Το Ελληνικό πρόβλημα

Του William Ευστράτιου Μallinson* 

Παραιτήθηκα (από το βρετανικό ΥΠΕΞ) γιατί ίσως παραήμουν ευθύς χαρακτήρας για διπλωμάτης. Αν και ο σοβαρότερος λόγος ήταν η αίσθηση ότι η Βρετανία είχε πάψει πλέον να είναι ανεξάρτητη, συνεπώς, στο υπόλοιπο της καριέρας μου, δεν θα δούλευα για την πατρίδα μου αλλά για την Αμερική. Όταν βρέθηκα το 1994 με υποτροφία στην Ελλάδα για το διδακτορικό μου, που ήταν σχετικό με τον Ψυχρό Πόλεμο, ανακάλυψα ένα έγγραφο του 1975, υπαγορευμένο από τον επικεφαλής του Φόρεϊν Όφις, το οποίο έλεγε: "Πρέπει να διαιρέσουμε τους Έλληνες και τους Τούρκους". Δεν πίστευα στα μάτια μου, οπότε αποφάσισα να το ερευνήσω περισσότερο. Στην πορεία συνειδητοποίησα τη σημασία του θέματος της Κύπρου, παρότι οι Έλληνες μάλλον τείνουν να το αποφεύγουν. 

Υπάρχει μια διάθεση να κρατιούνται χαμηλοί τόνοι στην Ελλάδα για το κυπριακό, κι ένας λόγος που συμβαίνει αυτό είναι, κατά την ταπεινή μου άποψη, ο φόβος της Τουρκίας. Για αύξηση της στρατιωτικής επιθετικότητας της Τουρκίας. Οι Τούρκοι κατόρθωσαν να συνδέσουν το θέμα της Κύπρου με το θέμα του Αιγαίου. Γι' αυτό η ελληνική κυβέρνηση δεν θέλει το ένα θέμα να επηρεάζει το άλλο. Ενώ, αντίθετα, η τουρκική επιθυμεί να εξετάζονται αυτά μαζί. Θεωρώ ότι στο θέμα της Κύπρου, όλα αυτά τα χρόνια, υπήρξε από την πλευρά της Ελλάδας μια έλλειψη επιμονής. Από τη μια είχες τη δημόσια ρητορική του Ανδρέα Παπανδρέου, μετά την ήπια προσέγγιση του Καραμανλή στη Ρωσία, αλλά κάπως αυτά δεν συνδυάστηκαν ποτέ. Κι αυτό είναι χαρακτηριστικό της Ελλάδας: οι Έλληνες δεν δείχνουν διάθεση να ενεργήσουν ομαδικά, πριν φτάσει το τελευταίο λεπτό. Κυρίως για κομματικούς λόγους. Βέβαια, για να είμαι δίκαιος, η Ελλάδα δεν ελέγχει απολύτως το τι συμβαίνει.

Υπάρχουν τεράστια συμφέροντα, αυτή τη στιγμή με το θέμα του πετρελαίου γίνονται πολλά στο παρασκήνιο με την Κύπρο, την Ελλάδα, το Ισραήλ, την Τουρκία, όπως π.χ. το Καστελόριζο, με την Τουρκία να διεκδικεί τις περιοχές γύρω από αυτό, διεκδίκηση που φαινομενικά δεν έχει σχέση με την Κύπρο αλλά φυσικά εντάσσεται στη γενικότερη τουρκική εξωτερική πολιτική. Ενώ υπάρχουν κι εκείνοι που δεν έχουν κάνει ακόμη την εμφάνισή τους αλλά σίγουρα θα την κάνουν στον επόμενο γύρο, διεκδικώντας πρόσβαση στα πετρελαϊκά αποθέματα της περιοχής: οι Ρώσοι. Οπότε, για να είμαι δίκαιος με τους 'Ελληνες, υπάρχουν διπλωμάτες που γνωρίζουν τι ακριβώς συμβαίνει, αλλά γνωρίζουν επίσης ότι οι Αγγλοσάξονες υποστηρίζουν την Τουρκία περισσότερο από την Ελλάδα. Κι ότι αν τα πράγματα φτάσουν σ' ένα κρίσιμο σημείο, η Αμερική και η Βρετανία στο τέλος θα πάνε με το μέρος της Τουρκίας. Παράλληλα, η Ευρώπη είναι αδύναμη. Δεν έχει δείξει το κουράγιο που απαιτείται για να παίξει ρυθμιστικό ρόλο σε όλα αυτά.

Πώς αντιμετωπίζει η Ελλάδα την προσέγγιση Κύπρου-Ισραήλ; Προφανώς η Ελλάδα θέλει να διασφαλίσει ότι η Κύπρος δεν θα κάνει κάτι που θα προκαλέσει προβλήματα σε σχέση με τις τουρκικές διεκδικήσεις στο Αιγαίο, όπως π.χ. συμβαίνει ήδη με το Καστελόριζο. Η Ελλάδα προς το παρόν δεν μπορεί να εξορύξει το δικό της πετρέλαιο, π.χ. στη Λήμνο, αφού η Τουρκία απειλεί. Συνεπώς η Ελλάδα ασφαλώς και θα επιδιώξει να εκμεταλλευτεί το τι κάνει η Κύπρος, κρατώντας όμως το Αιγαίο "εκτός". Η Τουρκία, εξαιτίας αυτής της προσέγγισης και εξαιτίας των πετρελαίων, θα γίνει πιο εχθρική απ' ό,τι ήδη είναι. Θα προσπαθήσει να κερδίσει όσο περισσότερα μπορεί, και αυτό θα αυξήσει την ένταση.

Η Ελλάδα να υποστηρίξει αυτό που κάνει η Κύπρος. Βέβαια φοβάμαι ότι ίσως η Κύπρος προσπαθεί να εκμεταλλευτεί την προσωρινή κόντρα Τουρκίας - Ισραήλ. Ωστόσο, μην ξεχνάτε ότι οι δύο χώρες συνεχίζουν να έχουν μεταξύ τους στρατιωτικές συμφωνίες, ενώ η Αμερική και η Βρετανία δουλεύουν πολύ πολύ σκληρά για να εξασφαλίσουν ότι οι ισραηλινοτουρκικές σχέσεις θα συνεχίσουν στο στρατιωτικό επίπεδο, αν και όχι δημοσίως. Και δεν ξέρουμε πόσο θα κρατήσει αυτή η δημόσια εχθρότητα. Γεγονός είναι ότι η Κύπρος βρίσκεται ξανά στο επίκεντρο: και αυτή τη φορά όχι μόνο για γεωπολιτικά παιχνίδια αλλά και για πετρελαϊκά. Και πάλι υπάρχει ένα γαϊτανάκι: Τουρκία, Κύπρος, Ισραήλ (που σημαίνει Λίβανος και Συρία), την ίδια στιγμή έχουμε κάποια "προβληματάκια" στη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική, ενώ δεν είμαι σίγουρος ότι η Αμερική και η Βρετανία έχουν καταλήξει σε μια δική τους πολιτική, αφού πιθανότατα περιμένουν να δουν πού θα "κάτσει η μπίλια" σε όλα αυτά που συμβαίνουν.

Ταυτόχρονα η γαλλο-γερμανική πολιτική είναι διαφορετική από την αγγλοσαξονική, ιδίως στη Βόρεια Αφρική, ενώ η Ρωσία δρα αργά, υπομονετικά, σταθερά και μεθοδευμένα, όπως πάντοτε έκανε στην ιστορία της, περιμένοντας ενδεχομένως να επωφεληθεί από την όλη σύγχυση που επικρατεί. Ιστορικά, οι Ρώσοι θεωρούσαν πάντοτε την πρόσβασή τους στη Μεσόγειο εξαιρετικά σημαντική. Μην ξεχνάτε ότι οι Ρώσοι εναντιώθηκαν απόλυτα στο σχέδιο Ανάν και θα το ξανακάνουν εάν δουν ότι θίγονται τα συμφέροντά τους, τα οποία στην Κύπρο είναι τεράστια. Οι Ρώσοι είναι εκεί και περιμένουν. Η Ρωσία συνήθως υποστηρίζει την επίσημη θέση της κυπριακής κυβέρνησης. Η Ρωσία συνήθως δεν υποστηρίζει την ισραηλινή πολιτική εναντίον των Παλαιστινίων. Αυτό που θα ήθελε η Ρωσία, στον επόμενο "γύρο", σε λίγους μήνες, είναι να εκμεταλλευτούν οι ρωσικές εταιρείες το αέριο στα νερά της Μεσογείου. Τώρα υπάρχει μια αμερικανική εταιρεία που έχει εκδηλώσει ενδιαφέρον και μια ισραηλινή. Θα υπάρξουν και άλλες στο μέλλον: γερμανικές, γαλλικές, ρωσικές κ.ά. Συνεπώς η κυπριακή πλευρά θα πρέπει να έχει καλές σχέσεις με όλους.

Κατά την άποψή μου, η Ελλάδα θα έπρεπε να ζητήσει πολύ μεγαλύτερη βοήθεια από τη Ρωσία για πετρελαϊκές έρευνες. Παραδοσιακά, αφήνοντας έξω την ιδεολογία και τα υπόλοιπα, η Ρωσία έχει υπάρξει η λιγότερο εχθρική μεγάλη δύναμη απέναντι στην Ελλάδα. Η Ρωσία τώρα έχει λόγους να μην εμπιστεύεται την Ελλάδα. Στη διάρκεια της κρίσης η Ρωσία προσφέρθηκε να δώσει ένα μεγάλο φθηνό δάνειο, το οποίο ίσως οδηγούσε στην αποφυγή του ΔΝΤ. Ο Παπανδρέου είπε "όχι", απέρριψε την προσφορά, με τη δικαιολογία ότι θα βρισκόμασταν κάτω από τον έλεγχο των Ρώσων. Είναι άραγε βέβαιο ότι θα βρισκόμασταν κάτω από το ρωσικό έλεγχο με τον ίδιο τρόπο που βρισκόμαστε τώρα κάτω από τον έλεγχο του ΔΝΤ; Δεν είμαι αριστερός, απλώς προσπαθώ να ακολουθήσω την κοινή λογική. Συνεπώς, η διπλωματία της ελληνικής πλευράς με τη Ρωσία δεν μελετήθηκε τόσο στενά όσο θα έπρεπε και δεν υπήρξε τόσο αποτελεσματική όσο θα μπορούσε. Και ο μόνος λόγος που μπορώ να σκεφθώ είναι η αγγλοσαξονική πίεση και ελληνικά ιδρύματα, όπως το ΕΛΙΑΜΕΠ, με τους Βερέμη και Κουλουμπή, που εκφράζουν την αμερικανική θέση στην Ελλάδα.

Υποστηρίζω τη γαλλογερμανική θέση για μια ειδική σχέση της Τουρκίας με την Ευρώπη. Ασπάζομαι την άποψη του Ζισκάρ Ντ' Εστέν ότι η ένταξη της Τουρκίας θα είναι το τέλος της Ευρώπης. Αφού η Τουρκία δεν είναι στην Ευρώπη. Έπειτα, πώς είναι δυνατόν να υποστηρίζουν η Αμερική και η Βρετανία την ένταξη της Τουρκίας στην Ευρώπη, όταν η Τουρκία κατέχει μέρος της Ευρώπης, το οποίο δεν αναγνωρίζεται; Αν και είμαι βέβαιος ότι οι Αμερικανοί και οι Βρετανοί δεν θέλουν δύο επίσημα αναγνωρισμένα κράτη στην Κύπρο, γιατί τότε τι θα γίνει με τις Συνθήκες, τι θα γίνει με τις βάσεις τους στο νησί; Θέλουν μια αδύναμη κεντρική κυβέρνηση ενώ ο μεγαλύτερος φόβος τους, παρότι δεν θέλουν να το παραδεχτούν, είναι η Ρωσία. Συνεχίζουν να διακατέχονται από αυτή την εμμονή.

Γενικά, η Ελλάδα δεν υπήρξε τόσο ικανή όσο η Τουρκία στο να κερδίσει τη στρατηγική και πολιτική στήριξη της Βρετανίας και της Αμερικής ή ακόμη και της Γαλλίας και της Γερμανίας. Επειδή τα ελληνικά πολιτικά κόμματα δεν θα συμφωνήσουν ποτέ σε μια κοινή πολιτική. Η Ελλάδα φοβάται να πάρει ρίσκα, να μπλοφάρει, ενώ η κατάσταση απαιτεί κάποια ρίσκα, έστω υπολογισμένα. Η Αμερική είναι στην άλλη άκρη του κόσμου, η Ρωσία είναι δίπλα της. Η Ελλάδα πρέπει να κερδίσει μεγαλύτερη υποστήριξη από τη Ρωσία και, αν χρειαστεί, την Κίνα, για να φτάσει σε λύση με την Τουρκία για την Κύπρο. Βέβαια χρειάζεσαι πολύ σπουδαία διπλωματία για να το πετύχεις αυτό. Η Τουρκία είναι καλύτερη στις διεθνείς δημόσιες σχέσεις, χρησιμοποιεί μεγάλα ξένα γραφεία για να υποστηρίζουν τις υποθέσεις της. Η Ελλάδα είναι πολύ διχασμένη, κοιτά πολύ το τώρα, δεν βλέπει σε βάθος χρόνου και δεν μπορεί να δουλέψει ομαδικά. Υπάρχει και το γνωστό ανέκδοτο με τους Έλληνες και τους Γιαπωνέζους: Ένας Ελληνας είναι θαύμα, ένας Γιαπωνέζος είναι ένας "καθυστερημένος". Δύο Ελληνες είναι δύσκολοι, δύο Γιαπωνέζοι είναι απλώς βλάκες. Είκοσι Ελληνες είναι καταστροφή, είκοσι Γιαπωνέζοι είναι ένα θαύμα...

Τα προβλήματα της Ελλάδας είναι η διχόνοια και ο ατομισμός.

* Ιστορικός, πρώην διπλωμάτης, συνεργάτης ΕΛ.Κ.Ε.Δ.Α. 

Αποσπάσματα από συνέντευξη στην ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση