Ποιος θέλει επανάσταση;

Οι διαδηλώσεις και οι ταραχές εξαπλώνονται σε όλο τον κόσμο. Από πού προέρχονται και τι σημαίνουν; Ο Christopher Dickey απαντά.
Λίγο καιρό πριν πάει στην Παναγία των Παρισίων στο Παρίσι τον περασμένο μήνα και βάλει ένα πιστόλι στον κρόταφο για να αυτοκτονήσει, ο Γάλλος ιστορικός Ντομινίκ Βενέρ εξέταζε  την μεταδοτικότητα των εξεγέρσεων που κατά καιρούς σαρώνουν όλο τον κόσμο, όπως μια πανδημία. «Πώς γεννιούνται οι επαναστάσεις;» αναρωτήθηκε.

Παρά το ακροδεξιό παρελθόν του Βενέρ, οι αρχές που περιέλαβε σε ένα blog post δεν ήταν τόσο ιδεολογικές όσο κοινωνιολογικές. Και καθώς παρακολουθούμε την αναταραχή στους δρόμους από τη Βραζιλία ως την Τουρκία, την άγρια ​​πολιτική της μετα-εξεγερμένης Αιγύπτου και την ανοιχτή πληγή του συριακού εμφυλίου πολέμου, μένω άναυδος από ένα απόφθεγμα στο δοκίμιο του Βενέρ που είναι τόσο γαλλικό ώστε μου είναι δύσκολο να το εκστομίσω  -εκτός και αν κάθεστε στο Café de Flore στο Παρίσι με ένα φλιτζάνι εσπρέσο και Gauloises. «Ο αναβρασμός» έγραψε ο Βενέρ, «δεν είναι η επανάσταση».

 

Αναβρασμός μπορεί να σημαίνει αναβρασμός όπως στα αγγλικά, αλλά στα γαλλικά σημαίνει επίσης τον ενθουσιασμό ή την αναστάτωση και ο αναβρασμός συχνά ξεπηδά όταν ένα καθεστώς –που συχνά πιάνεται τελείως εξαπίνης- ξαφνικά έχει να αντιμετωπίσει πολλές διαφορετικές συγκρούσεις. Ο αναβρασμός είναι το παράτα το σύστημα, είμαστε όλοι στο ίδιο καζάνι, όλοι μαζί, για οτιδήποτε είναι μέρος της διαδικασίας που συμβαίνει όταν η κυβέρνηση αρχίζει να χάνει την εξουσία της και η διαταραχή γίνεται ενδημική.

Δείτε τη Βραζιλία αυτή τη στιγμή, όπου ένα εκατομμύριο άνθρωποι πήγαν να διαδηλώσουν. Υπήρξε βία, σίγουρα, και ένα άτομο πέθανε, αλλά υπήρχε και σάμπα και το είδος της αδρεναλίνης που προέρχεται από τον μαζικό συλλογικό ενθουσιασμό. Πολλοί άνθρωποι βρίσκουν τον αναβρασμό διασκεδαστικό στα πρώτα του στάδια. Αλλά, όπως είπε και ο Μάο, μια επανάσταση δεν είναι πάρτι. Ο αναβρασμός δεν γίνεται επανάσταση μέχρι να οργανωθεί και να καθοδηγηθεί από ένα κόμμα ή ένα πρόσωπο και στη συνέχεια τα πράγματα αρχίζουν να γίνονται πολύ σοβαρά και μπορεί να πάρουν πράγματι άσχημη τροπή.

«Νομίζω ότι το χρειαζόμαστε απεγνωσμένα αυτό, ότι το χρειαζόμασταν εδώ και πολύ, πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα» δήλωσε στο Associated Press ένας πωλητής ενδυμάτων στο Ρίο ντε Τζανέιρο, όπου τα πλήθη των διαδηλωτών ξεχύθηκαν στους δρόμους. Στα 63 του, ο ίδιος είχε ζήσει αρκετά για να δει πολλές επαναστάσεις σε χώρες της Λατινικής Αμερικής. «Από τη μία, χρειαζόμαστε κάποιο είδος ηγεσίας, από την άλλη δεν θέλουμε να τεθεί σε κίνδυνο με το να συνδεθεί με κάποιο πολιτικό κόμμα» είπε.

Η ιστορία των επαναστάσεων είναι, στην πραγματικότητα, γεμάτη από ανθρώπους που ανήλθαν στην εξουσία σε ένα κύμα λαϊκού συναισθήματος και στη συνέχεια έγιναν τύραννοι. Ο αιματηρός αναβρασμός της Βαστίλης έκανε χώρο για τον Ροβεσπιέρο και στη συνέχεια τον Ναπολέοντα. Ο Στάλιν συνέτριψε τον Τρότσκι. («Η Φάρμα των Ζώων» του Τζορτζ Όργουελ δίνει μια πολύ καλή ερμηνεία για τον τρόπο που αυτή η κυνική διαδικασία λειτουργεί). Και το βλέπουμε να συμβαίνει στον αραβικό κόσμο. Η Μουσουλμανική Αδελφότητα στην Αίγυπτο επέταξε τον ενθουσιασμό της πλατείας Ταχρίρ για να έρθει στην εξουσία. Η Jebhat al-Nusra που συνδέεται με την Αλ-Κάιντα διοχέτευσε την ηθική οργή στους δρόμους της Συρίας για να εξυπηρετήσει τα δικά της βίαια σχέδια.

Αλλά ο αναβρασμός στη Βραζιλία και την Τουρκία δεν έχει ακόμη ισοπεδωθεί και ο ενθουσιασμός και η αναταραχή μπορεί κάλλιστα να συνεχίσουν να εξαπλώνονται σε όλη την υδρόγειο. Ποιες είναι οι «ρίζες» όλης αυτής της ζύμωσης; Είναι οι λεηλασίες του αχαλίνωτου καπιταλισμού που κάνουν τους ανθρώπους υπηρέτες της αγοράς και όχι το αντίστροφο; Είναι ένας ανθρώπινος πόθος για ελευθερία; Είναι το Twitter;  Ή, τελικά, είναι όλη η πολιτική τοπική, ακόμα και η επαναστατική πολιτική; Στην πραγματικότητα, η απάντηση μπορεί να είναι ναι σε κάθε μία από αυτές τις ερωτήσεις, αλλά ακόμη και όλοι αυτοί οι παράγοντες σε συνδυασμό δεν οδηγούν απαραίτητα σε πλήρως εξελισσόμενες επαναστάσεις.

Αν προσπαθήσετε να επιβάλετε μια ανάλυση βάσει της δεξιάς-αριστεράς, εξάλλου, θα καταλήξετε ζαλισμένοι. Οι Αριστεροί συχνά ταυτίζονται με τους πολιορκούμενους εργαζομένους και τα παλιά σοσιαλιστικά ή ακόμα και κομμουνιστικά επαναστατικά κινήματα, αλλά ένα μεγάλο μέρος του σημερινού αναβρασμού οφείλεται στη δεξιά και την ακροδεξιά.

Το Tea Party στις Ηνωμένες Πολιτείες εξακολουθεί να λειτουργεί στο πλαίσιο του συστήματος, αλλά η βάση του είναι γεμάτη αναβρασμό και είναι μια πολιτική δύναμη. Το κίνημα Occupy στην αριστερά φαίνεται αναιμικό από τη σύγκριση. Οι τεράστιες διαδηλώσεις στη Γαλλία κατά τη διάρκεια των τελευταίων μηνών ήταν σε μεγάλο βαθμό έργο των Καθολικών διοργανωτών και μια χαλαρή συναστρία συντηρητικών δυνάμεων που αντιτίθενται στο γάμο ομοφυλοφίλων, την υιοθεσία από ομοφυλόφιλους και οτιδήποτε άλλο πρότεινε η τρέχουσα σοσιαλιστική κυβέρνηση στο Παρίσι. Η πιο έντονη επαναστατική ρητορική σε όλη την Ευρώπη αυτή τη στιγμή βρίσκεται στην άκρα-άκρα δεξιά, με την άνοδο του κρυπτο-φασιστικού κόμματος στην Ελλάδα να είναι το πιο εμφανές παράδειγμα.

Οι διαδηλωτές και ταραξίες στη Βραζιλία μπορεί να ανήκουν σε αυτούς για τους οποίους μια αύξηση δέκα σεντς στα εισιτήρια του λεωφορείου είναι ξαφνικά αφόρητη, αλλά επιτίθενται σε μια κυβέρνηση που έχει ρίζες στην εργατική τάξη. Στην Τουρκία, το μαζικό ξεχείλισμα των συναισθημάτων στους δρόμους προέρχεται από μειονότητες, όπως επιμένει ο εμπόλεμος και προκλητικός πρωθυπουργός Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Αλλά αυτή ακριβώς είναι η ουσία. Αισθάνονται ότι η χώρα τους-και ιδιαίτερα η κοσμοπολίτικη μητρόπολή τους η Κωνσταντινούπολη- πέφτει κάτω από την τυραννία μια πλειοψηφίας που θα τους στερήσει το μέλλον.

Οι επαναστάσεις, στην πραγματικότητα, δεν ξεκινούν απλά επειδή οι άνθρωποι έχουν απηυδήσει με το status quo. Οι κοινωνίες δεν είναι στατικές. Οι εξεγέρσεις αρχίζουν όταν οι άνθρωποι αισθάνονται εξαπατημένοι από την αλλαγή. Και αυτό μπορεί να συμβεί σε όλο το ιδεολογικό φάσμα. Μπορεί να τροφοδοτήσει την οργή των μαύρων αναρχικών και την οργή των νεοναζιστικών συμμοριών. Μπορεί να κατεβάσει στους δρόμους τις μητέρες με τα μωρά στα καροτσάκια και τους διαδηλωτές που προστατεύονται μόνο με μαντήλια στα σύννεφα των δακρυγόνων και των χειμάρρων από τα κανόνια νερού.

Από το 2011, όταν η λεγόμενη Αραβική Άνοιξη ξεκίνησε, οι ειδήμονες ψάχνουν για ιστορικά προηγούμενα: ο ζήλος του 1989 που έριξε το Τείχος του Βερολίνου και της Σοβιετικής Αυτοκρατορίας, οι μαθητικές εξεγέρσεις του 1968 που σάρωσαν τον κόσμο από την αριστερή όχθη του Παρισιού ως την αιματηρή εξέγερση στην πλατεία Τλατελόλκο στην Πόλη του Μεξικού, και από την Πράγα ως το Τόκιο. Ο αρθρογράφος και νομπελίστας οικονομολόγος Πολ Κρούγκμαν πρόσφατα έριξε μια ματιά στο παρελθόν και έγραψε για την συμπάθειά του προς τους Λουξδίτες  τους εργάτες στην κλωστοϋφαντουργία που επιτίθονταν στα μηχανήματα που τους έκλεβαν τις δουλειές τους το 1786 και οι οποίοι κατήγγειλαν το σύστημα που δεν τους έδωσε καμία άλλη θέση.

Αλλά η μητέρα όλων των μεταδοτικών εξεγέρσεων ήταν το κύμα του επαναστατικού αναβρασμού που σάρωσε την Ευρώπη το 1848. Τα γεγονότα πριν από 165 χρόνια, στη Γαλλία, την Ιταλία, την Αυστρία, την Πρωσία και αλλού, ως επί το πλείστον ξεχάστηκαν από  τους σύγχρονους Αμερικανούς, αλλά «οι παραλληλισμοί με τη σύγχρονη παγκοσμιοποίηση είναι πολύ προφανείς» λέει ο Ντέιβιντ Λέιβεν, καθηγητής του Nottingham University της Laven και συγγραφέας του υπό έκδοση βιβλίου «Restoration and Risorgimento; Italy 1796—1870». Οι άνθρωποι που πέθαναν στα οδοφράγματα ήταν τεχνίτες που είδαν να του στερούν τις ζωές τους οι νέες βιομηχανίες και οργανισμοί. Ήταν μαθητές των οποίων οι οικογένειες είχαν κάνει τεράστιες θυσίες για να έχουν καλή εκπαίδευση, μόνο και μόνο για να ανακαλύψουν ότι δεν θα έχουν τις θέσεις εργασίας που τους υποσχέθηκαν.

Σήμερα, λέει ο Λέιβεν, υπάρχει η ίδια εκδίωξη, το ίδιο πλεόνασμα εκπαίδευσης και έλλειψης απασχόλησης σε πολλές από τις χώρες που αντιμετωπίζουν αναταραχές. «Χωρίς τις κατάλληλες διασυνδέσεις, δεν έχεις ελπίδα να βρεις δουλειά στην Ιταλία και την Ελλάδα», λέει ο Λέιβεν. Οι άνθρωποι αρχίζουν να επαναστατούν, λέει, όταν νιώθουν ότι τους στερούν «κάτι που θεωρούσαν δικαίωμά τους».

Όταν οι κυβερνήσεις διστάζουν μπροστά στην αντιπαράθεση, χωρίς να ξέρουν αν πρέπει να κάνουν μεταρρυθμίσεις ή να συνθλίψουν την αντιπολίτευση, ο αναβρασμός μεγαλώνει. «Οι επαναστάσεις λαμβάνουν χώρα όταν υπάρχει επαρκής καταστολή για να δημιουργηθούν μάρτυρες», λέει ο Λέιβεν. «Αλλά όχι επαρκής καταστολή για να καταπνίξει τις επαναστάσεις εν τη γενέσει τους». Οι άμεσες αιτίες των εξεγέρσεων δεν είναι τόσο πολύ τα μακροπρόθεσμα διαρθρωτικά προβλήματα, λέει ο Λέιβεν, αλλά «τα έντονα βραχυπρόθεσμα».

Η αυτοθυσία ενός πωλητή φρούτων στην Τυνησία έκανε τη λαϊκή οργή να βράζει στη χώρα του το 2011. Τα άγρια ​​βασανιστήρια, ο ακρωτηριασμός και η δολοφονία μικρών αγοριών στη Συρία επειδή έκαναν το έγκλημα να γράψουν γκράφιτι προκάλεσε τις διαμαρτυρίες που εξελίχθηκαν σε έναν εμφύλιο πόλεμο. Και οι μπουλντόζες για την ισοπέδωση ενός πάρκου και το χτίσιμο ενός εμπορικού κέντρου στην Κωνσταντινούπολη προκάλεσαν την δημόσια οργή που έχει συγκλονίσει την τουρκική κυβέρνηση.
Αλλά εκείνοι που ονειρεύονται επαναστάσεις, ή που θα τις σχεδίαζαν, θα πρέπει να γνωρίζουν ότι είναι δύσκολο να τις προκαλέσουν επίτηδες. Πολλοί διαδηλωτές αυτοπυρπολήθηκαν χωρίς να προκαλέσουν  μια Αραβική Άνοιξη. Δεν υπήρξε, πραγματικά, τίποτα νέο για τα βασανιστήρια και τις δολοφονίες από το συριακό καθεστώς, αλλά ποτέ πριν δεν οδηγήθηκαν σε μια εξέγερση όπως αυτή.

Όταν ο 78χρονος Ντομινίκ Βενέρ μπήκε στη Notre Dame του Παρισιού με το όπλο στην τσέπη του, είχε πάνω του ένα σημείωμα. «Πιστεύω ότι είναι απαραίτητο να θυσιαστώ για να σπάσει ο λήθαργος που μας κατακλύζει», έγραψε. Ο ίδιος δεν μπορούσε να αντέξει τον τρόπο που η Γαλλία και η Ευρώπη αλλάζουν. Δεν μπορούσε να αντέξει την απειλή της μαζικής μετανάστευσης. Είχε δει τις μαζικές αντικυβερνητικές διαδηλώσεις και σκέφτηκε ότι η κρίσιμη στιγμή είχε έρθει. Εγκαταλείποντας τη ζωή του, θα μπορούσε να βοηθήσει στην πυροδότηση περισσότερων διαδηλώσεων, ενός κινήματος, μιας επανάστασης.
Αλλά η αυτοκτονία του Βενέρ έγινε πρωτοσέλιδο μόνο για μια ημέρα. Οι διαμαρτυρίες για τους γάμους ομοφυλόφιλων έχουν υποχωρήσει, όπως και η συζήτηση για μια νέα γαλλική επανάσταση. Το καλοκαίρι ήρθε, οι άνθρωποι σκέφτονται τις διακοπές, και ο αναβρασμός έχει ξεθυμάνει. Η Γαλλία θα πρέπει να περιμένει για έναν άλλο μάρτυρα, ένα άλλο έναυσμα που ίσως να μην έρθει ποτέ. Ωστόσο, άλλες χώρες μπορεί να βρουν άφθονα δικά τους.

Πηγή DailyBeast

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση