Πώς αποκωδικοποιείται η στάση ΗΠΑ και Ιράν

Του Κώστα Ράπτη

Αν θα έπρεπε να εφεύρουμε έναν νεολογισμό για να περιγράψουμε την περίπλοκη χορογραφία που εκτυλίσσεται τα τελευταία 24ωρα ανάμεσα στις ΗΠΑ και το Ιράν, θα μπορούσαμε να κάνουμε λόγο για "μυώδη αποκλιμάκωση".

Με άλλα λόγια, οι δύο πλευρές κάνουν ένα βήμα πίσω από το χείλος του γκρεμού σε ό,τι αφορά την άμεση αντιπαράθεση που πυροδότησε η δολοφονία του Ιρανού στρατηγού Κάσεμ Σολεϊμανί -αλλά με ρητορική επιθετική και χειρονομίες "αγέρωχες", χωρίς σε τίποτε να αναιρείται η ευρύτερη σύγκρουσή τους.

Η Τεχεράνη έκανε μία επίδειξη αποφασιστικότητας στο επιχειρησιακό επίπεδο, αλλά και αυτοσυγκράτησης στο πολιτικό. Πλήττοντας απευθείας από το έδαφός του δύο μεγάλες αμερικανικές βάσεις στο Ιράκ (μία, αυτήν από την οποία και απογειώθηκαν τα drones που εξόντωσαν τον Σολεϊμανί, κοντά στα συρο-ιρακινά σύνορα και μία, πολύ χαρακτηριστικά, στις αυτόνομες κουρδικές περιοχές), το Ιράν θέλησε να δείξει ότι οι στρατιωτικές δυνάμεις των ΗΠΑ δεν μπορούν να είναι ασφαλείς πουθενά στη Μέση Ανατολή και ότι η αντιπυραυλική τους άμυνα είναι συζητήσιμης χρησιμότητας.

Όμως το έπραξε κατά τρόπο τέτοιο που η αμερικανική πλευρά να μην αιφνιδιαστεί πραγματικά (λ.χ. ο Ιρακινός πρωθυπουργός είχε ενημερωθεί λίγο νωρίτερα) και να μην υποστεί απώλειες τέτοιες που να την υποχρεώσουν να ανταπαντήσει. Οι δημόσιες συστάσεις του Ντόναλντ Τραμπ να είναι η ιρανική απάντηση "αναλογική" (σε συνδυασμό με τις απειλές για καταστροφή ακόμη και της πολιτιστικής κληρονομιάς του Ιράν, αλλά και τα διακριτικά μηνύματα που φέρεται να απέστειλε στην Τεχεράνη μέσω του Εμίρη του Κατάρ) δείχνουν να εισακούσθηκαν. Η τοποθέτηση του Ιρανού υπουργού Εξωτερικών Μοχάμαντ Τζαβάντ Ζαρίφ ότι με την επίθεση εναντίον των δύο βάσεων "υλοποιείται και ολοκληρώνεται" η εκδίκηση της Τεχεράνης για τον φόνο Σολεϊμανί, επέτρεψε στον Ντόναλντ Τραμπ να αφήσει για την επομένη το διάγγελμά του προς το αμερικανικό έθνος - κίνηση που από μόνη της παρέπεμπε σε μια λιγότερο πιεστική συνθήκη.


Το ίδιο το διάγγελμα, που μεταδόθηκε χθες το απόγευμα (ώρα Ελλάδος) συνύφαινε την αυστηρότητα έναντι του Ιράν με πλαγίως διατυπωμένα ανοίγματα. Ο ισχυρισμός ότι τα ιρανικά πλήγματα δεν άφησαν πίσω τους ούτε έναν Αμερικανό ή Ιρακινό νεκρό, η εκτίμηση ότι το Ιράν "υπαναχωρεί" και η προαναγγελία της επιβολής νέων οικονομικών κυρώσεων εναντίον της Ισλαμικής Δημοκρατίας έθεσαν αμέσως εκτός συζήτησης την προοπτική περαιτέρω στρατιωτικών κινήσεων στο άμεσο μέλλον.

Όμως ο Αμερικανός πρόεδρος περιέγραψε κάτι ευρύτερο. Περιστοιχισμένος από τους στρατηγούς του, ο Τραμπ τόνισε ότι οι ΗΠΑ "δεν χρειάζεται και δεν επιθυμούν" να χρησιμοποιήσουν το οπλοστάσιό τους που τους εξασφαλίζει συντριπτική υπεροχή, τόνισε ότι η προτεραιότητα της χώρας του πρέπει να είναι η κατοχύρωση της οικονομικής ανάπτυξης και της ενεργειακής αυτονομίας που επιτεύχθηκε επί των ημερών του και καθιστά αχρείαστο για τη Ουάσιγκτον το μεσανατολικό πετρέλαιο, κάλεσε τους συμμάχους στο ΝΑΤΟ να έχουν μεγαλύτερη εμπλοκή στα μεσανατολικά πράγματα, παρέπεμψε σε μια αναπόφευκτη επαναδιαπραγμάτευση της συμφωνίας για το πυρηνικό της Τεχεράνης, καθώς αυτή συντόμως εκπνέει, περιέγραψε ένα μέλλον ευημερίας που θα μπορούσε να έχει το Ιράν, εάν άλλαζε τη διεθνή συμπεριφορά του και, πολύ χαρακτηριστικά, στάθηκε ιδιαίτερα στην ήττα του Ισλαμικού Κράτους.

Η τελευταία αυτή αναφορά προφανώς υπαγορεύθηκε από την ανάγκη να ενσταλαχθεί αίσθημα ασφάλειας και υπεροχής στους Αμερικανούς και να ξαναγραφτεί η Ιστορία ως προς τον ρόλο του Σολεϊμανί στην ήττα του Ισλαμικού Κράτους, το οποίο, πάντως, ο Τραμπ δεν παρέλειψε να χαρακτηρίσει ως "φυσικό αντίπαλο" του Ιράν.

Εν ολίγοις, εν μέσω του χάους που προκάλεσαν οι τελευταίες κινήσεις του ο Τραμπ επιχείρησε (προς μεγάλη απογοήτευση προφανώς περιφερειακών συμμάχων όπως το Ισραήλ) να ξαναστρέψει το πηδάλιο στην κατεύθυνση του "πρώτα η Αμερική" και της απεμπλοκής από περιττές μεσανατολικές περιπέτειες.

Το πρόβλημα όμως είναι ότι δεν έχει όλη τη Ουάσιγκτον στο πλευρό του και ότι το Ιράν δεν συμμερίζεται καθόλου το διαπραγματευτικό του στυλ, το οποίο μπορεί να συνδυάζει τις απειλές και τα πλήγματα με τις "προσφορές".

Επ' αυτού, απομένουν δύο σημαντικοί αστερίσκοι. Οι ιρανικές επιθέσεις στις δύο αμερικανικές βάσεις απαλλάσσουν μεν την ηγεσία της Ισλαμικής Δημοκρατίας από την εσωτερική λαϊκή πίεση για μιαν άμεση απάντηση, όμως δεν αναιρούν την ευρύτερη αντιπαράθεση, ούτε και δεσμεύουν άλλους περιφερειακούς παίκτες, όπως λ.χ. οι σιιτικές Μονάδες Λαϊκής Κινητοποίησης στο Ιράκ, που άλλωστε απώλεσαν και τον δικό τους υπαρχηγό στην δολοφονική επιδρομή εναντίον του Σολεϊμανί.

Διόλου τυχαία, ο ανώτατος ηγέτης του Ιράν, αγιατολλάχ Αλί Χαμενεϊ διακρίνει το "χαστούκι" που δόθηκε χθες από την πραγματική "εκδίκηση" του φόνου Σολεϊμανί, την οποία προσδιορίζει ως τερματισμό της αμερικανικής στρατιωτικής παρουσίας στην περιοχή. Το τελευταίο προφανώς αποτελεί μεσοπρόθεσμο στόχο, ο οποίος περνά από έναν μακρόσυρτο πόλεμο φθοράς, με κεντρικό μέτωπο το Ιράκ, όπου ως γνωστόν το κοινοβούλιο ψήφισε υπέρ της απομάκρυνσης των ξένων στρατευμάτων. Εξ ού και οι Φρουροί της Επανάστασης χρησιμοποιούν αρκετά διαφορετική γλώσσα από την πολιτική ηγεσία του Ιράν.

Εναπόκειται πρωτίστως στις μοναρχίες του Περσικού Κόλπου (που αμφισβητούν ολοένα και περισσότερο την αποτελεσματικότητα της Ουάσιγκτον και ανοίγουν διαύλους επικοινωνίας με την Τεχεράνη) να διαπραγματευτούν μια νέα ισορροπία, ιθαγενούς εμπνεύσεως, όπου οι δικές τους ανάγκες ασφαλείας, εγγυημένες από αμερικανικά στρατεύματα, θα συνδυαστούν με μια αμερικανική απεμπλοκή από το βόρειο τμήμα του αραβικού κόσμου.

Capital


Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση