Η Γενοκτονία των Ποντίων

Ένα εκλεκτό τμήμα του Ελληνισμού ζούσε στα βόρεια της Μικράς Ασίας, στην περιοχή του Πόντου, μετά τη διάλυση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Η άλωση της Τραπεζούντας το 1461 από τους Οθωμανές δεν τους αλλοίωσε το φρόνημα και την ελληνική τους συνείδηση, παρότι ζούσαν αποκομμένοι από τον εθνικό κορμό. Μπορεί να αποτελούσαν μειονότητα -το 40% του πληθυσμού, αλλά γρήγορα κυριάρχησαν στην οικονομική ζωή της περιοχής, ζώντας κυρίως στα αστικά κέντρα.

Η οικονομική τους ανάκαμψη συνδυάστηκε με τη δημογραφική και την πνευματική τους άνοδο. Το 1865 οι Έλληνες του Πόντου ανέρχονταν σε 265.000 ψυχές, το 1880 σε 330.000 και στις αρχές του 20ου αιώνα άγγιζαν τις 700.000. Το 1860 υπήρχαν 100 σχολεία στον Πόντο, ενώ το 1919 υπολογίζονται σε 1401, ανάμεσά τους και το περίφημο Φροντιστήριο της Τραπεζούντας. Εκτός από σχολεία διέθεταν τυπογραφεία, περιοδικά, εφημερίδες, λέσχες και θέατρα, που τόνιζαν το υψηλό τους πνευματικό επίπεδο.

Το 1908 ήταν μια χρονιά - ορόσημο για τους λαούς της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Τη χρονιά αυτή εκδηλώθηκε και επικράτησε το κίνημα των Νεότουρκων, που έθεσε στον περιθώριο τον Σουλτάνο. Πολλές ήταν οι ελπίδες που επενδύθηκαν στους νεαρούς στρατιωτικούς για μεταρρυθμίσεις στο εσωτερικό της θνήσκουσας Αυτοκρατορίας.

Σύντομα, όμως, οι ελπίδες τους διαψεύστηκαν. Οι Νεότουρκοι έδειξαν το σκληρό εθνικιστικό τους πρόσωπο, εκπονώντας ένα σχέδιο διωγμού των χριστιανικών πληθυσμών και εκτουρκισμού της περιοχής, επωφελούμενοι της εμπλοκής των ευρωπαϊκών κρατών στο Α' Παγκόσμιο Πόλεμο. Το ελληνικό κράτος, απασχολημένο με το «Κρητικό Ζήτημα», δεν είχε τη διάθεση να ανοίξει ένα ακόμη μέτωπο με την Τουρκία.

Οι Τούρκοι με πρόσχημα την «ασφάλεια του κράτους» εκτοπίζουν ένα μεγάλο μέρος του ελληνικού πληθυσμού στην αφιλόξενη μικρασιατική ενδοχώρα, μέσω των λεγόμενων «ταγμάτων εργασίας» («Αμελέ Ταμπουρού»). Στα «Τάγματα Εργασίας» αναγκάζονταν να υπηρετούν οι άνδρες που δεν κατατάσσονταν στο στρατό. Δούλευαν σε λατομεία, ορυχεία και στη διάνοιξη δρόμων, κάτω από εξοντωτικές συνθήκες. Οι περισσότεροι πέθαιναν από πείνα, κακουχίες και αρρώστιες.

Αντιδρώντας στην καταπίεση των Τούρκων, τις δολοφονίες, τις εξορίες και τις πυρπολήσεις των χωριών τους, οι Ελληνοπόντιοι, όπως και οι Αρμένιοι, ανέβηκαν αντάρτες στα βουνά για να περισώσουν ό,τι ήταν δυνατόν. Μετά τη Γενοκτονία των Αρμενίων το 1916, οι τούρκοι εθνικιστές υπό τον Μουσταφά Κεμάλ είχαν πλέον όλο το πεδίο ανοιχτό μπροστά τους για να εξολοθρεύσουν τους Ελληνοπόντιους. Ό,τι δεν κατάφερε ο Σουλτάνος σε 5 αιώνες το πέτυχε ο Κεμάλ σε 5 χρόνια!

Το 1919 οι Έλληνες μαζί με τους Αρμένιους και την πρόσκαιρη υποστήριξη της κυβέρνησης Βενιζέλου προσπάθησαν να δημιουργήσουν ένα αυτόνομο ελληνοαρμενικό κράτος. Το σχέδιο αυτό ματαιώθηκε από τους Τούρκους, οι οποίοι εκμεταλλεύθηκαν το γεγονός για να προχωρήσουν στην «τελική λύση».

Στις 19 Μαΐου 1919 ο Μουσταφά Κεμάλ αποβιβάζεται στη Σαμψούντα για να ξεκινήσει τη δεύτερη και πιο άγρια φάση της Ποντιακής Γενοκτονίας, υπό την καθοδήγηση των γερμανών και σοβιετικών συμβούλων του. Μέχρι τη Μικρασιατική Καταστροφή το 1922 οι Ελληνοπόντιοι που έχασαν τη ζωή τους ξεπέρασαν τους 200.000, ενώ κάποιοι ιστορικοί ανεβάζουν τον αριθμό τους στις 350.000.

Όσοι γλίτωσαν από το τουρκικό σπαθί κατέφυγαν ως πρόσφυγες στη Νότια Ρωσία, ενώ γύρω στις 400.000 ήλθαν στην Ελλάδα. Με τις γνώσεις και το έργο τους συνεισέφεραν τα μέγιστα στην ανόρθωση του καθημαγμένου εκείνη την εποχή ελληνικού κράτους και άλλαξαν τις πληθυσμιακές ισορροπίες στη Βόρειο Ελλάδα.

Με αρκετή, ομολογουμένως, καθυστέρηση, η Βουλή των Ελλήνων ψήφισε ομόφωνα στις 24 Φεβρουαρίου 1994 την ανακήρυξη της 19ης Μαΐου ως Ημέρα Μνήμης για τη Γενοκτονία του Ποντιακού Ελληνισμού.

Πηγή "Σαν Σήμερα"

Η «τουρκική δημοκρατία» είναι αποτέλεσμα γενοκτονιών

«Ήταν ένα Άουσβιτς εν ροή», κατά τον πανεπιστημιακό Πολυχρόνη Ενεπεκίδη. Το σχέδιο αφανισμού του ποντιακού ελληνισμού έλαβε χώρα grosso modo μεταξύ 1914 – 22, ως αποτέλεσμα και συνέπεια του τουρκικού εθνικισμού και ως κρίσιμη πτυχή της «τελικής επίλυσης» του «τουρκικού προβλήματος των μειονοτήτων».

Η γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου αποτελεί μέρος ενός ευρύτερου γενοκτονικού σχεδίου και γεγονότος, το οποίο είχε σκοπό και στόχο την καταστροφή του συνόλου των οθωμανικών ελληνικών πληθυσμών και ευρύτερα των οθωμανικών ελληνικών χριστιανικών πληθυσμών. Συνεπώς, η Γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου αποτελεί μέρος της γενοκτονίας των Ελλήνων της Οθωμανικής αυτοκρατορίας.

Μιλάμε με τον δρα Βασίλειο Θ. Μεϊχανετσίδη, μέλος της Διεθνούς Ενώσεων Μελετητών Γενοκτονίας (IAGS).

- Εθνική εκκαθάριση;

Ενώ η γενοκτονία συνιστά συγκεκριμένο έγκλημα του διεθνούς (ποινικού) δικαίου, ο όρος εθνοκάθαρση χρησιμοποιείται ως γενική ονομασία (generic term) για να περιγράψει ένα σύνολο εγκλημάτων, όπως π.χ. τα εγκλήματα πολέμου, τα εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας, αλλά και το ίδιο το έγκλημα της γενοκτονίας.

Με άλλα λόγια, ο όρος εθνοκάθαρση δεν έχει λάβει ρητή νομική αναγνώριση, αν και επιμέρους στοιχεία της πρακτικής αυτής ορίζονται και τιμωρούνται από το διεθνές ή το εθνικό δίκαιο.

Ως εκ τούτου, τα γεγονότα κατά των Ελλήνων του Πόντου και ευρύτερα κατά των Οθωμανών Ελλήνων νομικώς στοιχειοθετούν το έγκλημα της γενοκτονίας, μπορούν όμως να περιγραφούν και ως «εθνοκάθαρση.

- Πόσοι εξοντώθηκαν;

Ο ακριβώς προσδιορισμός του αριθμού των θυμάτων δεν είναι εύκολος. Για την πρώτη περίοδο (1914 – 1918) κάποια στοιχεία υπάρχουν στη Μαύρη Βίβλο (1919). Ως προς τα θύματα της Β’ περιόδου (1919 - 1923), δεν υπάρχουν συγκεκριμένα στοιχεία. Υποθετικά μόνο μπορεί να υπολογισθεί grosso modo το ύψος των απωλειών της ελληνορθοδόξου εθνοθρησκευτικής κοινότητας, λαμβάνοντας υπ’ όψιν δύο μεγέθη:

Α. τον συνολικό πληθυσμό πριν από την έναρξη του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, που ανερχόταν σε 2,2 – 2,3 ή 2,6 εκατομμύρια περίπου,και

Β. τον αριθμό που προέκυψε στην Ελλάδα κατά την επίσημη απογραφή του 1928, οπότε ο συνολικός προσφυγικός πληθυσμός καταμετρήθηκε σε 1,25 εκατομμύρια.

- Οι υπαίτιοι;

Οι υπεύθυνοι είναι πάρα πολλοί. Ενδεικτικά, αναφέρω τους εξής:

Η Οθωμανική κυβέρνηση και το Κοινοβούλιο, αργότερα η κεμαλική κυβέρνηση η Μεγάλη Τουρκική Εθνοσυνέλευση, διάφορες τοπικές πολιτικές, στρατιωτικές και θρησκευτικές αρχές, απλοί πολίτες, όσοι εκ των οποίων συμμετείχαν.

Ηθικές και άλλες ευθύνες φέρουν και οι κυβερνήσεις των Συμμάχων, η τότε διεθνής κοινότητα κ.α. διεθνείς δρώντες (Σοβιετική Ένωση κ.α.).

- Έχετε σχετικό πόνημα;

Το βιβλίο μας, «The Genocide of the Ottoman Greeks» (με τη γερμανίδα και τον δανό συνάδελφο), αποτελεί μία πρώτη προσπάθεια μίας συνολικής (δι-)επιστημονικής θεώρησης του θέματος της Γενοκτονίας των Ελλήνων της οθωμανικής αυτοκρατορίας. Γραμμένο πρώτη φορά στα Αγγλικά, προσεγγίζει το θέμα από «γενοκτονιολογικής», ιστορικής (τεκμηριωτικής), νομικής, μνημονικής και εκπαιδευτικής απόψεως. Τα νέα στοιχεία του είναι πάρα πολλά και διάφορα, μεταξύ των οποίων πολλές πρωτογενείς πηγές, όπως αποσπάσματα από την ανέκδοτη «Ιστορία της Γενοκτονίας, Κεφ. ΙΙΙ.5 Οι Έλληνες» του Raphael Lemkin, του πατέρα της Διεθνούς Συμβάσεως για την Πρόληψη και Καταστολή του Εγκλήματος της Γενοκτονίας (1948).

- Η στάση της Τουρκίας;

Οι λόγοι που το τουρκικό κράτος δεν αναγνωρίζει τη Γενοκτονία, είναι πολλοί, ιστορικοί, πολιτικοί, νομικοί, οικονομικοί κ.α. Κατ’ αρχάς, η δημιουργία της Τουρκικής Δημοκρατίας είναι αποτέλεσμα γενοκτονίας/νιών. Η αστική τάξη, η πληθυσμιακή ομοιογένεια, η εθνική ταυτότητα, η εδαφική επικράτεια του νέου τουρκικού κράτους είναι άρρηκτα συνδεδεμένες με γενοκτονίες. Δεν νομίζω πως υπάρχει αντίστοιχο και παράλληλο φαινόμενο τόσο βίαιας σύγχρονης «εθνογένεσης» και «κρατογένεσης», όπως η περίπτωση της μετάβασης από την οθωμανική αυτοκρατορία στην Τουρκική Δημοκρατία.

Πηγή «Ελευθεροτυπία»

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση