Τα σενάρια της πόλωσης στην Τουρκία

Της Άννας Ανδρέου* 

Βαθιά πόλωση επικρατεί στην Τουρκία και το κλίμα γίνεται όλο και πιο βαρύ όσο ο Τούρκος Πρωθυπουργός οργανώνει αντισυγκεντρώσεις ως απάντηση στις ογκώδιες διαδηλώσεις για το πάρκο Γκεζί. Η κατάσταση πλέον γίνεται επικίνδυνη έπειτα από τον οδικο χάρτη που αποφάσισε το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) του Τούρκου Πρωθυπουργού.

Ο οδικος χάρτης με λίγα λόγια λέει: “δεν διαπραγματεύομαστε γιατί εμείς έχουμε δίκιο και επομένως οργανώνουμε αντισυγκεντρώσεις”. Με αυτή την προσέγγιση ασφαλώς η ένταση κλιμακώνεται αλλά ήταν προφανές από την πρώτη στιγμή πως ο Ταγίπ Ερντογάν δεν θα εγκαταλείψει εύκολα το νέο του ‘όραμα’ να χτίσει τον Οθωμανικό Στρατώνα που βρισκόταν στο χώρο που είναι σήμερα το Πάρκο Γκεζί και γκρεμίστηκε το 1940. ‘Ηταν ένα ιστορικό οθωμανικό κτίριο και ο Ταγίπ Ερντογάν θέλει να είναι ο ηγέτης που θα το επαναφέρει πίσω στη θέση του. Για τον Ταγίπ Ερντογάν ο οθωμανικός στρατώνας είναι κάτι παραπάνω από ένα κτίριο, είναι σύμβολο.

Οι αντιδράσεις όμως πήραν διαστάσεις που δεν περίμενε ούτε ο ίδιος ο Ταγίπ Ερντογάν. Οι εκατοντάδες χιλιάδες που διαμαρτύρονται ίσως να μην γνώριζαν καν την ύπαρξη του πάρκου Γκεζί πριν την απόφαση του Ερντογάν να το ισοπεδώσει, έχουν θέσει όμως ο καθένας τα δικά του θέματα στην ατζέντα των διαδηλώσεων. Στο πάρκο Γκεζί βρέθηκαν ξαφνικά πλάι πλάι ομάδες που όχι μόνο δεν έχουν καμιά σχέση μεταξύ τους αλλά μέχρι χθες ’σφάζονταν’ μεταξύ τους: Κεμαλιστές, αριστεροί, ακραίοι εθνικιστές, Κούρδοι, αριστεροί ισλαμιστές…

Απίστευτο όμως αληθινό: Η φωτογραφία Οτσαλάν είναι δίπλα στα συνθήματα των ακραίων εθνικιστών. Τους ενώνει μόνο το σύνθημα “Ταγίπ παραιτήσου” αλλά κι αυτό ακόμη παίζεται γιατί οι Κούρδοι δεν θέλουν την παραίτηση Ερντογάν σε μια περίοδο που η διαδικασία επίλυσης του κουρδικού πάει καλά. Αντιστέκονται χωρίς να έχουν κανένα κοινό μεταξύ τους, είναι διαδηλώσεις χωρίς βάθος. Αυτό που τελικά συμβαίνει στην Τουρκία δεν είναι αραβική άνοιξη, κι ούτε μπορεί να πάρει τέτοιες διαστάσεις.

Πού θα καταλήξει όμως αυτή η αντίσταση και πως θα το χειριστεί ο Ταγίπ Ερντογάν; 

Τα σενάρια είναι τα εξής:

Πρώτο σενάριο, το ενδεχόμενο ο Τούρκος Πρωθυπουργός παίζοντας το χαρτί του “μπορώ να κατεβάσω στους δρόμους ένα εκατομμύριο κόσμο” κάνοντας επίδειξη ισχύος  να χάσει τον έλεγχο και να οδηγηθεί η χώρα σε μια σύγκρουση πραγματική μεταξύ των πολιτών της. Είναι το σενάριο που όλοι φοβούνται και όλοι απεύχονται γιατί υπάρχει ο κίνδυνος να οδηγήσει τη χώρα σε εμφύλιο πόλεμο. Ένα τέτοιο σκηνικό συγκρούσεων υπήρξε 1977-80 μεταξύ αριστερών και δεξιών στην Τουρκία και οδήγησε στο πραξικόπημα του 1980. Ασφαλώς αυτή τη φορά δεν απειλείται με πραξικόπημα η χώρα γιατί ο Ερντογάν φρόντισε όχι μόνο να αποδυναμώσει τον στρατό αλλά και να ελέγξει πλήρως την ηγεσία του φροντίζοντας για την προαγωγή αξιωματικών της εμπιστοσύνης του. Ακόμη και οι μικρές ομάδες εντός του στρατού που τον αντιπαθούν ακόμη είναι ανίσχυρες. Ωστόσο ένα σκηνικό εκτεταμένων συγκρούσεων στην χώρα θα οδηγήσει την Τουρκία σε χάος.

Δεύτερο σενάριο, ο Ταγίπ Ερντογάν να κάνει επίδειξη ισχύος για μια βδομάδα μέχρι το ερχόμενο Σαββατοκύριακο που ετοιμάζει τις μεγάλες συγκεντρώσεις σε Άγκυρα και Κωνσταντινούπολη και μετά να κηρύξει ανακωχή ξεκινώντας έναν διάλογο με τους διαδηλωτές στον οποίο θα έχει το πάνω χέρι. Στην τελευταία από τις συγκεντρώσεις του στην Άγκυρα το βράδυ της Κυριακής είπε “το φινάλε θα το κάνουμε το Σάββατο” εννοώντας τη συγκέντρωση του Σαββάτου στην Άγκυρα. Γι αυτό και ενισχύεται το σενάριο να ολοκληρώσει τον κύκλο των αντισυγκεντρώσεων εντός μίας βδομάδας και να χαράξει στη συνέχεια πορεία διαλόγου χωρίς όμως να υποχωρήσει από το αρχικό του σχέδιο που είναι ο οθωμανικός στατώνας. Θα επιδιώξει ενδεχομένως μια συμβιβαστική λύση ώστε να συνυπάρξουν το πάρκο με τον οθωμανικό στρατώνα.

Τρίτο σενάριο, να μην υποχωρήσει ούτε και στο τέλος αυτής της βδομάδας πιστεύοντας ότι τελικά οι διαδηλωτές είτε θα διασπαστούν μέσα σε μερικές βδομάδες, είτε θα κουραστούν και θα εγκαταλείψουν τον αγώνα τους. Ήδη υπάρχουν οι πρώτες διαφωνίες μεταξύ των ομάδων που έχουν κάνει κατάληψη της πλατείας του Ταξίμ και του πάρκου για τα οδοφράγματα. Κάποιοι λένε να ανοίξουν τα οδοφράγματα και άλλοι αντιδρούν. Αλλά ακόμη και αν αντέξουν στον χρόνο αυτές οι διαδηλώσεις, δεν μπορεί παρά να ατονίσουν κατά την περίοδο του ραμαζανιού η οποία ξεκινά τον Ιούλιο και κρατάει για ένα μήνα. Και η νηστεία του ραμαζανιού την οποία ακολουθεί πάνω από 60% του πληθυσμού δεν είναι καθόλου εύκολη. Απαγορεύεται όχι μόνο το φαγητό αλλά ακόμη και το νερό από την ώρα που θα ανατήλει ο ήλιος μέχρι την ώρα που θα δύσει.

Τέταρτο σενάριο, να χτυπήσει η αστυνομία με δακρυγόνα στην πλατεία Ταξίμ μέσα στα επόμενα 24ωρα τερματίζοντας την κατάληψη. Ένα τέτοιο ενδεχόμενο θα προκαλέσει μεγάλες αντιδράσεις εντός της διεθνούς κοινότητας εναντίον του Ταγίπ Ερντογάν αφενός, και αφετέρου θα εξαγριώσει ακόμη περισσότερο τους διαδηλωτές. Θα δημιουργηθεί μεγαλύτερη εσωτερική κρίση και η πόλωση στη χώρα θα αυξηθεί. Μια τέτοια αντίδραση εκ μέρους του Ταγίπ Ερντογάν θα δημιουργήσει αβεβαιότητα ακόμη και για το ίδιο το μέλλον του. Θα ενισχυθεί η εικονα του ‘δικτάτορα Ερντογάν’ την οποία προωθούν οι κεμαλιστές.

Πέμπτο σενάριο, ο Ταγίπ Ερντογάν, παρότι διέψευσε το ενδεχόμενο πρόωρων εκλογών να το επαναφέρει ξαφνικά και να καλέσει τον λαό να δώσει την απάντησή του στις κάλπες. Το 2007 έπειτα από τις μεγάλες διαδηλώσεις των κεμαλιστών εναντίον του πήγε σε πρόωρες εκλογές και κέρδισε με 47%. Αν γίνουν εκλγοές τώρα και πάλι θα τις κερδίσει, το ερώτημα είναι με πόσα τα εκατόν. Το πιθανότερο είναι αυτές τις μέρες να επιστρατεύει τις ερευνητικές εταιρείες ώστε να δει τόσο την ισχύ του κόμματός του έπειτα από τα τελευταία γεγονότα, αλλά και τί σκέφτεται ο λαός για τον ίδιο και το ‘όραμά’ του. Για τον Ταγίπ Ερντογάν οι δημοσκοπήσεις είναι ένα σημαντικό εργαλείο πολιτικής. Τον ενδιαφέρει πάρα πολυ η βάση του κομματός του και φροντίζει να την ικανοποιεί. Αυτό έγινε και με τους περιορισμούς στο αλκοόλ και με πολλές άλλες ισλαμίζουσες εφαρμογές. Κάθε τόσο κάνει ένα άνοιγμα προς την ισλαμική βάση του κόμματός του ικανοποιώντας την χωρίς αυτές οι εφαρμογές να σημαίνει ότι οδηγούν την Τουρκία σε ένα ισλαμικό θεοκρατικό κράτος.

Πάντως ο Ταγίπ Ερντογάν όσο αλαζονικός και να είναι μέχρι σήμερα έδειξε ότι γνώριζε μέχρι που να σταματήσει. Είναι ένας σκληρός παίχτης που δεν παραιτείται εύκολα και καταφέρνει να βγαίνει μέσα από μεγάλες κρίσεις ακέραιος. Τα κατάφερε το 2002 όταν το κόμμα του κέρδισε τις εκλογές και ο ίδιος δεν μπορούσε να γίνει πρωθυπουργός λόγω απαγόρευσης, τα κατάφερε όταν το δικαστήριο παρολίγο να κλείσει το κόμμα του, τα κατάφερε με τον στρατό.

Tα τελευταία χρόνια κατάφερε να γίνει τόσο ισχυρός εξουδετερώνοντας ακόμη και την εσωτερική αντιπολίτευση του κόμματός του. Μάλιστα η διαδικασία επίλυσης του Κουρδικού και η προσέγγιση με τον Οτσαλάν είναι από μόνο του ένα τόσο μεγάλο γεγονός που θα τον καθιστούσε τον αδιαμφισβήτητο ηγέτη της Τουρκίας. Ένας τέτοιος Ερντογάν άρχισε τελευταία να τρομάζει τους αντιπάλους του και ιδιαίτερα τους κεμαλιστές οι οποίοι καταλάβαιναν πως δεν θα απαλλάσσονταν ποτέ από εκείνον. Να μην εκπλαγεί κανείς αν ο Ερντογάν καταφέρει και πάλι να βγει αλώβητος ακόμη και τώρα. Μπορεί με την αλαζονική του συμπεριφορά να έχασε τους φιλελεύθερους αλλά ξέρει καλά πως δεν είναι παρά μια μικρή ασήμαντη μειοψηφία η οποία κάνει απλώς μεγάλο θόρυβο.

Μάλιστα το μεγαλύτερο ατού του Ταγίπ Ερντογάν είναι το γεγονός ότι δεν υπάρχει ικανή αντιπολίτευση για να εμπιστευτεί ο λαός ώστε να εξουσιάσει τη χώρα. Και ο νέος ηγέτης του Ρεπουπλικανικού Λαϊκού Κόμματος Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου αποδείχθηκε τελικά πολύ αδύνατος κι έτσι ο Ταγίπ Ερντογάν παίζει μόνος του στο γήπεδο. Αυτή τη στιγμή μόνο ο νυν πρόεδρος Αμπτουλάχ Γκιουλ φαίνεται να είναι μια προσωπικότητα ικανή να διοικήσει την Τουρκία αλλά προς το παρόν δεν είναι σε θέση να ξεπεράσει τον Ταγίπ Ερντογάν.

H Άννα Ανδρέου είναι ανταποκρίτρια του ΡΙΚ στην Κωνσταντινούπολη

Πηγή

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση