Και μετά το δημοψήφισμα τι;

Του Σταύρου Λυγερού

Μπορεί στο μέγαρο Μαξίμου να δυσκολεύονται να το συνειδητοποιήσουν, αλλά είναι προφανές πως το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος θα κρίνει την επιβίωση της κυβέρνησης. Εάν επικρατήσει το "ναι" θα είναι πολιτικά άτοπο ο Τσίπρας να παραμείνει στην εξουσία για να εφαρμόσει μία πολιτική την οποία καταγγέλλει ως καταστροφική για την οικονομία και την κοινωνία.

Το γεγονός πως όταν η σφαίρα είχε φύγει από την κάννη ο Τσίπραςκατέθεσε πρόταση, με την οποία (με ελάχιστες αλλαγές)αποδέχθηκε τις απαιτήσεις των δανειστών, δεν αλλάζει τα πράγματα. Απλώς, υπογραμμίζει το ναυάγιο της πολιτικής του και την παλινδρόμησή του όσον αφορά το εύρος των υποχωρήσεών του. Γεγονός που βεβαίως υπονομεύει το προφίλ ενός πρωθυπουργού που αντιστάθηκε σθεναρά σε υπέρτερες δυνάμεις.

Πολλά στελέχη του ευρωιερατείου, άλλωστε, έσπευσαν να δηλώσουν πως δεν πρόκειται να διαπραγματευθούν με τον Τσίπρα, επειδή δεν τον εμπιστεύονται πως θα εφαρμόσει την όποια συμφωνία. Με άλλα λόγια, έστειλαν το μήνυμα ότι όρος για να σταματήσουν τον στραγγαλισμό της Ελλάδας είναι η ανατροπή και αντικατάσταση της παρούσας κυβέρνησης.

Η στάση τους αυτή, όπως και η άρνησή τους να διαπραγματευθούν πριν το δημοψήφισμα,διαμορφώθηκε όταν διαπίστωσαν πως το "ναι" κερδίζει έδαφος και στο τέλος πιθανόν να επικρατήσει. Θεώρησαν, λοιπόν, πως είναι μοναδική ευκαιρία να ξεμπερδεύουν με την ανεπιθύμητη κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ. Εξαρχής, άλλωστε, την αντιμετώπισαν στην καλύτερη περίπτωση σαν πολιτική ανορθογραφία και στη χειρότερη σαν έναν μολυσματικό πολιτικό ιό που απειλεί την κυρίαρχη τάξη πραγμάτων στην Ευρώπη.

Αμέσως μετά την προκήρυξη του δημοψηφίσματος, το "όχι" εμφανιζόταν να υπερισχύει με αρκετά πάνω από 60%. Στις επόμενες ημέρες, όμως, έχασε έδαφος για τους εξής λόγους:

· Πρώτον, λόγω της μετατόπισης του διλήμματος από ναι ή όχι στις τελεσιγραφικές απαιτήσεις των δανειστών σε "ευρώ ή δραχμή". Τη μετατόπιση επιδιώκουν οι εγχώριοι υποστηρικτές του "ναι", με κορμό τις μνημονιακές δυνάμεις. Η μετατόπιση αυτή, όμως, απέκτησε πολιτική υπόσταση από το μπαράζ δηλώσεων του ευρωιερατείου πως θα εκλάβει την επικράτηση του "όχι" σαν απόφαση εξόδου από την Ευρωζώνη.

· Δεύτερον, λόγω της σαρωτικής εκστρατείαςμε σκοπό την καλλιέργεια του φόβου και την κραυγαλέα μονόπλευρη προβολή των επιχειρημάτων υπέρ του "ναι" από το σύνολο σχεδόν των κατεστημένων ΜΜΕ.

· Τρίτον, λόγω των μεγάλων δυσλειτουργιών που προκλήθηκαν στην καθημερινότητα νοικοκυριών και επιχειρήσεων από την αναπόφευκτη επιβολή κεφαλαιακών ελέγχων και το κλείσιμο των τραπεζών.

· Τέταρτον και κρισιμότερο η αδυναμία της κυβέρνησης να παρουσιάσει ένα σχέδιο για την επόμενη ημέρα στην περίπτωση επικράτησης του "όχι". Ο πρωθυπουργός και οι υπουργοί του διαβεβαιώνουν πως ένα ηχηρό "όχι" θα είναι το μέσο για να αποσπάσουν από τους δανειστές έναν έντιμο συμβιβασμό. Αυτό δεν μπορεί να αποκλεισθεί, αλλά η διαβεβαίωσή τους δεν είναι αξιόπιστη. Όλο το προηγούμενο διάστημα, οι αλλεπάλληλες διαβεβαιώσεις τους ότι επίκειται
συμφωνίαδιαψεύσθηκαν. Επιπροσθέτως, οι δανειστές δηλώνουν τα αντίθετα.Και δεν μπορεί κανείς να πει με βεβαιότητα ότι μπλοφάρουν.Στο σημείο που έχουν φθάσει τα πράγματα, εάν σταματήσουν τον στραγγαλισμό θα υποστούν ήττα στο πεδίο των πολιτικών εντυπώσεων.

Παρότι το "όχι" βάλλεται πανταχόθεν και δεν προσφέρει φερέγγυα πολιτική προοπτική, εμφανίζει σημάδια ισχυρής αντίστασης και ίσως τελικώς να επικρατήσει. Ο κύριος λόγος είναι ότι εκφράζει την υπαρξιακή ανάγκη μεγάλων τμημάτων του πληθυσμού να αντιδράσουν στον στραγγαλισμό της χώρας και να μην υπογράψουν με την ψήφο τους την εκβιαστική υπαγωγή της ελληνικής κοινωνίας σε μία πρόσθετη εξοντωτική λιτότητα.

Όσοι απέχουν από τον γκρεμό κατά κανόνα προσανατολίζονται στο "ναι", φοβούμενοι το ενδεχόμενο πρόκλησης χάους.Αντιθέτως, τα τμήματα του πληθυσμού που έχουν πέσει στον γκρεμό ή είναι στο χείλος του ρέπουν προς το "όχι". Τη ροπή τους αυτή, ωστόσο, διαβρώνει αφενός οκαλλιεργούμενος φόβος για το αύριο, αφετέρου η αφόρητη πίεση που τους ασκεί στην καθημερινότητά τους ο οικονομικός στραγγαλισμός.

Δεδομένου ότι τη στρόφιγγα της ρευστότητας την ελέγχει η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, οι του ευρωιερατείου έχουν τη δυνατότητα να προκαλέσουν έμφραγμα στην ελληνική οικονομία. Τα γεγονότα, μάλιστα, αποδεικνύουν πως αυτή η δυνατότητα γίνεται ήδη πράξη, όπως επισημαίνουν και κορυφαίοι Ευρωπαίοι δημοσιογράφοι και αναλυτές. Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα έχει ήδη μετατραπεί από εγγυητής και των ελληνικών τραπεζών σε εργαλείο στραγγαλισμού τους και κατ’ επέκτασιν στραγγαλισμού της ελληνικής οικονομίας.

Αυτό πρακτικά σημαίνει πως τα αφεντικά της Ευρωζώνης έχουν τη δυνατότητα να στρέψουν(αργά ή γρήγορα) τους απεγνωσμένους πολίτες εναντίον της κυβέρνησης και κατ’ αυτό τον τρόπο να προκαλέσουν την ανατροπή της.Το γεγονός, μάλιστα, πωςσύσσωμες οι άρχουσες ελίτ και μία σημαντική μερίδα των Ελλήνων είναι ιδεολογικοπολιτικά στη γραμμή "πάση θυσία ευρώ" διευκολύνει πολύ την επιτυχή διεκπεραίωση του μεταμοντέρνου αυτού πραξικοπήματος.

Οι τελευταίες εξελίξεις κατέστησαν εξόφθαλμο πως στην Ευρωζώνη η θεμελιώδης έννοια της λαϊκής κυριαρχίας έχει σε πολύ μεγάλο βαθμό ακυρωθεί. Ο τρόπος που αντιμετωπίζεται η Ελλάδα και ειδικότερα η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛσυνιστά όχι μόνο κατάφορη παραβίαση του πνεύματος των ιδρυτικών συνθηκών, αλλά και μία αρνητική κληρονομιά για τον τρόπο που οι ίδιοι οι ευρωπαϊκοί λαοί, αλλά και οι υπόλοιποι λαοί αντιλαμβάνονται την ΕΕ και το ευρώ. Μ’ αυτή την έννοια, όπως επισημαίνουν σχολιαστές μεγάλων δυτικών ΜΜΕ, ακόμα και αννικήσει η πολιτική Σόιμπλε η νίκη αυτή ενδέχεται μεσοπρόθεσμα να αποδειχθεί πύρρειος.

Στην πραγματικότητα, οι ψηφοφόροι καλούνται να επιλέξουν μεταξύ δύο κακών. Από τη μία πλευρά είναι το δηλητηριασμένο πιάτο μίας εξοντωτικής λιτότητας και από την άλλη μία βουτιά χωρίς σωσίβιο σε άγνωστα και επικίνδυνα νερά. Μία βουτιά που ενδέχεται να οδηγήσει σε συμφωνία, αλλά ενδέχεται να οδηγήσει και σε έξοδο από την Ευρωζώνη, έστω κι αν αυτό δεν είναι στις προθέσεις ούτε της κυβέρνησης ούτε του ευρωιερατείου. Μ’ αυτή την έννοια, είναι θλιβερό το γεγονός ότι αντί για περισυλλογή και κλίμα ενότητας για να αντιμετωπισθούν όσα δεινά έρχονται και στη μία και στην άλλη περίπτωση, τείνει να κυριαρχήσει ο φανατισμός και η ακραία πόλωση.

Προβάλλεται κατά κόρον το επιχείρημα πως το δημοψήφισμα προκαλεί διχασμό. Πρόκειται για αντιστροφή της πραγματικότητας. Τα δημοψηφίσματα γίνονται για να επιλύουν με δημοκρατικό τρόπο έντονες αντιθέσεις στους κόλπους μίας κοινωνίας. Με άλλα λόγια, είναι η πιο αποτελεσματική μέθοδος για να αποτρέπεται η μετεξέλιξη μίας διχογνωμίας σε διχασμό και πολύ περισσότερο σε εμφύλιες συγκρούσεις. Αρκεί η δημοκρατική αρχή να γίνεται σεβαστή και από τις δύο πλευρές.

Ένα δεύτερο επιχείρημα είναι πως ο απλός πολίτης δεν έχει τις γνώσεις και τη δυνατότητα να κρίνει το διακύβευμα και ως εκ τούτου να επιλέξει σωστά. Το επιχείρημα αυτό στην πραγματικότητα επαναφέρει το ερώτημα εάν είναι προτιμότερο το δημοκρατικό ή το ολιγαρχικό πολίτευμα. Ένα ερώτημα που υποτίθεται πως έχει απαντηθεί οριστικά.

Η κυβέρνηση κατηγορήθηκε, επίσης, πως το δημοψήφισμα είναι ένας τρόπος για να υπεκφύγει από τις ευθύνες της και να τις φορτώσει στους απλούς πολίτες. Πρόκειται για παράγωγο μίας πατερναλιστικής αντίληψης για τη δημοκρατία, η οποία καλλιεργεί το πρότυπο του πολίτη-πελάτη που άγεται και φέρεται από τους κομματικούς τσοπάνηδες. Ας σημειωθεί πως η άλλη όψη του πολίτη-πελάτη είναι ότι στον δημόσιο βίο θέλει και την πίτα ολάκερη και τον σκύλο χορτάτο. Είναι μία μορφή πολιτικής ανευθυνότητας που καλλιεργείται στο πλαίσιο των πελατειακών σχέσεων. Το πρακτικό αποτέλεσμά της είναι ο εγκλωβισμός και η καθήλωση του πολιτικού συστήματος κατά τρόπο που εμποδίζονταιοι αναγκαίες μεταρρυθμίσεις και ο διαρκής εκσυγχρονισμός.

Τέλος, κυριαρχεί η άποψη πως όσα συμβαίνουν αυτές τις ημέρες στην Ελλάδα είναι αποτέλεσμα της προκήρυξης δημοψηφίσματος. Η προκήρυξη, όμως, το μόνο που έκανε είναι να φέρει με ορμή στην επιφάνεια το πρόβλημα τέσσερις ημέρες πριν την αναπόφευκτη εκδήλωσή του.

Το πρόβλημα προκύπτει από το γεγονός ότι ο Τσίπρας παρά τις επανειλημμένες και μεγάλες υποχωρήσεις του, έφθασε στα όριά του όταν βρέθηκε απέναντι στις πρόσθετες απαιτήσεις των δανειστών. Αυτό σήμαινε όχι συμφωνία και κατ’ επέκτασιν αθέτηση πληρωμών, δεδομένου ότι η Αθήνα δεν είχε χρήματα να πληρώσει το 1,5 δισ στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο.

Όπως έχουμε εδώ και πολύ καιρό υπογραμμίσει απ’ αυτές εδώ τις στήλες, η τακτική του Σόιμπλε ήταν ακριβώς να τορπιλίσει τη σύναψη συμφωνίας (εγείροντας ολοένα και μεγαλύτερες απαιτήσεις) με σκοπό να φέρει την Ελλάδα στην αθέτηση πληρωμών. Σωστά εκτιμούσε πως μόλις δεν θα πληρωνόταν μία δόση, οι καταθέτες δικαιολογημένα θα θεωρούσαν πως επέρχεται χρεοκοπία και θα έτρεχαν να σηκώσουν τα χρήματά τους.

Ο τραπεζικός πανικός θα καθιστούσε αναπόφευκτη την επιβολή κεφαλαιακών ελέγχων, οι οποίοι με τη σειρά τους θα προκαλούσαν έμφραγμα στην ελληνική οικονομία και θα είχαν τις αρνητικές για την κυβέρνηση πολιτικές συνέπειες. Με άλλα λόγια, η σημερινή κατάσταση θα πρόκυπτε ακόμα κι αν δεν είχε προκηρυχθεί δημοψήφισμα, εφόσον βεβαίως ο Τσίπρας δεν θα είχε υπογράψει ό,τι ακριβώς του ζητούσαν.

Στο Μαξίμου είχαν την αφέλεια να θεωρήσουν πως η προκήρυξη δημοψηφίσματος θα προκαλούσε μεγάλη αναταραχή στις αγορές, γεγονός που θα υποχρέωνε τους δανειστές να συνάψουν συμφωνία ή πριν στηθούν οι κάλπες ή αμέσως μετά την αναμενόμενη επικράτηση του "όχι".

Υποτίμησαν κραυγαλέα όχι μόνο τους μηχανισμούς πρόσκαιρης χειραγώγησης των διεθνών αγορών, προκειμένου να αποτραπεί αναταραχή, αλλά και την αντίδραση του ευρωιερατείου. Πώς να ερμηνεύσει κανείς την αυταπάτη των κυβερνώντων πως η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα θα συνέχιζε να δίνει ρευστότητα στο ελληνικό τραπεζικό σύστημακαι οι τράπεζες θα έμεναν ανοικτές;

Όλους τους προηγούμενους μήνες η κλειστή ομάδα εξουσίας διέπραξε ολέθρια σφάλματα, λόγω ακριβώς των αυταπατών της για τον τρόπο που λειτουργεί και αντιδρά το ευρωιερατείο. Το πρόβλημα με τον Τσίπρα και το στενό επιτελείο του είναι όχι πως είχε μυστικό σχέδιο εξόδου από την Ευρωζώνη, ή δεν ήθελε τη συμφωνία, όπως σκοπίμως τον κατηγόρησε ο Γιούνκερ, αλλά πως πίστευε σε μία Ευρώπη, η οποία δεν υφίσταται πλέον. Δεν είχαν συνειδητοποιήσει ότι μετά το 2008 η ΕΕ σταδιακά μεταλλάχθηκε. Απέκτησε αφεντικό και ιεραρχία. Η περίπτωση της Ελλάδας, μάλιστα, επιβεβαίωσε για μία ακόμα φορά πως παρά τις εσωτερικές διαφωνίες του τελικώς το ευρωιερατείο ενοποιείται σε μία γραμμή.

Παρόλα αυτά, στο Μαξίμου συνέχισαν να τσαλαβουτάνε στις αυταπάτες τους, με αποτέλεσμα να επαναλαμβάνουνπαρεμφερή λάθη και να πέφτουν στις ίδιες παγίδες. Είναι ενδεικτικό της αυταρέσκειας που επικρατούσε το γεγονός ότι είχαν αποκλείσει από τις συσκέψεις τον υπουργό Εξωτερικών Κοτζιά, ο οποίος έχει διατελέσει εμπειρογνώμονας του υπουργείου για ευρωπαϊκά θέματα και έχει μακρά πείρα σε διαπραγματεύσεις και επιπλέον γνωρίζει άριστα τη Γερμανία.Το γεγονός, πάντως, ότι η παρέα του Τσίπρα συμπεριφέρθηκε εξαρχής σαν να βρισκόταν σε "παιδική χαρά" δεν αναιρεί το γεγονός πως τα αφεντικά της Ευρωζώνης συμπεριφέρθηκαν σαν "οικονομικοί δολοφόνοι".

Επιστρέφοντας στα επιχειρήματα για το δημοψήφισμα, πρέπει να σημειωθεί πως η μόνη βάσιμη ένσταση αφορά τη μη πολιτική ορθότητα του ερωτήματος. Κι αυτό, επειδή το ακύρωσε πολιτικά η ίδια η κυβέρνηση αποδεχόμενη στη συνέχεια (με λίγες εξαιρέσεις) τις απαιτήσεις των δανειστών. Οι παλινδρομήσεις της σ’ αυτό το επίπεδο εγείρουν ζήτημα, αν και η πολιτική ουσία του ερωτήματος υπερβαίνει τις προθέσεις της κυβέρνησης και αφορά τη στάση των πολιτών απέναντι στην εξοντωτική λιτότητα.

Όποια, όμως, κι αν η απάντηση του εκλογικού σώματος την Κυριακή το βράδυ, η κυβέρνηση Τσίπρα από πολιτικής απόψεως θα δυσκολευθεί να επιβιώσει, εάν το ευρωιερατείο δεν αλλάξει στάση. Ο ίδιος ο πρωθυπουργός άφησε να εννοηθεί πως εάν επικρατήσει το "ναι" θα παραιτηθεί, χωρίς, ωστόσο, να γίνει πιο συγκεκριμένος. Στη συνέχεια, συνεργάτες του διοχέτευαν την εκδοχή πως η κυβέρνηση θα παραμείνει στη θέση της μέχρι τον Σεπτέμβριο οπότε και θα προκηρύξει εκλογές.

Το κρίσιμο ερώτημα είναι εάν στην περίπτωση επικράτησης του "ναι" το ευρωιερατείο θα συνεργασθεί με την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ ή αντιθέτως θα συνεχίσει τον στραγγαλισμό της ελληνικής οικονομίας για να επιβάλει την παραίτησή της. Κατηγορηματική απάντηση δεν μπορεί να δοθεί, αλλά οι κινήσεις του Βερολίνου, που δίνει τον τόνο στην ΕΕ, δείχνουν πως θα συμβεί το δεύτερο.

Εάν η στρόφιγγα της ρευστότητας παραμείνει κλειστή, η κυβέρνηση Τσίπρα δύσκολα μπορεί να επιβιώσει ακόμα κι αν επικρατήσει το "όχι". Εκτός κι αν υπό την πίεση του στραγγαλισμού κατευθυνθεί στον δρόμο του παράλληλου νομίσματος και τελικώς στην έξοδο από την Ευρωζώνη, εάν εντωμεταξύ δεν προκύψει αλλαγή στάση εκ μέρους του ευρωιερατείου. Από την άλλη πλευρά θα θρυμματισθεί το δημοκρατικό προσωπείο και θα διαλυθούν τα προσχήματα εάν επικρατήσει το "όχι" και οι δανειστές παραμείνουν αμετακίνητοι.

Πολύ περισσότερο είναι δύσκολο η κυβέρνηση να επιβιώσει εάν επικρατήσει το "ναι". Ακριβώς γι’ αυτό οι σχεδιασμοί που γίνονται αυτές τις ώρες στο μέγαρο Μαξίμου είναι στον αέρα, χωρίς πολιτικό αντίκρισμα. Περισσότερο αντανακλούν ευσεβείς πόθους και σύγχυση παρά πραγματικές πολιτικές δυνατότητες.Από την άλλη πλευρά, η μετάβαση σε άλλο σχήμα εξουσίας δεν είναι καθόλου εύκολη. Δεδομένου του κοινοβουλευτικού συσχετισμού δυνάμεων, κυβερνητική λύση χωρίς τον ΣΥΡΙΖΑ από αυτή τη Βουλή δεν μπορεί να προκύψει.

Η πρώτη λύση είναι να προκηρυχθούν εκλογές κατακαλόκαιρο με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τον τουρισμό. Ο φόβος μήπως ο ΣΥΡΙΖΑ ξαναβγεί πρώτο κόμμα θα επηρεάσει το ευρωιερατείο όσον αφορά την παροχή ρευστότητας;Εάν η στρόφιγγα παραμείνει κλειστή, η οικονομία σε κατάσταση προχωρημένου εμφράγματος, τα ATMχωρίς ευρώ και το δημόσιο αδύναμο να πληρώσει μισθούς και συντάξεις είναι προφανές πως, οι πολίτες θα ψηφίσουν με το πιστόλι στον κρόταφο.

Το πιθανότερο σενάριο είναι τα αφεντικά της Ευρωζώνης να θέσουν ως όρο για την παροχή ρευστότητας τον σχηματισμό κυβέρνησης ειδικού σκοπού με οικουμενική στήριξη και με αποστολή να υπογράψει και να ψηφίσει νέο Μνημόνιο, το οποίο θα περιλαμβάνει όλες τις απαιτήσεις των δανειστών. Σύμφωνα με κυβερνητικές πηγές, ο πρωθυπουργός απορρίπτει (τουλάχιστον προς το παρόν) το ενδεχόμενο να συμπράξει με τους αντιπάλους του για τον σχηματισμό μίας τέτοιας κυβέρνησης. Με όρους προσωπικής και κομματικής πολιτικής σκοπιμότητας, άλλωστε, δεν τον συμφέρει. Εάν επικρατήσει το "όχι", επειδή θα είναι πολιτικά ενισχυμένος. Εάν επικρατήσει το "ναι", επειδή δεν θα θέλει ως ηττημένος και υπό αποπομπή να συνυπογράψει ό,τι αρνήθηκε να υπογράψει ως κυρίαρχος πρωθυπουργός.

Όποιο κι αν είναι, όμως, το αποτέλεσμα, δύσκολα θα αποφύγει το πικρό ποτήρι. Εάν επικρατήσει το "όχι" και οι δανειστές διαπραγματευθούν μαζί του θα υπογράψει ένα περισσότερο ή λιγότερο επώδυνο Μνημόνιο. Εάν πάλι επικρατήσει το "ναι" θα του ζητήσουν το κόμμα του να συμμετάσχει και πάντως να στηρίξει κοινοβουλευτικά μία κυβέρνηση ειδικού σκοπού με τον ίδιο ακριβώς σκοπό. Σύμφωνα με κοινοτική πηγή, μάλιστα, αυτή τη φορά θα θέσουν ως προϋπόθεση να υπάρχει η υπογραφή και του Τσίπρα. Εάν αρνηθεί θα τον κατηγορήσουν πως η άρνησή του είναι αυτή που εμποδίζει τη λύση, η οποία θα δώσει ανάσα στην καταρρέουσα οικονομία.

Πηγή εφημ. "Πρώτο Θέμα"


Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου
 

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση