Πού βρίσκεται η Ελλάδα στο παιγνίδι υψηλών συμφερόντων στην κατακερματισμένη Λιβύη;

Του Ιωάννη Λεοντακιανάκου

Συγκρούσεις έχουν ξεσπάσει για το μέλλον του μεγαλύτερου πετρελαϊκού κοιτάσματος της Λιβύης, καθώς οι δυνάμεις που υποστηρίζουν την αναγνωρισμένη από τον ΟΗΕ κυβέρνηση της Τρίπολης μάχονται τις στρατιωτικές δυνάμεις του Στρατηγού Χαλίφα Χαφτάρ.

Μια σύντομη ιστορική αναδρομή, δείχνει ότι, μετά την δολοφονία του Μουαμάρ Καντάφι το 2011 από αντάρτες, η Λιβύη δεν πορεύτηκε προς την δημοκρατία και την ειρήνευση, όπως χαιρέτιζε η Δύση. Η χώρα βρίσκεται παραδομένη στο χάος ενός εμφυλίου πολέμου, κάτω από το άγρυπνο βλέμμα των ισχυρών διεθνών και τοπικών παικτών που σπεύδουν να εκμεταλλευτούν τα κενά ασφαλείας για να διευρύνουν την επιρροή τους, να προωθήσουν οικονομικά και γεωστρατηγικά συμφέροντά τους και να μεγιστοποιήσουν τα οφέλη τους στο χώρο της βόρειας Αφρικής.

Σήμερα οκτώ χρόνια μετά την ισλαμική άνοιξη, η χώρα είναι, στην πράξη, διαιρεμένη στα τρία. Στα δυτικά με κέντρο την Τρίπολη και την Σύρτη ελέγχεται από την την αναγνωρισμένη από τα Ηνωμένα Έθνη κυβέρνηση Εθνικής Συμφωνίας (Government of National Accord - GNA) του Φαγέζ αλ Σαράζ. Στα ανατολικά, το μεγαλύτερο τμήμα της υπόλοιπης χώρας βρίσκεται κάτω από τον έλεγχο των στρατιωτικών δυνάμεων(φυσική συνέχεια των λιβυκών ενόπλων δυνάμεων της εποχής Καντάφι) του 75χρονου στρατηγού Χαλίφα Χαφτάρ (Libyan National Army – LNA), με έδρα το Τομπρούκ. Στα νότια και νοτιοδυτικά υπάρχει ένα «ανεξέλεγκτο» τμήμα, στο οποίο αυτόκλητοι πολέμαρχοι ενόπλων ομάδων και τοπικές φυλές (Τουαρέγκ, Τούμπου) μάχονται εναντίον φανατικών ισλαμιστών και ληστρικών ομάδων.

H διεθνής κοινότητα, στην διαμορφωμένη αυτή κατάσταση, παρουσιάζεται διχασμένη και κινούμενη καιροσκοπικά. Στην μια πλευρά, η Ρωσία, η Γαλλία, η Αίγυπτος, η Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα στηρίζουν τον Χαλίφα Χάφταρ (LNA), ενώ στην άλλη πλευρά, η Τουρκία, το Κατάρ, το Σουδάν και η Ιταλία στηρίζουν την Κυβέρνηση Εθνικής Συμφωνίας (GNA) του Φαγέζ αλ Σαράζ.

Η Λιβύη διαθέτει τα μεγαλύτερα αποθέματα αργού πετρελαίου σε ολόκληρη την Αφρική, τα οποία είναι αφενός «εύκολα» στην άντλησή τους,αφετέρου «φθηνά» στην μεταφορά τους στην Ευρώπη. Τις «καλές» εποχές, επί Καντάφι, η λιβυκή πετρελαϊκή ημερήσια παραγωγή άγγιζε τα 1,8 εκατομμύρια βαρέλια. Η παραγωγή αυτή έπεσε κοντά στα 370.000 βαρέλια προ διετίας, εν μέσω εμφυλίου, αλλά πλέον διαφαίνεται ότι έχει ανακάμψει κινούμενος κοντά στο 1 εκατομμύριο βαρέλια. Φυσικά, ο αριθμός αυτός εξαρτάται κυρίως από τις ένοπλες συγκρούσεις και τις βομβιστικές επιθέσεις που κατά καιρούς «τινάζουν» στον αέρα» τις γραμμές παραγωγής,όπως είχε συμβεί επανειλημμένα το διάστημα από τον Απρίλιο έως και τον Ιούνιο του 2018.

Ο τομέας Αλ-Σαράρα, 560 μίλια νότια της Τρίπολης, διαθέτει την δυνατότητα για παραγωγή 315.000 βαρελιών αργού πετρελαίου την ημέρα, δηλαδή, περίπου το ένα τρίτο της συνολικής τρέχουσας παραγωγής της Λιβύης. Όμως, η Εθνική Λιβυκή Εταιρεία Πετρελαίου (National Oil Company - NOC), η οποία έχει την έδρα της στην Τρίπολη και ελέγχεται από την κυβέρνηση του Σαράζ, έκλεισε την εγκατάσταση άντλησης από τον Δεκέμβριο, όταν αυτή καταλήφθηκε από τοπικές φυλές, οι οποίες απαιτούσαν από την κυβέρνηση της Τρίπολης την λήψη μέτρων για την ανακούφιση της περιοχής από τη φτώχεια.

Στρατιωτικές δυνάμεις του στρατηγού Χάφταρ, ο οποίος ελέγχει, πέραν μεγάλων πετρελαιοφόρων εκτάσεων, και τους τερματικούς σταθμούς πετρελαίου της χώρας-- βρίσκονται στην περιοχή της Σύρτης-- κινήθηκαν νότια με στόχο την εκδίωξη των ισλαμιστικών δυνάμεων και των πολιτοφυλάκων και την ανακατάληψη του τομέα Αλ-Σαράρα. Ανακοινώσεις και από τις δύο αντιμαχόμενες πλευρές κατέδειξαν ότι οι δυνάμεις του Λιβυκού Εθνικού Στρατού (LNA) κατέλαβαν τις εν λογω εγκαταστάσεις με ελάχιστες απώλειες.Ο Στρατηγός και στο παρελθόν, μετά από αντίστοιχες «εκκαθαριστικές επιχειρήσεις», είχε διαμηνύσει προς τη διεθνή κοινότητα ότι ο έλεγχος πλέον περνάει από την NOC Τρίπολης (με την οποία συνεργάζονται οι Ιταλοί της ΕΝΙ), στην «παράλληλη» NOC της Βεγγάζης. Με την παρέμβαση των ΗΠΑ, οι οποίες απείλησαν τον Χάφταρ με κυρώσεις, τα «πράγματα» επανήλθαν στην προτέρα κατάσταση.

Όμως, οι συγκρούσεις αυτές διαταράσσουν τα σχέδια των Ηνωμένων Εθνών, που προετοιμάζουν την σύγκληση μιας εθνικής διάσκεψης -- πιθανόν τον επόμενο μήνα --, η οποία στοχεύει να οδηγήσει σε κοινοβουλευτικές ή προεδρικές εκλογές και σ’ ένα νέο σύνταγμα. Ωστόσο, ακόμα, δεν έχει γίνει κατορθωτό ούτε ο καθορισμός της ημερομηνίας ή του χώρου της διάσκεψης, ούτε οι συμμετέχοντες σε αυτήν, αλλά ούτε και τα θέματα που θα περιλαμβάνει η ατζέντα προς συζήτηση.

Σε αυτό το πλαίσιο, με μεγάλο αριθμό Αδελφών Μουσουλμάνων της Αιγύπτου και ομάδες τζιχαντιστών της Συρίας να έχουν βρει καταφύγιο στη Λιβύη, ο κάθε διεθνής ή τοπικός παίκτης προσπαθεί να προασπίσει, να προωθήσει ή να μεγιστοποιήσει τα συμφέροντά του στην περιοχή.

Η Ρώμη έχει ερείσματα επιρροής στη δυτική Λιβύη. Βλέπει στον Σεράζ έναν σύμμαχο και συνεργάζεται με τις «Αρχές» στα δυτικά -- πληρώνοντας παραστρατιωτικές ομάδες, σύμφωνα με φήμες -- για να ανακόπτουν τις μεταναστευτικές ροές, όπως σημειώνεται σε μακροσκελές άρθρο του το περιοδικό Economist.

Το Παρίσι «επενδύει» στον στρατάρχη Χάφταρ. Ο γαλλικός ενεργειακός κολοσσός της TOTALμόλις τον περασμένο Μάρτιο απέκτησε μερίδιο 16,3% (το μερίδιο της αμερικανικής Marathon Oil) επί των παραχωρήσεων εκμετάλλευσης κοιτασμάτων πετρελαίου στη λεκάνη της Σύρτης, καταβάλλοντας το ποσό των 450 εκατομμυρίων δολαρίων -- κατηγορίες Ιταλών πολιτικών κατά του Γάλλου προέδρου Μακρόν ότι στηρίζει τον Χάφταρ για «χάρη»της Total. Τον Χάφταρ, επίσης, στηρίζουν η Αίγυπτος και τα Εμιράτα, καθώς τον αντιμετωπίζουν ως σύμμαχο στη μάχη εναντίον των Αδελφών Μουσουλμάνων.

Το Κατάρ και η Τουρκία προσπαθούν να ενισχύσουν την επιρροή τους στην Λιβύη, στηρίζοντας τον διεθνώς αναγνωρισμένο Σαράζ αλλά και ομάδες ισλαμιστών–ευρέως είναι γνωστόν ότι η Τουρκία προσπαθεί να αποκτήσει επιρροή στη Λιβύη με λεφτά του Κατάρ. Δεν είναι άγνωστο, άλλωστε, ότι ο Ερντογάν έχει ιδιαίτερες σχέσεις και υποστηρίζει τους Αδελφούς Μουσουλμάνους, ενώ και ο ίδιος ο Σαράζ βασίζεται σε παραστρατιωτικές ομάδες για να μπορεί να «κυβερνάει» στα δυτικά.
Όλοι ενθυμούνται ότι το καθεστώς Ερντογάν έχει προσπαθήσει να «πουλήσει» στις λιβυκές Αρχές μια τουρκική εκδοχή οριοθέτησης των Αποκλειστικών Οικονομικών Ζωνών στη Μεσόγειο, σύμφωνα με την οποία η τουρκική ΑΟΖ φτάνει μέχρι και τα νερά της Λιβύης (νότια της Ιεράπετρας) «σβήνοντας», με αυτόν τον τρόπο, ολότελα την υφαλοκρηπίδα της Κρήτης και των Δωδεκανήσων. Ωστόσο, το χάος που επικρατεί σήμερα στην τριχοτομημένη Λιβύη δεν ευνοεί την οριοθέτηση ΑΟΖ με γειτονική χώρα, χωρίς όμως αυτό να αποθαρρύνει τους Τούρκουςαπό το να θέτουν «βάσεις» για μελλοντικές διαπραγματεύσεις.

Η Ελλάδα, από την πλευρά της, εμφανίζεται να έχει ανοιχτούς διαύλους με την διεθνώς αναγνωρισμένη κυβέρνηση του Φαγέζ αλ Σαράζ στα δυτικά – με την λειτουργία όμως της ελληνικής πρεσβείας στην Τρίπολη να έχει ανασταλεί από το 2014 λόγω των συγκρούσεων --, αλλά όχι και με τον στρατάρχη Χάφταρ, αν και ο τελευταίος είχε δείξει ενδιαφέρον να επισκεφτεί την Ελλάδα

Η Λιβύη, πρώτον,βρίσκεται πολύ κοντύτερα μας από ότι πιθανόν να επιθυμούσαμε, δεύτερον, είναι πολυδιαιρεμένη με περιοχές που κυριαρχεί η αστάθεια και με υψηλό τον κίνδυνο επικράτησης σε αυτές φονταμελιστικών και τρομοκρατικών δυνάμεων, τρίτον, η όλη περιοχή έχει καταστεί ο κύριος αφρικανικός μεταναστευτικός διάδρομος προς την Ευρώπη,τέταρτον, πέραν των άλλων τα θαλάσσια κοινά μας σύνορα είναι ζωτικής σημασίας για την πατρίδα μας, και πέμπτον, η Τουρκία έχει κατορθώσει να αντιστρέψει τα αρνητικά/εχθρικά ιστορικά συναισθήματα των Λιβύων και να εμφανίζεται ως ένας από τους πλέον δραστήριους παίκτες στην περιοχή.

Σε αυτήν λοιπόν την κατακερματισμένη χώρα, που το παιγνίδι ανάμεσα στους διεθνείς και τοπικούς παίκτες «καλά κρατεί», η Ελλάδα,έχοντας κτίσει ιστορικούς δεσμούς φιλίας και συνεργασίας και με ζωτικής σημασίας εθνικά της συμφέροντα να διακυβεύονται από τις εξελίξεις στην περιοχή, δεν έχει το δικαίωμα να έχει εγκλωβισθεί σε εσωτερική «ομφαλοσκόπηση» και να παραμένει ένας απλός παρατηρητής.

* Ο Ιωάννης Λεοντακιανάκος είναι Αντιναύαρχος (ε.α.) Π.Ν., κάτοχος M.Sc. in Computer Science (Naval Postgraduate School, Monterey, CA, USA) και Μεταπτυχιακού Διπλώματος στη Ναυτική Επιστήμη και Στρατηγική (Σχολή Πολέμου Ναυτικού)
Liberal


Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση