Η χρεοκοπία του οράματος της Ενωμένης Ευρώπης

Τα γεγονότα της Κύπρου είναι ακόμα ζεστά και τρέχουν. Δεν ξέρει κανείς ακόμα αν η Κύπρος μετά το όχι στο σχέδιο διάσωσης το οποίο εκπονήθηκε από την Ε.Ε, την Ε.Κ.Τ και το Δ.Ν.Τ. θα καταφέρει να ξεφύγει από τη δυσχερή θέση στην οποία έχει περιέλθει. Αυτό που ξέρουμε πάντως ήδη, είναι πως το όραμα της Ενωμένη Ευρώπης έχει δεχθεί μια σφαίρα στην καρδιά.

Ότι κι αν συμβεί οι Κύπριοι και οι Έλληνες από τη στιγμή αυτή νιώθουν πως ευρωπαϊκή αλληλεγγύη δεν υπάρχει γι’ αυτούς. Όπως εύστοχα επισημάνθηκε σε προηγούμενο άρθρο το μήνυμα είναι πως μπορούμε να βάλουμε το χέρι στην τσέπη σας. Και δυστυχώς το μήνυμα δεν απευθύνεται μόνο σε εμάς, τους Έλληνες και τους Κύπριους, αλλά σε όλους τους Ευρωπαίους. Γι’ αυτό και το χτύπημα είναι καίριο για την Ευρωπαϊκή Ένωση.

Είναι εύλογη η απορία ποιό θα είναι το ποσοστό των Ελλήνων που θα εξακολουθεί να πιστεύει στην Ευρώπη μετά το σχέδιο διάσωσης της Κύπρου. Μου είναι πάντως εξαιρετικά αμφίβολο να πιστέψω πως πέραν του φόβου της εξόδου από το ευρώ και του φόβου των συνεπειών της εξόδου αυτής θα υπάρχει άλλος λόγος ο οποίος να συνδέει, συναισθηματικά έστω, τους Έλληνες με τους Ευρωπαίους. Το γιατί έχει εκτεθεί στο antinews εκτενώς στα άρθρα και τα σχόλια των αναγνωστών του.

Ακόμα και τα ευρωπαϊκά έθνη δεν γνωρίζουμε σε ποιό βαθμό πλέον εξακολουθούν να έλκονται από το όραμα της Ενωμένης Ευρώπης. Πιθανώς ο αντίκτυπος να είναι πανευρωπαϊκός και όχι μόνο στον ελληνικό χώρο. Και είναι ζήτημα σε περίπτωση που υπάρξει τέτοια κατάσταση σε ένα άλλο κράτος της ευρωζώνης (Γαλλία;) αν η απάντηση της Ε.Ε θα είναι επαρκής ή αν θα οδηγηθούμε σε διάλυση όχι πλέον του ευρώ αλλά της ίδιας της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Η Ε.Ε πάτησε την μπανανόφλουδα με το θέμα της Κύπρου. Πλέον η κρίση της Ευρώπης δεν είναι μόνο οικονομική αλλά πρωτίστως πολιτική. Γιατί η ανυπαρξία αλληλεγγύης παύει έναν βασικό συναισθηματικό δεσμό των κρατών μελών με την Ένωση. Και η καχυποψία θα κυριαρχεί από εδώ και πέρα.

Έτσι κι αλλιώς για τα κράτη του Ευρωπαϊκού Νότου ο πρώτος και βασικός δεσμός με το ευρωπαϊκό όραμα έχει παύσει. Το όνειρο της διαρκούς ευμάρειας έχει αποδειχθεί ψευδές για όλα αυτά τα κράτη. Το όνειρο της ασφάλειας από εξωτερικές επιβουλές είναι ακόμα πολύ μακρινό, αν ποτέ υπάρξει. Ούτε καν η μεταναστευτική πολιτική της Ευρώπης δεν είναι δίκαιη αφού η συνθήκη του Δουβλίνου πετάει το μπαλάκι σε Ελλάδα, Ιταλία και Ισπανία και αφήνει τα υπόλοιπα κράτη χωρίς μεγάλες συνέπειες.

Αυτές οι συνθήκες βάζουν στο παιχνίδι δυνάμεις έξω από το ευρωπαϊκά αποδεκτό πολιτικό φάσμα οι οποίες έχουν ήδη αρχίσει να κερδίζουν έδαφος σε πολλές χώρες. Δυνάμεις αρνητικές στην Ενωμένη Ευρώπη και αρνητικές στην σύγχρονη δημοκρατία όπως αυτή είναι διεθνώς αντιληπτή. Η Χρυσή Αυγή είναι το παράδειγμα στην Ελλάδα. Ο Γκρίλλο (αν και παντελώς διαφορετικός από την Χ.Α) στην Ιταλία. Αύριο πιθανώς ένας αντίστοιχος Γερμανός «Γκρίλλο», που θα προπαγανδίζει την έξοδο της Γερμανίας από το ευρώ ή την Ευρωπαϊκή Ένωση ή ακόμα χειρότερα μεγάλη άνοδο ενός νεοναζιστικού κόμματος στη Γερμανία.

Το πιθανότερο η ακραία αντίθεση προς την Ε.Ε δεν θα κατευθυνθεί στην Αριστερά αλλά μάλλον είναι πιο εύκολο να κατευθυνθεί προς την ακροδεξιά. Γιατί τα οξέα προβλήματα απαιτούν άμεσες λύσεις και όχι υποσχέσεις για ουτοπίες. Και δυστυχώς το πρόταγμα της βίας είναι πολύ πιο άμεσο και χειροπιαστό από τα οράματα της Αριστεράς, άρα είναι πιο εύκολο για τον απογοητευμένο να πιστέψει πως η βία θα του δώσει άμεσα μια λύση, μια όποια λύση, παρά ένας καλύτερος κόσμος μετά από μια σοσιαλιστική επανάσταση η οποία είναι κάτι ιδεατό ή τη συντήρηση ενός αποτυχημένου «κοινωνικού» κράτους όπως στην Ελλάδα.

Έτσι κι αλλιώς η επαναφορά του οικονομικού εθνικισμού στην ακραία του σημερινή μορφή είναι σαφώς πιο κοντά στα κινήματα της άκρας δεξιάς με ό,τι κινδύνους αυτό συνεπάγεται. Σε δεύτερη μοίρα έρχονται τα αμιγώς ευρωσκεπτικιστικά κινήματα τα οποία όμως δεν μπορούν να δώσουν χώρο σε ενέργειες ακτιβισμού οι οποίες πολλαπλασιάζονται σε καιρό κρίσης. Και συν τοις άλλοις η Αριστερά σήμερα παρά τα φαινομενικά της εκλογικά κέρδη ηττάται ιδεολογικά αφού αδυνατεί να προτείνει κάτι. Και όταν προτείνει αυτό είναι πολύ κοντά στο σχέδιο διάσωσης της Κύπρου μιας και η επωδός «να πληρώσουν οι πλούσιοι» κάτι τέτοιο σημαίνει αφού ακόμα κι αν κάποιος έχει 100.000 καταθέσεις σε τράπεζα ή και 200 και 300 χιλιάδες πόρρω απέχει από το να χαρακτηριστεί κεφαλαιοκράτης. Δεν απέχει όμως πολύ από το να χαρακτηριστεί «έχων και κατέχων». Και αυτό θα την φέρει ενάντια στους πολίτες που οι περισσότεροι θέλουν να ξαναγίνουν «έχοντες και κατέχοντες».

Οπότε ερχόμαστε στη δυσάρεστη θέση να έχουμε να αντιμετωπίσουμε την άνοδο μιας ακτιβιστικής άκρας δεξιάς στην Ευρώπη, απόρροια της υποχώρησης του ευρωπαϊκού οράματος και της ελπίδας που αυτό δημιουργούσε. Ποια είναι όμως τα ενδεχόμενα γεγονότα που μπορεί να ακολουθήσουν;

Το πρώτο και εφιαλτικό σενάριο είναι να συνεχιστεί η αδράνεια των ηγεσιών και οι κοινωνίες να αποδεχθούν τις ακραίες φωνές και να εκφυλίσουν τα πολιτικά τους συστήματα σε απολυταρχίες ακροδεξιές ή ακροαριστερές και σε ηγεσίες ευρωσκεπτικιστικές οι οποίες θα θέσουν την ύπαρξη της Ε.Ε σε αμφισβήτηση. Αυτό εμπεριέχει και άλλους κινδύνους αφού αν υπάρξουν κράτη με πολιτειακή αλλαγή επί το απολυταρχικότερο δεν αποκλείονται ακόμα και ένοπλες συγκρούσεις. Εάν φερ’ειπείν δυο γειτονικά κράτη έχουν ακροαριστερή και ακροδεξιά κυβέρνηση θερμοκέφαλων ποιος μπορεί να εγγυηθεί την ειρήνη;

Το δεύτερο σενάριο είναι να επιταχυνθεί σημαντικά και όχι προσχηματικά η Ευρωπαϊκή Ενοποίηση έτσι ώστε να σφυρηλατηθεί ενιαία συνείδηση στους Ευρωπαίους αν και αυτή λόγω της ιστορίας των ευρωπαϊκών εθνών δεν θα γίνει ποτέ εθνική συνείδηση όπως την ξέρουμε σήμερα. Μιας υπερκρατικής οντότητας με ενιαία οικονομική, εξωτερική και αμυντική πολιτική η οποία θα έχει το κοινό νόμισμα το οποίο υπάρχει και σήμερα. Μιας υπερκρατικής και όχι κρατικής οντότητας αφού οι εθνικές συνειδήσεις στην Ευρώπη είναι ισχυρές και τα κράτη έχουν ιστορία και διαφορετικές κοινωνίες που απαιτούν διαφορετικούς χειρισμούς στο καθένα. Το ενιαίο κράτος που θα υποκαθιστά τις κατά τόπους εθνικές κυριαρχίες στην περίπτωση της Ευρώπης είναι μάλλον απίθανο. Αλλά μια οντότητα η οποία θα μπορεί να εγγυηθεί την οικονομκή ευμάρεια και την εθνική ακεραιότητα δεν συγκρούεται με την εθνική συνείδηση ή την εθνική κυριαρχία. Σαφώς το δυσκολότερο σενάριο για να πραγματοποιηθεί.

Το τρίτο σενάριο είναι μετά από εξέταση των συνθηκών των πολιτικών ηγεσιών να κριθεί η βιωσιμότητα του πειράματος του ευρώ αδύνατη και μετά την παρέλευση της κρίσης η οποία θα επιλυθεί όπως όπως και τα κράτη να επανέλθουν στα εθνικά τους νομίσματα όλα μαζί με την ύπαρξη ή όχι ενός παράλληλου κοινού νομίσματος και η Ε.Ε να επέλθει στην status quo ante της ζώνης ελεύθερου εμπορίου χωρίς δασμούς.

Δυστυχώς αυτό που η κρίση στην Ευρώπη έχει ήδη αποδείξει είναι πως δεν νοείται νομισματική ενοποίηση παρά μόνον εάν προϋπάρχει οικονομική και πολιτική ενοποίηση. Το πείραμα του ευρώ με τη διατήρηση των κρατικών δομών όπως τις ξέρουμε σήμερα απέτυχε. Ή η Ευρώπη θα κατευθυνθεί προς την πραγματική ενοποίηση ή το Ευρωπαϊκό εγχείρημα θα υποχωρήσει και αν η υποχώρηση είναι ανεξέλεγκτη οι κίνδυνοι είναι πολλοί και σημαντικοί. Η κρίση ζητά οι πολιτικές ηγεσίες των ευρωπαϊκών κρατών να είναι σοβαρές και όσο ακόμα είναι μετριοπαθείς να πάρουν μια απόφαση για το μέλλον της Ευρώπης. Και αυτό πρέπει να γίνει το συντομότερο αφού έστω και μια ακραία κυβέρνηση η οποία μπορεί να προκύψει στο εγγύς μέλλον μπορεί να τινάξει όλη την Ε.Ε στον αέρα.

Η Λευκωσία είπε στην Ευρώπη ότι δεν επιθυμεί τις λύσεις που δεν διαπνέονται από την ευρωπαϊκή αλληλεγγύη. Δεν είναι απλά μια φωνή, είναι κραυγή για την Ευρωπαϊκή Ένωση που εγκαταλείπει τις προοπτικές και τα οράματά της. Που τα πυροβολεί μηχανιστικά χωρίς πολλή σκέψη.

Το όραμα της ενωμένης Ευρώπης το οποίο πυροβολήθηκε στην Κύπρο η Ευρώπη ή θα βρει τρόπο σύντομα να το επαναφέρει ή θα το πάρει ο Αίολος. Μαζί ενδεχομένως και την ίδια την Ε.Ε.

Θωμάς Γ. Πράντζος

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση