Το μέλλον του ΝΑΤΟ και η χρόνια διεθνής απουσία της Ελλάδας

Του Νικόλα Κατσίμπρα

Το Atlantic Council, υπό την αιγίδα του ΝΑΤΟ, οργάνωσε παράλληλα με τη σύνοδο κορυφής στην Ουαλία, το ΝΑΤΟ Future Leaders Summit. Η πρωτοβουλία αυτή ήταν στα πλαίσια του ανταγωνιστικού Emerging Leaders προγράμματος ηγεσίας του Atlantic Council, ενός από τα πιο σημαίνοντα think tanks της Αμερικής. Επιλεγμένοι αντιπρόσωποι από τις χώρες-μέλη συζήτησαν για το μέλλον της συμμαχίας στο θέρετρο Celtic Manor στο Νιούπορτ της Ουαλίας, με αντιπροσώπους και αρχηγούς κρατών καθώς και με αξιωματούχους του ΝΑΤΟ. Το πρόγραμμα άνοιξε ο Γενικός Γραμματέας του ΝΑΤΟ Anders Fogh Rasmussen, και συμμετείχαν επίσης ο Αμερικανός υπουργός άμυνας Chuck Hagel, o Αναπληρωτής ΓΓ του ΝΑΤΟ Alexander Vershbow, ο Αναπληρωτής Πρωθυπουργός του Ηνωμένου Βασιλείου, Nick Clegg, και υπουργοί εξωτερικών και αμύνης από την Ολλανδία, Φινλανδία και άλλες χώρες μέλη και εταίρους.

Εκπροσωπώντας την Ελλάδα, διαπίστωσα, δυστυχώς γι’ άλλη μια φορά, το παράδοξο κενό μεταξύ πραγματικότητας και δυνατοτήτων που μας χαρακτηρίζει ως κράτος. Γι’αυτό το λόγο, παραθέτω αρχικά κάποιες λεπτομέρειες για τη σύνοδο, καταλήγοντας τελικά με κάποιες σκέψεις για το μέλλον, σε ό,τι αφορά τη συμμετοχή της Ελλάδας στη διεθνή αρένα.

Ο γενικός γραμματέας καθώς και ο αναπληρωτής ΓΓ, τόνισαν ότι λόγω των εξελίξεων στην Ουκρανία, αυτή η σύνοδος είναι ιστορική, κάτι το οποίο δεν διαφαινόταν πριν ένα χρόνο. O κ. Rasmussen επικεντρώθηκε στη σημασία της ενδυνάμωσης της συλλογικής αμυντικής ικανότητας της συμμαχίας και μίλησε για τα σχέδια ετοιμότητας που πρέπει να εξελιχθούν, ώστε το NATO να μπορεί να έχει άμεση ανταπόκριση σε κρίσιμες περιοχές μέσα σε διάστημα ελάχιστων ημερών, ακόμα και ωρών.

Αυτή η ρητορική ήταν για πρώτη φορά ο κύριος πυλώνας πολλών συζητήσεων. Θα μπορούσε κανείς να πει ότι η πολεμική του Πούτιν έδωσε λύση στη μέτα-ψυχροπολεμική κρίση ταυτότητας του ΝΑΤΟ. Σε αυτό βοήθησε και η αψίδα κρίσεων στην ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής και της Βορείου Αφρικής (ΜΑΒΑ). Η τελική ανακοίνωση της συνόδου επιβεβαίωσε τις πληροφορίες για τη συμμαχία των 10 χωρών, υπό την Αμερικανική καθοδήγηση, για την αντιμετώπιση του ISIS. Η Τουρκία είναι μέρος των 10, αλλά προκαλεί ενδιαφέρον το γεγονός ότι αναλυτές πρόσφατα αποκάλυψαν ότι η Τουρκία χρησιμοποιείται από τον ΙSIS για την λαθραία διακίνηση πετρελαίου, το οποίο δε μπορούν να διαθέσουν με άλλο τρόπο. Σε προσωπική συζήτηση, καταξιωμένος Τούρκος αναλυτής ήταν καταπέλτης εναντίον της πρακτικής αυτής και τόνισε πως ελπίζει ότι η τουρκική κυβέρνηση θα κάνει προτεραιότητα την αντιμετώπιση της.

Η προσοχή όλων επίσης στράφηκε σε θέματα κυβερνοπολέμου και υβριδικών μορφών πολέμου, όπως η απειλή από “ μικρά πράσινα ανθρωπάκια". Αυτός ο όρος έχει να κάνει με τη δράση ενόπλων ομάδων από τη Ρωσία εντός της Ουκρανίας, χωρίς διακριτικά. Πολλοί αναφέρουν ότι αυτά τα ακαθόριστα τάγματα είναι μέρος του Ρώσικου τακτικού στρατού, κάτι που η Ρωσία αρνείται.
Σχετικά με τα εξοπλιστικά, οι εξελίξεις φαίνεται να δημιούργησαν ώριμες συνθήκες για την ιστορική θεσμοθέτηση του ορίου του 2% για τις αμυντικές δαπάνες των κρατών μελών, στα επόμενα 10 χρόνια. Βέβαια, δεν υπάρχει μηχανισμός αστυνόμευσης αυτής της προϋπόθεσης, αλλά είναι μία προσπάθεια για να καλυφθεί το κενό ανάμεσα στα κράτη μέλη, όσον αφορά τις υποχρεώσεις τους. Η Ελλάδα, ακόμα και με τις τελευταίες περικοπές δαπανών, έχει ιστορικά υπερκαλύψει αυτό το ποσοστό.

To πρόγραμμα Partnership for Peace έκλεισε επίσης 20 χρόνια και φέτος άρχισε να διαφαίνεται ο κρίσιμος ρόλος που τελικά διαβλέπει το ΝΑΤΟ για τις χώρες-εταίρους. Ο αναβαθμισμένος στρατηγικός ρόλος των εταίρων (partners) είναι κάτι που χαροποίησε χώρες όπως η Γεωργία, η οποία πήρε ένα “χρυσό πακέτο” υποστήριξης, το οποίο περιλαμβάνει νατοϊκό κέντρο εκπαίδευσης και κοινές ασκήσεις με νατοϊκά στρατεύματα. Η Φινλανδία όμως δεν έμεινε ικανοποιημένη, καθώς ανέμενε περισσότερα, και φάνηκε προβληματισμένη για τη δράση της Ρωσίας, παρά τη μέχρι τώρα καλή γειτονία. Όπως χαρακτηριστικά είπε ο Carl Haglund, υπουργός άμυνας της Φινλανδίας, “δεν απειλούμαστε τώρα από τη Ρωσία, δεν ξέρω όμως τι θα γίνει του χρόνου”. Η αγωνία της Φινλανδίας έγκειται στο γεγονός ότι το ΝΑΤΟ δε παύει να υπενθυμίζει πως το άρθρο 5, περί της συλλογικής άμυνας, αφορά απειλές αποκλειστικά προς τα μέλη στης συμμαχίας και όχι τους εταίρους.
Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι αυτή η σύνοδος δεν αφορούσε την επέκταση του ΝΑΤΟ, οπότε δεν υπάρχει κάτι απτό σχετικά με το μέλλον των Σκοπίων, αν και ο ολοένα αναβαθμισμένος ρόλος των εταίρων τα βοηθά.

Στις κλειστές συζητήσεις στα πλαίσια των δύο συνόδων, αξιωματούχοι από τις διάφορες χώρες μέλη και από το ΝΑΤΟ, συζήτησαν κυρίως τεχνικά θέματα όπως τα ποιοτικά κριτήρια των αμυντικών δαπανών, λεπτομέρειες για το μέλλον της συνεργασίας με το Αφγανιστάν, το σχέδιο ετοιμότητας – το οποίο αποτελεί τη μεγαλύτερη ενίσχυση της συλλογικής άμυνας μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου - καθώς επίσης και τη μεταρρύθμιση του τομέα ασφάλειας εταίρων και χωρών στη ΜΑΒΑ.
Ενδιαφέρον είχαν επίσης οι συζητήσεις για το στρατηγικό μέλλον της συμμαχίας, κυρίως σε θέματα συνεργασίας με άλλους διεθνείς οργανισμούς όπως ο ΟΗΕ, η ΕΕ και η Αφρικανική Ένωση. Η πολυπλοκότητα των μελλοντικών προκλήσεων απαιτεί ευρύτερη συνεργασία, ώστε να μπορούν οι διάφοροι διεθνείς οργανισμοί να αξιοποιήσουν κατάλληλα το μέγιστο της συλλογικής τους ικανότητας. Το ΝΑΤΟ πιστεύει ότι μπορεί να υπάρξει ένα ευρύτερο κοινό πεδίο συνεργασίας με τους παραπάνω οργανισμούς. Οι μοναδικές  επιχειρησιακές δυνατότητες της συμμαχίας θα μπορούσαν να συμπληρώσουν τα δομικά κενά σε θέματα ασφάλειας των οργανισμών αυτών, αναβαθμίζοντας σημαντικά το ρόλο της.

Όσον αφορά τα της Ελλάδας, προσπάθησα να θέσω επανειλημμένα το θέμα της μετανάστευσης. Η ανθρωπιστική σημασία της ανεξέλεγκτης εισροής μεταναστών, καθώς επίσης και τα θέματα Ευρωπαϊκής ασφάλειας και εθνικής κυριαρχίας, απαιτούν μία δραστική, ολιστική αντιμετώπιση. Η ΕΕ δεν φαίνεται να διατίθεται να αντιμετωπίσει το θέμα, μεταθέτοντας το πρόβλημα στα περιφερειακά κράτη-μέλη. Γι’αυτό το λόγο κατέθεσα ερώτησή στον αναπληρωτή Γενικό Γραμματέα του ΝΑΤΟ, αν λόγω των παραπάνω, και δεδομένης της πολύ χαμηλής αποδοχής του ΝΑΤΟ σε χώρες υποδοχής όπως η Ελλάδα, θα μπορούσε το ΝΑΤΟ να συζητήσει ένα νέο ρόλο στη διαχείριση της μετανάστευσης, ίσως με τη μορφή μίας ενισχυμένης εντολής για την Active Endeavour ή των μόνιμων δυνάμεων SNMG. Η απάντηση ήταν αναμενόμενη, πως αυτό αφορά αποκλειστικά τα εσωτερικά των κρατών-μελών και όχι την Συμμαχία.

Την ερώτηση αυτή πρόσεξε ιδιαίτερα Ιταλός αξιωματούχος, ο οποίος σε κατ’ιδίαν συζήτηση τόνισε τη σημασία που έχει το θέμα για τη χώρα του και την ευχή για μια πιθανή συνεργασία μεταξύ των δύο χωρών, ώστε να προωθήσουν το θέμα από κοινού. Ενώ δε φαίνεται αυτό να είναι προτεραιότητα για την Ελλάδα στα πλαίσια του ΝΑΤΟ, ανεπίσημες συζητήσεις τελικά αποκάλυψαν ένα ευρύτερο ενδιαφέρον για μία πιθανή συμμαχία ανάμεσα στις χώρες-μέλη που αντιμετωπίζουν το πρόβλημα της μετανάστευσης. Αυτό βέβαια θα προϋπόθετε ένα ηγετικό ρόλο της Ελλάδας στον ευρύτερο διεθνές χώρο, κάτι το οποίο παραδοσιακά δεν ισχύει.

Συγκεκριμένα, ηγετικό στέλεχος ενός από τα μεγαλύτερα think tanks της Ουάσιγκτον, πρώην αξιωματούχος του Υπουργείου Αμύνης της Αμερικής και του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, ο οποίος είναι πραγματικός φιλέλληνας με τεράστια εμπειρία στο διεθνή χώρο, εξέφρασε επίσης τη λύπη του για τη χρόνια απουσία της Ελλάδα από τη διεθνή σκηνή. Αυτό είναι πράγματι δυστυχές, πρόσθεσε ο Αμερικάνος διεθνολόγος, τη στιγμή που πολύ μικρότερες χώρες από την Ελλάδα αποδεικνύουν καθημερινά ότι μπορούν να “χτυπάνε πολύ πάνω από τα κιλά τους”. Η παρουσία της χώρας μας διεθνώς δε θα έπρεπε να μονοπωλείται αποκλειστικά από τα εθνικά μας θέματα, κάτι που πολλές φορές μας κάνει να φαινόμαστε γραφικοί, αλλά να επεκτείνεται και σε άλλους τομείς ευρύτερου ενδιαφέροντος. Μία τέτοια ενεργή συμμετοχή, σε άλλο ποιοτικό επίπεδο θεματολογίας, θα μας άνοιγε την πόρτα σε νέες συμμαχίες και θα δημιουργούσε μακροπρόθεσμα ένα αναβαθμισμένο πολιτικό κεφάλαιο. Η πραγματικότητα είναι ότι η αποτελεσματικότητά μας σε ότι αφορά τα εθνικά θέματα υστερεί τραγικά λόγω της χρεοκοπίας μας ακόμα και σε πολιτικό επίπεδο, όχι μόνο οικονομικό.  Μήπως τελικά, για άλλη μια φορά, αυτοπεριοριζόμαστε από την εσωστρεφή εθνική ταυτότητά μας;

*****

* Ο Νικόλας Κατσίμπρας είναι πρώην αξιωματικός του ΠΝ, μένει μόνιμα στη Νέα Υόρκη και διδάσκει θέματα διαπραγματεύσεων και επίλυσης συγκρούσεων στα πανεπιστήμια Columbia και John Jay College of Criminal Justice της Νέας Υόρκης.
twitter: @nkatsimpras

Πηγή "Καθημερινή"

Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

 

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση