Για ποια λύση μιλάμε στα ελληνοτουρκικά;

Πως να βγούμε από το τέλμα, πως να συνετίσουμε την Τουρκία

Του Άγγελου Μπληζιώτη

Σε προηγούμενο άρθρο μου(1) προσπάθησα να παρουσιάσω τις συμπεριφορές της Ελλάδας και της Τουρκίας μέσα από τη δομή ενός παιγνίου.

Προκύπτει πως η κυρίαρχη στρατηγική της Τουρκίας είναι η αμφισβήτηση των Συνθηκών, ακόμη και αυτών που έχει η ίδια υπογράψει, η αμφισβήτηση των δικαιωμάτων της Ελλάδας τα οποία απορρέουν από το Διεθνές Δίκαιο, με την απειλή χρήσης βίας, η προβολή της στρατιωτικής της ισχύος από τα Δαρδανέλια έως την Κύπρο, εσχάτως μέχρι και τη Λιβύη και η διεκδίκηση ελληνικών νησίδων και βραχονησίδων.

Η στρατηγική αυτή συνεχώς εμπλουτίζεται με νέες αξιώσεις και πιο σύνθετες αιτιάσεις. Είναι, δε κυρίαρχη, διότι ως τέτοια την έχει αναδείξει η αντίστοιχη ελληνική στρατηγική. Η Ελλάδα από την πλευρά της, όπως το αντιλαμβάνομαι, διατείνεται πως αναγνωρίζει ως μόνη διαφορά τη διευθέτηση της υφαλοκρηπίδας στο Αιγαίο και προφανώς, μετά τις πρόσφατες εξελίξεις τη διευθέτηση Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης στην Ανατολική Μεσόγειο. Διατείνεται πως επιθυμεί διαπραγματεύσεις και προσφυγή στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης. Η προσέγγιση της Ελλάδας, κατά τη γνώμη μου, είναι λανθασμένη και απαρχαιωμένη.

Καταρχάς, για να προσέλθει η Τουρκία στις διαπραγματεύσεις, θα πρέπει η Ελλάδα να δεχτεί και ζητήματα τα οποία ανατρέπουν τις πρόνοιες των υπαρχουσών Συνθηκών και της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας (1982), όπως για παράδειγμα την παραίτησή της από το να επεκτείνει τα χωρικά της ύδατα σε 12 ν.μ. σε οποιοδήποτε σημείο της επικράτειάς της ή πολύ πιθανά ακόμη και την κυριότητα νησίδων και βραχονησίδων(2).

Τουλάχιστον, τέτοια ανταλλάγματα, μεταξύ άλλων, θα προσπαθήσει να πετύχει η τουρκική διπλωματία, αλλιώς γιατί να προσέλθει σε διαπραγματεύσεις; Κατά δεύτερον, για όσα από τα ζητήματα τεθούν στη διαπραγμάτευση δεν υπάρξει συμφωνία, η Ελλάδα διατείνεται πως οι δύο πλευρές θα πρέπει να αποδεχτούν να τα διευθετήσουν στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης (Δ.Δ.Χ.).


Όποια και αν είναι η απόφαση του Δ.Δ.Χ. οι δύο πλευρές θα πρέπει να την αποδεχτούν και να την εφαρμόσουν.

Όμως, ενώ η Ελλάδα, αποδέχεται τη δικαιοδοσία του εν λόγω Δικαστηρίου, η Τουρκία δεν την αποδέχεται. Η δεύτερη θα δεχτεί την από κοινού προσφυγή στο Δ.Δ.Χ. για κάποια συγκεκριμένα ζητήματα της διαπραγμάτευσης, προφανώς επωφελούμενη κάποια άλλα ανταλλάγματα, τα οποία θα κατοχυρώσει. Αλλά ακόμη και για τα ζητήματα που θα τεθούν μετά από διαπραγμάτευση και την υπογραφή συνυποσχετικού στο Δ.Δ.Χ., η απόφαση αυτού, όσο ευνοϊκή και αν είναι για την Τουρκία, δεν δύναται να παρέχει ένα συγκεκριμένο πλαίσιο αστυνόμευσης της εφαρμογής της άρα και πλαίσιο επιβολής κυρώσεων στον παραβάτη. Έτσι, φοβάμαι πως αυξάνεται το κίνητρο στην Τουρκία, να ερμηνεύσει και να εφαρμόσει την όποια απόφαση, ως προς τις πρόνοιές της, αλλά και το εύρος των ορίων της, κατά το δοκούν.

Επειδή δε, ούτε στη διαπραγμάτευση, αλλά ούτε και στο Δ.Δ.Χ. μπορούν να τεθούν όλα τα ζητήματα που εγείρει η Τουρκία από τη Θράκη έως την Κύπρο, η ελληνική υποχωρητικότητα και τουρκική επιτυχία, δηλαδή το να λάβει κέρδη από το μηδέν, θα οδηγήσουν αυτή, να διεκδικήσει τα εκκρεμή ζητήματα με περισσότερη ζέση.

Επομένως, έχω την άποψη πως η διαδικασία που προτείνει η Ελλάδα:

Πρώτον, οδηγεί σε διαπραγματεύσεις που εκ των πραγμάτων θα μεταβάλλουν τις πρόνοιες των υφιστάμενων Συνθηκών εις βάρος της.

Δεύτερον, θα οδηγήσει σε παραίτηση από δυνητικά κυριαρχικά δικαιώματα που υφίστανται για αυτήν βάσει του Διεθνούς Δικαίου.

Τρίτον, δεν λύνει οριστικά τα προβλήματα με την Τουρκία, απλώς κάποια από αυτά.

Τέταρτον, δεν μπορεί να εγγυηθεί τη βιώσιμη και διαχρονική συμμόρφωση των δύο μερών στην όποια συμφωνία.

Πέμπτον, προτρέπει την Τουρκία να συνεχίσει τη διεκδικητική συμπεριφορά της σε όλα τα επίπεδα, αφού και θα λάβει χώρο σε Αιγαίο και Ανατολική Μεσόγειο που τώρα δεν δικαιούται, θα οδηγήσει την Ελλάδα να παραιτηθεί από δικά της δικαιώματα που δυνητικά έχει και ο ευρύτερος σχεδιασμός της για συνέχιση των πιέσεων προς την Ελλάδα δεν ανακόπτεται.

Οι υποστηρικτές της λύσης με διαπραγματεύσεις και προσφυγή στο Δ.Δ.Χ. θα μπορούσαν να προβάλλουν το επιχείρημα πως με αυτό τον τρόπο θα μειωθεί η ένταση στο Αιγαίο και θα αποφευχθεί ένα θερμό επεισόδιο ή ένας πόλεμος. Επίσης, οι υποστηρικτές της παραπάνω λύσης θα μπορούσαν να ισχυριστούν πως η ανακάλυψη και εκμετάλλευση πλουτοπαραγωγικών πόρων στη διαμοιρασμένη υφαλοκρηπίδα ή Α.Ο.Ζ., όσον αφορά την Ανατολική Μεσόγειο, θα οδηγήσει τελικά σε μία διευθέτηση win – win.

Επιτρέψτε μου όμως να έχω αντίθετη άποψη.

Με δεδομένη τη συνεχιζόμενη αντιπαράθεση σε θέματα που έχει εγείρει η Τουρκία και δεν θα λυθούν, αλλά και στα νέα που θα εγερθούν εξαιτίας μιας πολύπλοκης κατάστασης θαλασσίων ζωνών που θα διαμορφωθεί σε μία στενή θάλασσα με πολλά νησιά, προκύπτει πως μέρος των επιπλέον εσόδων από την εκμετάλλευση των πλουτοπαραγωγικών πόρων, θα διοχετευθεί σε νέους εξοπλισμούς καθιστώντας ακόμη πιο πιθανό ένα θερμό επεισόδιο. Σε αυτή την περίπτωση η Ελλάδα θα είναι διπλά χαμένη.

Όχι μόνο δεν θα αποφύγει μια σύγκρουση, αλλά, με τα μέχρι τώρα δεδομένα, οι νέοι πιο εξελιγμένοι και εξειδικευμένοι εξοπλισμοί για την Ελλάδα θα αποτελούν καθαρή εκροή εθνικού εισοδήματος καθώς θα είναι αναγκασμένη να τους αγοράζει από το εξωτερικό. Αντίθετα, η Τουρκία, από τα επιπλέον έσοδα των πλουτοπαραγωγικών πόρων θα ενισχύει τη ραγδαία αναπτυσσόμενη αμυντική της βιομηχανία, την τεχνολογία και τις εξαγωγές αυτής της βιομηχανίας. Άρα, λοιπόν τίθεται το ερώτημα γιατί να προβούμε σε μία τέτοια καταστρεπτική κατά τη γνώμη μου διευθέτηση.

Όπως έχει επισημάνει και ο Ν. Μακιαβέλι στο έργο του «ο Ηγεμόνας», η μη επίλυση ενός προβλήματος για την αποφυγή του πολέμου, τελικά αφενός δεν σε σώζει από τον πόλεμο, αφετέρου όταν αυτός συμβεί σε βρίσκει αποδυναμωμένο και σε χειρότερη θέση. Γνώμη μου είναι πως η Τουρκία μεθοδικά και σταθερά επιδιώκει ακριβώς αυτή την αποδυνάμωση. Για να ολοκληρώσω λοιπόν, την ανάλυση του προηγούμενου άρθρου μου(1), σε ένα παίγνιο μηδενικού αθροίσματος, στο οποίο η Τουρκία μόνο διεκδικεί, χωρίς να έχει κάτι να χάσει, η λύση που προτείνει η Ελλάδα, όχι μόνο δεν θα αποκαταστήσει τις σχέσεις της με την Τουρκία, αλλά θα τη φέρει αντιμέτωπη με νέες προκλήσεις όντας σε δεινότερη θέση.

Αντίθετα, η επέκταση των χωρικών μας υδάτων στα 12 ν.μ. σε όλη την ελληνική επικράτεια, η ανακήρυξη και οριοθέτηση Α.Ο.Ζ. με Ιταλία, Κύπρο, Αίγυπτο θεωρώ ότι είναι ο ενδεδειγμένος τρόπος άρσης του αδιεξόδου που έχουμε περιέλθει.
Οι αμέσως προηγούμενες ενέργειες πηγάζουν κατευθείαν από τη Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας, η οποία έχει ισχύ από το 1994(3), έχει κυρωθεί από την Ελλάδα το 1995(4) και εφαρμόζεται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ε.Ε.) από το 1998(5), συμπαρασύροντας, ως προς την ισχύ της και τα υποψήφια προς ένταξη κράτη(6). Η Τουρκία παρότι δεν έχει επικυρώσει τη Σύμβαση, έχει προβεί σε οριοθετήσεις, με βάση τις πρόνοιές της στη Μαύρη Θάλασσα(7), μία κλειστή θάλασσα, κάτι που δημιουργεί ένα ισχυρό έρεισμα στην Ελλάδα να υποστηρίξει την ορθότητα της επέκτασης των χωρικών της υδάτων στο μέγιστο και την ανακήρυξη και οριοθέτηση Α.Ο.Ζ. με άλλες χώρες, με βάση αυτή τη Σύμβαση.

Με τις ενέργειες αυτές η Ελλάδα επιτυγχάνει ταυτόχρονα πολλούς στόχους. Πρώτον, μπορεί να εφαρμόσει, στα χωρικά της ύδατα καταρχήν, αλλά και στην Α.Ο.Ζ. μία ενιαία και πιο αποτελεσματική αλιευτική και περιβαλλοντική πολιτική για την αύξηση των ιχθυαλλιευμάτων και την προστασία των έμβιων ειδών των θαλασσών. Οι έρευνες και εξορύξεις μπορούν να είναι σχετικά πιο περιορισμένες και ορθολογικές σε σχέση με τον ανταγωνισμό που θα προκύψει από έναν κατακερματισμό των θαλασσίων ζωνών που δικαιούται η Ελλάδα μεταξύ αυτής και της Τουρκίας. Επομένως, μειώνονται οι ενδεχόμενες αρνητικές περιβαντολλογικές επιπτώσεις από αυτές τις δραστηριότητες με την εφαρμογή από μέρους μας της Σύμβασης του Δικαίου της Θάλασσας. Μπορεί, όσον αφορά τα χωρικά ύδατα, να προβεί σε καλύτερο έλεγχο των μεταναστευτικών ροών, εντάσσοντας μέσα στο πλέγμα των ελέγχων και τη Frontex, αυξάνοντας την αποτελεσματικότητά της τελευταίας.

Ενισχύει τη γεωστρατηγική της θέση.

Μάλλον θα πρέπει να παραδεχτούμε πως, τόσο η δυνατότητα της Ελλάδος να συμμετέχει σε τριμερείς, τετραμερείς και πενταμερείς συνόδους με τα κράτη της περιοχής και τις Η.Π.Α., να υπογράφει συμφωνίες για θαλάσσιους αγωγούς και να συμμετέχει στις εξελίξεις της περιοχής μας, να ενεργοποιεί το ενδιαφέρον της υπερδύναμης (ΗΠ.Α.) προς όφελός της, οφείλεται, κατά τη γνώμη μου, σε μεγάλο βαθμό στην άσκηση από την Κύπρο των δικαιωμάτων της όπως απορρέουν από τη Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας, μία άσκηση που συστηματικά αποφεύγουμε. Επιπροσθέτως, θεωρώ πως στο ίδιο γεγονός οφείλεται και η αποκάλυψη σε όλη τη διεθνή κοινότητα, με τον πιο εύγλωττο τρόπο, της παραβατικής, αντιπαραγωγικής, παράλογης, επικίνδυνης και επιθετικής συμπεριφοράς της Τουρκίας στην περιοχή.

Και όλα αυτά από ένα μικρό κράτος του οποίου η Τουρκία κατέχει στρατιωτικά ένα σημαντικό εδαφικό τμήμα. Εμείς τη δικαιολογία έχουμε;

Ακόμη, η επέκταση των χωρικών μας υδάτων και η ανακήρυξη και οριοθέτηση, όπου είναι εφικτό, Α.Ο.Ζ., θεωρώ πως ενισχύει τη θέση και στάση της Κύπρου αυξάνοντας τα διπλωματικά της όπλα και στο ζήτημα της επίλυσης του κυπριακού. Επίσης, καταργεί στην πράξη τη θεωρία ύπαρξης γκρίζων ζωνών στο Αιγαίο, ενισχύει τις πρόνοιες των Συνθηκών της Λωζάννης και των Παρισίων όσον αφορά την κυριότητα σε νησιά, νησίδες και βραχονησίδες. Ενισχύει τη θέση μας αναφορικά με τον καθορισμό του χώρου έρευνας και διάσωσης στο Αιγαίο. Μπορεί να ενισχύσει τη θεσμική και οργανωτική δομή της Frontex, ώστε με βάση τα ελληνικά νησιά να ενταχθεί πιο ενεργά στο ελληνικό δίκτυο διάσωσης και έρευνας, αυξάνοντας, την αποτελεσματικότητα της καθώς και την ασφάλεια της ναυσιπλοϊας στο Αιγαίο.

Ταυτόχρονα, πράττοντας όπως η Κύπρος, αυξάνονται τα διπλωματικά, πολιτικά και νομικά εργαλεία της Ελλάδας, έναντι της παραβατικής συμπεριφοράς της Τουρκίας, μειώνοντας, κατά την κρίση μου, τις πιθανότητες θερμού επεισοδίου ή και πολεμικής σύγκρουσης.

Τώρα, μία παράνομη τουρκική ενέργεια σε διεθνή ύδατα ή σε Α.Ο.Ζ. που δεν έχει ανακηρυχθεί ή οριοθετηθεί, μπορεί να αναγκάσει την Ελλάδα σε δυναμικές αποτρεπτικές στρατιωτικές ενέργειες, οι οποίες με τη σειρά τους το πιθανότερο είναι να τη σύρουν σε διαπραγματεύσεις με την Τουρκία. Η επέκταση των χωρικών υδάτων και η ανακήρυξη και οριοθέτηση Α.Ο.Ζ. καθιστούν τις ενέργειες της Τουρκίας, αυτομάτως, προδήλως παράνομες, όχι μόνο για εμάς, αλλά και το διεθνή παράγοντα που επηρεάζει τα του οίκου μας (Ε.Ε., Η.Π.Α., Ο.Η.Ε., Ρωσία), δίνοντάς μας το δικαίωμα να απαιτήσουμε νομικά αντίμετρα που μπορεί να ξεκινούν από τη δίωξη των προσώπων που εμπλέκονται στις παράνομες αυτές ενέργειες (π.χ. παράνομων εξορύξεων), μέχρι και τον αποκλεισμό τουρκικών προϊόντων ή και επιχειρήσεων (π.χ. αλιείας, φυσικού αερίου αφού δύναται να προέρχονται από ελληνικά χωρικά ύδατα ή Α.Ο.Ζ.) από τις ευρωπαϊκές αγορές ή να απαιτήσουμε επιβολή εμπάργκο πώλησης στην Τουρκία όπλων, πιθανώς δέσμευση χρηματοδοτήσεων από διεθνείς οργανισμούς προς την Τουρκία (π.χ. από Ε.Ε.) κ.α..

Ευρύτερα, πιστεύω πως, οι παραπάνω κινήσεις αυξάνουν τα διπλωματικά εργαλεία και της Ε.Ε. ώστε να έχει μια πιο έντιμη, και πάντως όχι το ίδιο εκβιαστική, αντιμετώπιση από την Τουρκία στο μεταναστευτικό ζήτημα.

Τέλος, είναι εύκολο, εφόσον δείξουμε σύνεση (από την πλευρά χρήσης της στρατιωτικής μας ισχύς), αλλά και αποφασιστικότητα από την πλευρά άσκησης των κυριαρχικών μας δικαιωμάτων σύμφωνα με το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας, να πείσουμε το διεθνή παράγοντα, πως είναι προς όφελος όλων, τόσο ο χώρος της αιγαιακής θάλασσας, όσο και της Ανατολικής Μεσογείου, να ελέγχεται στο βαθμό που αυτό προκύπτει από τις πρόνοιες της Σύμβασης για το Δίκαιο της Θάλασσας, από την Ελλάδα και όχι από μία ασταθή, προβληματική, επεκτατική, έωλη, καιροσκοπική και μη συνεργάσιμη Τουρκία.

Νομίζω περισσότερο ανακούφιση θα προξενήσει στο διεθνή παράγοντα, παρά ενόχληση.

Συνοψίζοντας, θεωρώ πως η επέκταση των χωρικών μας υδάτων στα 12 ν.μ. και η ανακήρυξη και οριοθέτηση Α.Ο.Ζ. με Κύπρο, Αίγυπτο, Ιταλία (αργότερα με Αλβανία και Λιβύη, οι οποίες θα ακολουθήσουν εξ’ ανάγκης) πρώτον, ανακόπτει τις διεκδικήσεις της Τουρκίας, αφού πλέον δεν υπάρχει, νομικά, χώρος για κάτι τέτοιο. Δεύτερον, μειώνει τις πιθανότητες θερμού επεισοδίου, αφού αυξάνει τη γεωστρατηγική, γεωπολιτική, διπλωματική και πρωτίστως νομική μας θέση. Σταδιακά, με την εμπέδωση της νέας κατάστασης θεωρώ ότι ο κίνδυνος θερμού επεισοδίου δύναται και να εξαλειφθεί. Τρίτον, αυξάνει τα μέσα δράσης της Ελλάδας, αλλά και της Ε.Ε. για ορθότερη, βιώσιμη και αποτελεσματικότερη διαχείριση των πόρων του Αιγαίου και της Ανατολικής Μεσογείου καθώς και των ροών που διακινούνται μέσω αυτών, κάτι που θεωρώ πως επ’ ουδενί δεν θα γίνει εάν πραγματοποιηθούν στο παραμικρό τα σχέδια της Άγκυρας για συνδιαχείριση, συγκυριαρχία και συνυπευθυνότητα στον ευαίσθητο αυτό χώρο.

Βρισκόμαστε σε ένα κρίσιμο ιστορικά σταυροδρόμι. Η θεσμική κατοχύρωση των δικαιωμάτων μας, θα μας δώσει τα μέσα, σύμφωνα τόσο με την νεοφιλελεύθερη θεωρητική προσέγγιση, όσο όμως και με τη ρεαλιστική, να βγούμε από το τέλμα στο οποίο έχουμε περιέλθει, να συνετίσουμε την Τουρκία, να ανακόψουμε τον επεκτατικό της οίστρο, με το μόνο τρόπο με τον οποίο δεν μπορεί να αντιδράσει στρατιωτικά και να θέσουμε τις βάσεις για μια υγιή σχέση μαζί της και όχι μια σχέση υποτέλειας που θεωρώ πως πάει να διαμορφωθεί χωρίς λόγο.

Σημειώσεις:
1) https://hellasjournal.com/2019/12/i-ellinotourkikes-schesis-os-pegnio-ellada-tourkia-katadikasmenes-na-zisoun-dipla-dipla/?fbclid=IwAR3pmbCCKkpXs-QaD-fs6oTWIt3zSIGE1wvVXP6LcqA1YBJ7VnQDCHtD1MI#.XgUwnlQ5L11.facebook
2) https://www.kathimerini.gr/1029226/article/epikairothta/politikh/to-xroniko-ths-a8oryvhs-diplwmatias-gia-to-aigaio
3) https://en.wikipedia.org/wiki/United_Nations_Convention_on_the_Law_of_the_Sea
4) https://www.mfa.gr/zitimata-ellinotourkikon-sheseon/
5) https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/HTML/?uri=LEGISSUM:4337127
6) https://www.naftemporiki.gr/story/112265/eei-tourkia-einai-upoxreomeni-na-apodexthei-ti-sumbasi-gia-to-dikaio-tis-thalassas
7) https://dspace.lib.uom.gr/bitstream/2159/19628/3/StauridouMariaMsc2016.pdf

HellasJournal


Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση