δεν βρεθούν λύσεις στα προβλήματα, τότε δεν θα καταφέρει να έχει ουσιαστική παρουσία στην Ανατολική Μεσόγειο, κάτι το οποίο είναι ζωτικό για την ευημερία της.

Τζώρτζ Μενεσιάν
Διεθνολόγος
HuffingtonPost


Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση