Αναμνήσεις από το μέλλον, στην Ελλάδα της (νέας) δραχμής

• Μολονότι επισήµως οι πάντες οµνύουν πίστη στο ευρώ και στην ανάγκη η Ελλάδα να παραµείνει στην Ευρωζώνη, το δίληµµα «ευρώ ή δραχµή» µοιάζει να επικρέµεται σαν φάντασµα πάνω από τις σκέψεις πολλών ενόψει των εκλογών της 17ης Ιουνίου.
• Το χειρότερο, µάλιστα, είναι ότι η εποχή που προοιωνίζεται ένα τέτοιο εφιαλτικό σενάριο δεν θα θυµίζει σε τίποτε την ελαφρώς ροµαντική εποχή της δραχµής όπως την ξέραµε…

Του Δηµήτρη Κανέλλη

Ήταν αρχές Μαρτίου του 2011 όταν κυκλοφόρησε (µε ένα ανώνυµο e mail αρχικά και µε δηλώσεις της Ελληνίδας Επιτρόπου στην ΕΕ Μαρίας Δαµανάκη στη συνέχεια) για πρώτη φορά το σενάριο της επιστροφής στη δραχµή, ενώ το αποκορύφωµα ήταν δηµοσίευµα γερµανικής εφηµερίδας που τοποθετούσε την έξοδο από το ευρώ στις αρχές του περασµένου Φεβρουαρίου, περιγράφοντας µάλιστα µε λεπτοµέρειες πως κάτι τέτοιο θα αναγγελθεί επίσηµα µε ένα πρωθυπουργικό διάγγελµα κάποιο Σάββατο βράδυ...

Από τότε κύλησε πολύ νερό στο... αυλάκι του σίριαλ «ευρώ ή δραχµή», το οποίο σταδιακά πέρασε από το πεδίο της συνωµοσιολογίας στις επίσηµες παραδοχές, αρχικά διεθνών οίκων και κορυφαίων και βραβευµένων οικονοµολόγων που προεξοφλούσαν την επιστροφή µας στη δραχµή, και στη συνέχεια όλων των εµπλεκοµένων, δηλαδή των εταίρων µας στην ΕΕ, του ΔΝΤ, της ΕΚΤ και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής… Και, εσχάτως, των πολιτικών ελληνικών κοµµάτων που όχι µόνο το ενέταξαν στον προεκλογικό τους λόγο αλλά και το ανήγαγαν στο κορυφαίο δίληµµα επιβίωσης, ανάλογα µε τις πολιτικές εξελίξεις που θα γεννήσουν οι νέες εκλογές ή τη δυνατότητα της χώρας να λειτουργήσει υπό τις απαιτήσεις του συγκεκριµένου µνηµονίου που έχουµε υπογράψει.

Έτσι, από τα σενάρια επιστροφής στη δραχµή που θα µπορούσαν να αποτελέσουν πρώτης τάξεως υλικό για θεωρίες συνωµοσίας περί οικονοµετρικών µοντέλων πρόβλεψης των τεχνοκρατών της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας µια δεκαετία νωρίτερα όταν µπαίναµε πανηγυρικά στο ευρώ, περάσαµε σήµερα στις τύπου διλήµµατος εκλογές του στυλ «ψηφίστε εµάς επειδή οι άλλοι θέλουν να µας βγάλουν από το ευρώ». Αρωγός τους στα διλήµµατα αυτά οι θέσεις συγκεκριµένων πολιτικών κοµµάτων περί καταγγελίας του µνηµονίου, αλλά και οι δηλώσεις όλων των ξένων κυβερνήσεων και οργανισµών που κάνουν λόγο για εγκατάλειψη του ευρώ και επιστροφή στη δραχµή, τοποθετώντας αυτό το ενδεχόµενο στο... κατακαλόκαιρο ή και λίγο αργότερα.

Μπορεί όλα αυτά, βέβαια, να συνδέονται µε τις πιέσεις των κερδοσκόπων, θεσµικών ή απλά ραντιέρηδων, όπως τους είχε χαρακτηρίσει ο αείµνηστος Α. Παπανδρέου, ή απλά να επιβεβαιωθούν αυτοί που υποστηρίζουν ότι «δεν βγαίνουν τα νούµερα...».

Η επιστροφή στην δραχμή θα έχει κατακλυσμιαίες συνέπειες

Ποιος θέλει να γίνει εκατοµµυριούχος;

Το σίγουρο είναι ότι ήδη βιώνουµε µια κατάσταση χρεοκοπίας του κράτους και των πολιτών. Και µόνο άσκοπο δεν θα ήταν να ξαναθυµηθούν οι παλιότεροι και να µάθουν οι νεότεροι πώς ήταν η ζωή µας µε τη δραχµή και πώς θα µπορούσε να γίνει αν αύριο (µεθαύριο/ σύντοµα/ σε λίγους µήνες…) τα ιστιοφόρα επιστρέψουν στα κέρµατα και ο Κολοκοτρώνης στα χαρτονοµίσµατα.

Δεδοµένο µπορεί να θεωρηθεί πως θα πρέπει να ξεχάσουµε, σαν να µην υπήρξε ποτέ, την ισοτιµία 1 ευρώ = 340,750 δραχµές που σηµατοδότησε την είσοδό µας στην εποχή του κοινού ευρωπαϊκού νοµίσµατος. Σύµφωνα µε τους οικονοµολόγους αλλά και µε την κοινή λογική, η νέα ισοτιµία δραχµής/ευρώ θα καθοριστεί πια σε νέα βάση, µε ό,τι αυτό συνεπάγεται για τις καταθέσεις, τους µισθούς και τις συντάξεις µας, τις τιµές των προϊόντων και των υπηρεσιών αλλά και τα δηµόσια οικονοµικά, όπως το ύψος του δηµόσιου χρέους που θα συναρτάται πια µε ένα νέο και υποτιµηµένο νόµισµα.

Προκειµένου κάτι τέτοιο να συµβεί, θα πρέπει φυσικά πριν από οτιδήποτε άλλο να ξεπεραστούν ουκ ολίγα τεχνικά και συνταγµατικά προβλήµατα (µεταξύ άλλων θα πρέπει να υπάρξει νόµος και να περάσει από τη βουλή, ή να κοπεί νέο νόµισµα, επαναφέροντας στα πρωτοσέλιδα των εφηµερίδων τίτλους σαν κι αυτούς που συνόδευσαν την υποτίµηση του Μαρκεζίνη το 1953 ή το περίφηµο «Δυστυχώς επτωχεύσαµεν» του Τρικούπη), αλλά αυτό, που θα είναι µόνον η αρχή, είναι το λιγότερο. Και το λιγότερο οδυνηρό.

Κάποιοι βιάστηκαν να αποχαιρετίσουν με <αναμνηστικές δόσεις> το παλιό νόμισμα. Τώρα οι αναμνήσεις μπορεί και να ξαναγυρίσουν...

Μετά το πρώτο σοκ οι Έλληνες θα έχουν να αντιµετωπίσουν µια νέα καθηµερινότητα, εκφρασµένη σε δραχµές πλέον, όπου οι καθηµερινές λειτουργίες θα αποκτήσουν µια νέα διάσταση και µια νέα αξία. Όπως έγινε και το 2002 όταν αφήσαµε τη δραχµή για το ευρώ, αλλά από την ανάποδη...

Για παράδειγµα, τα τσιγάρα των 3 ευρώ σε ένα τέτοιο ενδεχόµενο θα κοστίζουν 1.022 δραχµές (από 300 δραχµές που τα αφήσαµε), οι εφηµερίδες του 1,30 ευρώ θα έχουν τιµή 442 δραχµές και εκείνες των 3,50 ευρώ θα κοστίζουν 1.192 δραχµές από 200 δραχµές που είχαν, ο λογαριασµός του ρεύµατος θα κοστίζει µερικές δεκάδες χιλιάδες, και το κρέας 3.500 δραχµές/ κιλό από 1.250 δραχµές το 2002.

Οι τιµές αυτές, όµως, θα ισχύουν µόνον για µερικές ώρες ή µέρες, αφού αυτό που θα συµβεί ακριβώς και σε ποιο βαθµό είναι συνάρτηση του σεναρίου που θα γίνει πραγµατικότητα. Αυτού, δηλαδή, που θα συµβεί εάν και εφόσον βγούµε από το ευρώ.

Σύµφωνα µε τα σενάρια που επεξεργάζονται τα κεντρικά όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας αλλά και ξένων κυβερνήσεων, τα επικρατέστερα ενδεχόµενα σε µια αναγκαστική έξοδο από το ευρώ είναι δύο.

Πρώτον, µια συντεταγµένη χρεοκοπία µε σχέδιο, προγραµµατισµό και ξεκάθαρες λύσεις που θα απορροφήσουν το πρώτο αρχικό σοκ και θα µπορούν να αφήνουν ελπίδες για ανάκαµψη της οικονοµίας. Το σενάριο αυτό προβλέπει υποτίµηση του νέου νοµίσµατος που θα υιοθετήσουµε (νέα δραχµή) κατά 30% έως 50% άµεσα και οριστικά. Οι οικονοµολόγοι που εργάζονται πάνω σε τούτο το σενάριο εκτιµούν ότι αυτή η υποτίµηση θα συµβεί σε αυτό το ποσοστό χωρίς να χρειαστεί περαιτέρω διολίσθηση του νέου νοµίσµατος µόνον στην περίπτωση όπου θα έχουν προχωρήσει οι µεταρρυθµίσεις στην οικονοµία. Δηλαδή, εάν έχουν εφαρµοστεί βασικά άρθρα του µνηµονίου, όπως αποκρατικοποιήσεις, µειώσεις µισθών, αύξηση φορολογικών εσόδων από την πάταξη της φοροδιαφυγής, ανασύσταση του Δηµοσίου και µείωση των εµποδίων της επιχειρηµατικότητας. Εάν, δηλαδή, η οικονοµία µας προχωρήσει στις διαρθρωτικές αλλαγές που µπορούν να την καταστήσουν ανταγωνιστική µε ένα νέο νόµισµα, το οποίο θα µπορεί (ως υποτιµηµένο πια) να ανακτήσει έδαφος στην παγκόσµια αγορά (αν η οικονοµία δεν µπορέσει ούτε τότε να προχωρήσει στις διαρθρωτικές αλλαγές, καλύτερα ας µην το συζητάµε). Τότε η υποτίµηση θα είναι το πολύ µέχρι 50% και θα έχει ως άµεση συνέπεια την αύξηση των τιµών των προϊόντων κατά 50%, αφού το ένα ευρώ δεν θα έχει πια ισοτιµία 340,75 δραχµές όπως έχει διαµορφωθεί από το 2000, αλλά 511 δραχµές.

Έτσι, λοιπόν, στο απευκταίο αυτό σενάριο εξόδου µας από το ευρώ και επιστροφής στη δραχµή, τα εισαγόµενα προϊόντα καταρχήν θα κοστίζουν πολύ περισσότερα. Ένα µέσο αυτοκίνητο των 5,5 εκατ. δραχµών του 2002 (και 16.000 ευρώ σήµερα) θα κοστίζει 8.250.000 δραχµές µετά την υποτίµηση. Αλλά, σε πρώτη φάση τουλάχιστον, και τα εγχώρια προϊόντα θα αυξηθούν καθώς οι πρώτες ύλες όπως το πετρέλαιο θα έχουν ακριβύνει κατά 50%, κόστος που θα περάσει στους καταναλωτές.

Το σηµαντικότερο, βέβαια, ερώτηµα είναι µε τι θα τα αγοράζουµε όλα αυτά;

Τέρµα τα δίφραγκα…

Μπορεί κανείς εύκολα να θεωρήσει δεδοµένο ότι θα απουσιάζει η ρευστότητα από το σύστηµα καθώς ήδη δισεκατοµµύρια ευρώ έχουν φύγει στο εξωτερικό –όχι για επενδύσεις, αλλά για να προστατευτούν από αυτό ακριβώς το ενδεχόµενο. Έτσι, αυτά που έχουν αποµείνει στη χώρα, δηλαδή οι καταθέσεις των 160 δισ. ευρώ και το χρήµα που βρίσκεται σε κυκλοφορία για τις καθηµερινές µας συναλλαγές, θα έχουν πια άλλη αξία. Θα µεταφραστούν και θα ανταλλαχθούν σε δραχµές µε την ισοτιµία που ίσχυε όταν µπήκαµε, αλλά αµέσως µετά θα αναχθούν στο νέο υποτιµηµένο νόµισµα.

Δηλαδή, αν κάποιος έχει 3.000 ευρώ κατάθεση, θα έχει µετά τη µετατροπή περίπου 1.000.000 δραχµές όπως συνέβαινε µε την ισοτιµία που ίσχυε όταν µπήκαµε, αλλά κατόπιν αυτές οι δραχµές θα γίνουν πληθωριστικές. Περισσότερες µεν, πληθωριστικές δε, διότι θα απαιτούνται περισσότερα χρήµατα για την αγορά προϊόντων και υπηρεσιών. Όλοι εκατοµµυριούχοι, λοιπόν, ενώ οι κάτοχοι συναλλάγµατος όπως το δολάριο, η στερλίνα και πλέον και το ευρώ θα µπορούν να αγοράζουν ξοδεύοντας λιγότερα ευρώ απ’ ό,τι πριν.

Σε γενικές γραµµές θα γίνει ό,τι και µε την είσοδό µας στο ευρώ όπου όλα τα συµβόλαια µετατράπηκαν στο νέο νόµισµα. Κατά συνέπεια το ίδιο θα συµβεί και µε τα δάνεια, αφού οι δανειακές συµβάσεις είναι µε ελληνικές τράπεζες που θα δανείζουν πια δραχµές και θα δέχονται καταθέσεις σε δραχµές.

Το µεγάλο σοκ θα το υποστούν οι δανειολήπτες, των οποίων θα αυξηθούν τα επιτόκια λόγω της αλλαγής ισοτιµίας καθιστώντας στην πράξη ανέφικτη την εξόφληση των δανείων που έχουν πάρει για αγορές σπιτιών και άλλων αγαθών. Συγκριτικά µεγαλύτερο πρόβληµα θα έχουν όσοι έχουν πάρει δάνειο σε συνάλλαγµα, όπως ελβετικό φράγκο, που κάποτε αποτελούσε την ιδανικότερη λύση. Τα επιτόκια στα δάνεια αυτά θα εκτοξευτούν, όπως και τα δάνεια που έχουν ληφθεί από ξένες τράπεζες. Οι υπόλοιποι, που είναι και η συντριπτική πλειονότητα, θα έχουν δάνειο που θα µετατραπεί σε δραχµή, µε περίπου ίδιο επιτόκιο αλλά µε πολύ µεγαλύτερη δόση αφού πια θα πληρώνουµε µε υποτιµηµένες δραχµές. Για παράδειγµα, αντί για 1.000 ευρώ που µπορεί να είναι σήµερα µια δόση στεγαστικού δανείου, µε την έξοδο της Ελλάδας από την Ευρωζώνη και την υιοθέτηση της νέας υποτιµηµένης δραχµής ο δανειολήπτης θα πληρώνει δόση 510.000 δραχµές αντί 340.000 που καταβάλλει σήµερα µε το ευρώ.

Στο σενάριο αυτό –που, ας σηµειωθεί, είναι το… καλύτερο στην περίπτωση εξόδου από το ευρώ!– βασική προϋπόθεση είναι να στηριχτεί το τραπεζικό σύστηµα της χώρας και να µην καταρρεύσει, διαφορετικά όλα είναι στον αέρα. Αν λοιπόν στηριχτεί, όπως φαίνεται ότι έχει αποφασιστεί έτσι ή αλλιώς, ένα σταθερό τραπεζικό σύστηµα (µετά το πρώτο σοκ και τον πανικό) θα µπορέσει να προχωρήσει στις βασικές τραπεζικές συναλλαγές, που είναι οι καταθέσεις και κυρίως τα δάνεια.

Εκεί που αλλάζουν τα πάντα, είναι να συµβεί το δεύτερο σενάριο που επεξεργάζονται (και απεύχονται) οι ξένοι. Δηλαδή να πάµε σε άτακτη χρεοκοπία, χωρίς «µαζεµένη» οικονοµία και χωρίς να είµαστε προετοιµασµένοι, γεγονός που θα αποτυπωθεί καταρχήν στις τράπεζες. Σε µια τέτοια περίπτωση τα πιστωτικά ιδρύµατα µε ή χωρίς βοήθεια θα καταρρεύσουν επειδή όλοι θα ζητούν να πάρουν πίσω τις καταθέσεις τους, ενώ, στον αντίποδα, δεν θα µπορούν να πληρώνουν τα δάνειά τους. Και αυτό διότι, στο διάστηµα της πρώτης ψυχρολουσίας της άµεσης υποτίµησης κατά 50%, τους επόµενους µήνες το εθνικό µας νόµισµα θα διολισθαίνει καθηµερινά έναντι των άλλων νοµισµάτων, συσσωρεύοντας µέσα σε λίγους µήνες µια συνολική υποτίµηση άνω του 70% (αρχικά 50% και στη συνέχεια επιπλέον 20%), µε αντίστοιχες υποτιµήσεις στις εγχώριες αξίες αλλά και µε ανατιµήσεις κατά τον ίδιο βαθµό στα εισαγόµενα προϊόντα και κυρίως στα είδη πρώτης ανάγκης, όπως καύσιµα και φάρµακα.

Υπάρχουν (;) και καλά νέα

Φυσικά, όλα αυτά είναι σενάρια στα οποία δεν µπορούν να προσεγγιστούν οι πραγµατικές επιπτώσεις σε κρίσιµους δείκτες της ελληνικής οικονοµίας, όπως ο πληθωρισµός, για να µπορέσουµε να δούµε τη µείωση της αγοραστικής αξίας που θα υποστούµε. Ούτε, στον αντίποδα, στο πόσο ευεργετικά θα επιδράσει στην ανταγωνιστικότητα της χώρας, η οποία λόγω φθηνού νοµίσµατος θα προσελκύσει εκατοµµύρια τουρίστες παραπάνω που θα µπορούν να κάνουν φθηνές διακοπές και να αφήσουν πολύτιµο συνάλλαγµα, ή στο πόσο ανταγωνιστικά θα γίνουν τα ελληνικά προϊόντα στις αγορές του εξωτερικού.

Διάφορες µελέτες που έχουν γίνει επιχειρούν να αναλύσουν τις επιπτώσεις στην οικονοµία, αλλά σε καµιά περίπτωση δεν µπορούν να δώσουν οριστική απάντηση στο ερώτηµα εάν συµφέρει η έξοδος από το ευρώ και η επιστροφή στη δραχµή ή αν αυτό θα αποδειχτεί καταστροφικό.

Για παράδειγµα, υποστηρίζεται ότι «η αναµενόµενη υποτίµηση (διολισθητική) της νέας δραχµής θα επιτρέψει την ανάπτυξη της παραγωγής γεωργοκτηνοτροφικών προϊόντων για τη σίτιση του λαού µας και βιοτεχνικών ειδών καθηµερινής χρήσης, καθώς και την κάθετη αύξηση των εξαγωγών µας σε όλους τους τοµείς επιχειρηµατικής δραστηριότητας, µε αναπότρεπτη συνέπεια τη δηµιουργία πρωτογενών πλεονασµάτων µέσα σε µόλις 2-3 χρόνια».

Παρ’ όλα αυτά, άλλη µελέτη οικονοµολόγων εκτιµά ότι «το πληθωριστικό “κύµα” θα είναι της τάξης του 5,31% µε 9,29% κατά το πρώτος έτος, και 1,59% µε 5,96% κατά το δεύτερο έτος. Έτσι, εκτιµάται ότι η διεθνής ανταγωνιστικότητα της ελληνικής οικονοµίας (σε όρους πραγµατικής συναλλαγµατικής ισοτιµίας) θα αυξηθεί, στο πρώτο έτος, µετά την υποτίµηση, κατά 37,2% έως 42,4%. Βεβαίως απαιτούνται 15-16 έτη ούτως ώστε να αυξηθεί το ηµεδαπό επίπεδο των τιµών κατά 45%-46% και, εποµένως, να εξανεµιστούν, πρακτικά, τα οφέλη της υποτίµησης στη διεθνή ανταγωνιστικότητα».

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση