Η δράση του ΔΝΤ: Η περίπτωση της Ζάμπια

• Το Παγκόσμιο Κίνημα Ανάπτυξης ρίχνει το φταίξιμο για τη κατάντια της Ζάμπια εξ ολοκλήρου στο ΔΝΤ. Και το ερώτημα που του απευθύνει είναι το πολύ απλό: Γιατί μετά από 20 χρόνια επιθετικών παρεμβάσεων, οι ζωές των κατοίκων της Ζάμπια χειροτέρεψαν αντί να βελτιωθούν;

Όπως λένε κάποιοι, μόνο το ΔΝΤ μπορεί να μετατρέψει ένα από τα πλέον πλούσια αφρικανικά κράτη σε ένα από τα πιο φτωχά του κόσμου, μέσα σε μόλις 20 χρόνια. Υποτίθεται πως το ΔΝΤ αστυνομεύει τη παγκόσμια οικονομία, επιβάλλει χρηστή διοίκηση και δημοκρατικές επιλογές σε κράτη που τα χρειάζονται, και φημίζεται για τη διαφάνειά του. Πίσω όμως από αυτή τη δημόσια εικόνα, κρύβονται πολλά. Η βραχυπρόθεσμη οδύνη που υφίστανται όσα κράτη χρειαστούν τη βοήθεια του ΔΝΤ, είναι γνωστή. Αυτό που δεν είναι γνωστό είναι η παντελής έλλειψη μέλλοντος για οποιαδήποτε χώρα βρεθεί στην ανάγκη του. Μια μελέτη του Παγκόσμιου Κινήματος Ανάπτυξης (World Development Movement), που δημοσιεύτηκε το 2004 σχετικά με τις επιπτώσεις του ΔΝΤ στη Ζάμπια, μας δείχνει καθαρά τις συνέπειες της παρέμβασης του.
Η Ζάμπια, πλούσια σε χαλκό, ήταν κάποτε ένα από τα πλέον ευημερούντα κράτη της Αφρικής. Μετά την επέμβαση του ΔΝΤ είναι από τα πλέον φτωχά. Η σχέση της χώρας με το ταμείο ξεκίνησε τη δεκαετία του 1970 όταν διάφορες συγκυρίες, όπως συνήθως συμβαίνει στα αναπτυσσόμενα κράτη, την ανάγκασαν να αναζητήσει διεθνή βοήθεια. Έως τις αρχές της δεκαετίας του `80, το εθνικό χρέος της Ζάμπια είχε ξεφύγει για τα καλά, με αποτέλεσμα να μη μπορεί να εξοφληθεί. Για αυτό και το 1985 μπήκε στο παιχνίδι το λεγόμενο «δάνειο δομικής προσαρμογής», που είχε σκοπό την ανάνηψη του αγροτικού τομέα και τον επαναπροσδιορισμό της βιομηχανίας. Το αντίτιμο για αυτό το δάνειο ήταν ιδιαίτερα υψηλό. Η χώρα αναγκάστηκε να περικόψει τις δημόσιες δαπάνες και τις επιδοτήσεις προς τις μη προνομιούχες τάξεις, να παραδώσει τον έλεγχο της συναλλαγματικής της πολιτικής και τον έλεγχο των επιτοκίων, να επιτρέψει τις εισαγωγές φθηνών ανταγωνιστικών προς τα ντόπια προϊόντων, και να καταργήσει τον οποιοδήποτε τιμαριθμικό έλεγχο. Οι πολιτικές συνέπειες ήταν τεράστιες. Οι φοιτητές και οι εργαζόμενοι ξεχύθηκαν στους δρόμους. Το αποτέλεσμα ήταν η χώρα να εγκαταλείψει τη «συνδρομή» του ΔΝΤ και να ξεκινήσει δικό της πρόγραμμα οικονομικής ανάκαμψης. Η οικονομία πράγματι αναπτύχθηκε, πρώτα κατά 3.1% και το 1988 κατά 5.6%.
Δυστυχώς όμως, η συνέχεια ήταν σκληρή. Οι πλούσιοι της λέσχης του Παρισιού, αποφάσισαν να στηρίξουν το ΔΝΤ, απειλώντας την απόσυρση οποιασδήποτε οικονομικής βοήθειας αν η Ζάμπια δεν επέστρεφε στο πρόγραμμα του ΔΝΤ. Τα μέτρα επανήλθαν, μαζί με μαζικές ιδιωτικοποιήσεις και παύση των αγροτικών και άλλων επιδοτήσεων. Οι ιδιωτικοποιήσεις χαιρετίστηκαν από τη Παγκόσμια Τράπεζα ως άκρως πετυχημένες. (Αυτό απλά σημαίνει πως έγιναν πολλές). Στη διάρκεια της δεκαετίας που ακολούθησε, η φτώχια και η παιδική θνησιμότητα ανέβηκαν, ενώ η παιδεία και η περίθαλψη έπεσαν. Στο κατάλογο οικονομικής ανάπτυξης που συντάσσει ο ΟΗΕ, η Ζάμπια έπεσε στο νούμερο 163 το 2001, από το νούμερο 130 που ήταν το 1990. Όλα αυτά όμως δεν εμπόδισαν το ΔΝΤ να συνεχίσει την αποστολή του. Και έτσι οι ιδιωτικοποιήσεις επεκτάθηκαν και σε κρίσιμους τομείς όπως αυτός της ηλεκτροδότησης και των μεταφορών. Η ιδιωτικοποίηση όμως που προκάλεσε μεγάλες αντιδράσεις ήταν αυτή της Zambia National Commercial Bank, αντιδράσεις που είχαν ως αποτέλεσμα τη ματαίωσή της. Το ΔΝΤ απάντησε απειλώντας να αποσύρει το $1 δισεκατομμύριο οικονομικής βοήθειας.
Η βιομηχανία εξόρυξης χαλκού, που κάποτε στήριζε την ευημερία της χώρας, ήταν κρατική. Οι οικισμοί του εργατικού προσωπικού διέθεταν τρεχούμενο νερό, ρεύμα, αποχετεύσεις κλπ. Τίποτα από αυτά δεν συνεχίστηκε μετά την ιδιωτικοποίησή της. Τα ορυχεία Luanshya πουλήθηκαν στη βρετανική Metal Distributors Ltd. Το όλο πρόγραμμα κατέληξε σε καταστροφή για τη χώρα.
Την περίοδο 2003-4, η Βρετανία σχεδίαζε να αυξήσει το έλλειμμά της στο 3.4% Όταν το ΔΝΤ σχολίασε αρνητικά την οικονομική στρατηγική του Gordon Brown, το υπουργείο Οικονομικών κατηγόρησε το ΔΝΤ για «ιδεολογική αντιπαλότητα» στις δημόσιες δαπάνες. Όπως είχε δηλώσει τότε ο εκπρόσωπος της βρετανικής κυβέρνησης, «Δεν πρόκειται να δεχτούμε σύμφωνο σταθερότητας από το ΔΝΤ, την ευρωπαϊκή επιτροπή, ή από οποιονδήποτε άλλον…». Κι`όμως αυτό ακριβώς έκαναν οι (μη εκλεγμένοι) μεγαλοκαρχαρίες του ΔΝΤ στη Ζάμπια και αλλού.
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου δημιουργήθηκε σαν ένα βήμα δια του οποίου τα κράτη θα διαμόρφωναν τις εμπορικές τους σχέσεις. Το όργανο αυτό είναι δημοκρατικά δομημένο, και στη θεωρία ένα ασθενές κράτος όπως η Ζάμπια έχει ισοδύναμη ψήφο με τη Βρετανία. Όμως το δικαίωμα της ψήφου στον ΠΟΕ δεν σημαίνει τίποτα όταν το ΔΝΤ είναι αυτό που κάνει κουμάντο στην οικονομία μιας χώρας. Αυτά τα δυο μέτρα και δυο σταθμά αποκαλύπτουν την ανάγκη να αναθεωρηθεί η φύση των δημοκρατικών αρχών βάσει του οποίου υποτίθεται πως λειτουργεί το ΔΝΤ. Το Παγκόσμιο Κίνημα Ανάπτυξης ρίχνει το φταίξιμο για τη κατάντια της Ζάμπια εξ ολοκλήρου στο ΔΝΤ. Και το ερώτημα που του απευθύνει είναι το πολύ απλό: Γιατί μετά από 20 χρόνια επιθετικών παρεμβάσεων, οι ζωές των κατοίκων της Ζάμπια χειροτέρεψαν αντί να βελτιωθούν;
S.A. (The New Statesman)

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση