Η Μέση Ανατολή μετά τη συμφωνία Πούτιν-Ερντογάν στο Σότσι

Του Κώστα Ράπτη

Το μνημόνιο δέκα σημείων που υπέγραψαν στο Σότσι οι Βλαντίμιρ Πούτιν και Ταγίπ Ερντογάν σηματοδοτεί για την ευρύτερη Μέση Ανατολή μια μεγάλη αλλαγή σελίδας. Όχι μόνο γιατί οδηγεί την συριακή κρίση στην τελική της φάση, αλλά και γιατί σηματοδοτεί το τέλος της αμερικανικής πρωτοκαθεδρίας στην περιοχή.

Είναι χαρακτηριστικό ότι η συμφωνία κατάπαυσης του πυρός στη βόρεια Συρία την οποία επεξεργάστηκαν την περασμένη εβδομάδα οι κυβερνήσεις του Ντόναλντ Τραμπ και του Ταγίπ Ερντογάν δεν είχε, και δεν μπορούσε παρά να έχει, προσωρινό χαρακτήρα, με τα βλέμματα όλα να στρέφονται για μία μονιμότερη διευθέτηση στην συνάντηση του Σότσι. Για όλους τους παίκτες της περιοχής είναι σαφές πού πρέπει να απευθύνονται στο εξής για αξιόπιστες μεσολαβήσεις.

Οι εξάωρες διαπραγματεύσεις των ηγετών της Ρωσίας και της Τουρκίας κατέληξαν σε έναν συμβιβασμό τα κύρια χαρακτηριστικά του οποίου είναι από τη μία μεριά η δέσμευση στην εδαφική ακεραιότητα της Συρίας και από την άλλη η αναγνώριση της διεκδίκησης της Άγκυρας για τη δημιουργία μίας "ζώνης ασφαλείας” απαλλαγμένης από τους "τρομοκράτες” του YPG.

Μόνο που τον έλεγχο αυτής της ζώνης, βάθους 32 χιλιομέτρων, θα έχουν στο μεγαλύτερο τμήμα της (που περιλαμβάνει την κρίσιμη για την προστασία του Χαλεπίου περιοχή της Μάνμπιτζ και του Κομπάνι) οι συριακές κυβερνητικές δυνάμεις, επικουρούμενες από ρωσική στρατονομία, ενώ η τουρκική πλευρά διατηρεί την περιοχή που έχουν καταλάβει ο στρατός και οι σύμμαχοί της, μεταξύ Ταλ Αμπιάντ και Ρας αλ Άιν. Στα δυτικά και ανατολικά αυτής της μικρότερης ζώνης θα πραγματοποιούνται μικρές ρωσοτουρκικές περιπολίες σε βάθος δέκα χιλιομέτρων.


Προς νομιμοποίηση αυτής της συναλλαγής με αντικείμενο εδάφη ενός τρίτου κράτους οι συμμετέχοντες στη συνάντηση του Σότσι ανέσυραν το Πρωτόκολλο των Αδάνων του 1998 με το οποίο η κυβέρνηση του Άσαντ πατρός αναγνώριζε ως τρομοκρατική οργάνωση το ΡΚΚ και επέτρεπε στην Τουρκία διασυνοριακές επιχειρήσεις καταδίωξης.

Είναι χαρακτηριστικό ότι το μνημόνιο του Σότσι δεν κάνει λόγο για τις περιοχές του Αφρίν και της Τζαράμπουλους, τις οποίες έχουν καταλάβει ο τουρκικός στρατός και οι σύμμαχοί του σε προηγούμενες στρατιωτικές επιχειρήσεις, ούτε για τις πετρελαιοπηγές στο μέχρι τώρα κουρδοκρατούμενο τμήμα της βορειοανατολικής Συρίας, για τις οποίες ο Ντόναλντ Τραμπ έχει εκφράσει τη φιλοδοξία της παραμονής τους υπό αμερικανική στρατιωτική "προστασία”.

Αλλά ασφαλώς τα δέκα σημεία του μνημονίου δεν εξαντλούν τα όσα συζητήθηκαν στην εξάωρη συνάντηση Πούτιν-Ερντογάν. Έχει ενδιαφέρον να αναλογιστεί κανείς τι ειπώθηκε για την ανταρτοκρατούμενη περιοχή της Ίντλιμπ, όπου η Τουρκία δεν έχει κατορθώσει να επιβάλλει στους ισλαμιστές μαχητές τους όρους προηγούμενης συμφωνίας της με τη Ρωσία για την κατάπαυση του πυρός. Το ότι ο Μπασάρ αλ Άσαντ επισκέφθηκε χθες το μέτωπο της Ίντλιμπ δεν διαφεύγει της προσοχής κανενός – ούτε οι διακηρύξεις του ότι η απόκρουση της "τουρκικής επιθετικότητας” αποτελεί "συνταγματικό και εθνικό καθήκον” μπροστά στο οποίο προηγούμενες διαφορές (εννοείται με τους Κούρδους) θα πρέπει να παραμεριστούν.

Ο Ταγίπ Ερντογάν έχει την ικανοποίηση να προβάλλει προς το εσωτερικό και το εξωτερικό την εικόνα ενός ηγέτη ο οποίος συνομιλεί ισότιμα τόσο με τις ΗΠΑ όσο και με την Ρωσία, επιβάλλοντας (πέρα από τις προβλέψεις του διεθνούς δικαίου) την αντίληψή του περί τουρκικών δικαίων εξασφαλίζοντας τον έλεγχο ξένων εδαφών. Υποχρεώθηκε βέβαια να δεσμευθεί ρητορικά έναντι του Πούτιν για την πίστη του στην ακεραιότητα της Συρίας, αλλά τα δεδομένα επί του εδάφους δεν θα κριθούν στο επίπεδο αυτό.

Είναι ένας ικανοποιητικός απολογισμός για έναν παίκτη, ο οποίος εισήλθε στον συριακό πόλεμο με τη φιλοδοξία της εγκατάστασης ενός φίλιου καθεστώτος στη Δαμασκό και εξέρχεται από αυτόν συντονισμένος με τους υποστηρικτές του Άσαντ, αλλά με λόγο για την "επόμενη μέρα”, σε αντίθεση λ.χ. με άλλες δυνάμεις της Δύσης ή του Περσικού Κόλπου που επένδυσαν τα πάντα υπέρ των ανταρτών. Είναι επίσης ένας ικανοποιητικός απολογισμός για έναν στρατό, όπως ο τουρκικός, ο οποίος κάθε άλλο παρά απέδειξε το αξιόμαχό του και πέτυχε τις όποιες επιτυχίες του είτε λόγω σιωπηρών συμφωνιών με τους τζιχαντιστές (στην Τζαράμπουλους), είτε λόγω της επιλογής των Κούρδων να αναδιπλωθούν (στο Κομπάνι), είτε χρησιμοποιώντας ως εμπροσθοφυλακή τοπικές δυνάμεις Τουρκομάνων και εναπομεινάντων αντικαθεστωτικών "ανταρτών” της Συρίας.

Σε μία εξίσου ενδιαφέρουσα εξέλιξη, Ρωσία και Τουρκία αποφάσισαν να διευρύνουν την διασύνδεση των τραπεζικών τους συστημάτων και το διμερές εμπόριο στα εθνικά τους νομίσματα. Το δίχτυ εξαρτήσεων που απλώνει ο Πούτιν πάνω από τον Ερντογάν γίνεται όλο και πιο πυκνό. Μένει να φανεί αν αυτή την προσπάθεια προσεταιρισμού και χαλιναγώγησης της Τουρκίας μπορεί να την φέρει σε πέρας χωρίς τριγμούς στη σχέση του με τη Δαμασκό και την Τεχεράνη.

Από την άλλη πλευρά, η εικόνα των Αμερικανών πεζοναυτών που αναζητούν προορισμό και αποστολή εικονογραφεί παραστατικά την αλλαγή των συσχετισμών. Το Πεντάγωνο έσπευσε να ανακοινώσει ότι οι δυνάμεις που αποσύρονται από τη Συρία μεταφέρονται στο Ιράκ, για να υποχρεωθεί να διευκρινίσει, μετά το μήνυμα της Βαγδάτης ότι δεν έχει δώσει καμία άδεια εγκατάστασης νέων αμερικανικών στρατευμάτων, πως πρόκειται για προσωρινό σταθμό.

Η πρόταση, πάλι, της υπουργού Άμυνας και προέδρου των Χριστιανοδημοκρατών της Γερμανίας Άννεγκρετ Κραμπ-Κάρεμπαουερ για δημιουργία μίας "ζώνης ασφαλείας” στη βόρεια Συρία, με πολυμερή στρατιωτική παρουσία, συμπεριλαμβανομένης και γερμανικής, δεν είναι παρά ένας περισπασμός ενδεικτικός της ευρωπαϊκής αμηχανίας. Κατέληξε άλλωστε να αποτελεί αντικείμενο νέων αντιπαραθέσεων στο εσωτερικό του γερμανικού "μεγάλου συνασπισμού”, με τον Σοσιαλδημοκράτη υπουργό Εξωτερικών Χέικο Μάας να δηλώνει απερίφραστα ότι πρόκειται για πρόταση που έχει προκαλέσει "νευρικότητα” σε μεγάλο αριθμό συμμάχων.

Capital


Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση