Τουρκία: Ο χωροφύλακας της Ανατολής

Κοιτώντας απλώς τα τούρκικα μαχητικά να πετούν πάνω από κατοικημένα ελληνικά νησιά και τα τούρκικα πολεμικά πλοία να υπογραμμίζουν τις απαιτήσεις τις Άγκυρας για αναθεώρηση του καθεστώτος του Αιγαίου, η ελληνική εξωτερική πολιτική έχει μια άκρως περιορισμένη εικόνα της σημερινής Τουρκίας, των δυνατοτήτων της και των φιλοδοξιών της.

Η συγκυρία επιβάλει στην Αθήνα να προχωρήσει σε μια πιο συνολική, προσεκτική και εμπεριστατωμένη ανάλυση της μεγάλης γειτονικής χώρας. Από τις πρώτες στιγμές μιας τέτοιας προσπάθειας αντιλαμβάνεται κανείς πως η Ελλάδα έχει να αντιμετωπίσει περισσότερα, σοβαρότερα και πιο επικίνδυνα δεδομένα από τις πτήσεις και τους πλόες των τουρκικών μαχητικών και πλοίων.
Την εικόνα της σημερινής Τουρκίας σκιαγραφούν έγκυρα κέντρα διεθνών στρατηγικών αναλύσεων όπως το Stratfor, που δεν διστάζουν να διαπιστώσουν ότι:
«Η Τουρκία έχει δυναμώσει στρατιωτικά και οικονομικά και έχει κατακτήσει ένα επίπεδο πολιτικής συνοχής το οποίο ήταν άγνωστο εδώ και δεκαετίες. Για πρώτη φορά μετά το τέλος του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου η Άγκυρα είναι σε θέση να αρχίσει να διεκδικεί και πάλι τον ιστορικό της ρόλο ως τοπική υπερδύναμη».
Στόχος η Μέση Ανατολή
Κύριο μέλημα της τουρκικής διπλωματίας σήμερα είναι η επέκταση της ισχύος της χώρας αυτής στη Μέση Ανατολή. Το ξεκίνημα αυτής της προσπάθειας γίνεται ήδη στο Ιράκ, όπου η Άγκυρα επιχειρεί να «γεμίσει» τα κενά που δημιουργούνται από τη σταδιακή αμερικανική «υποχώρηση».
Η Άγκυρα υπολογίζει ότι ενισχύοντας την επιρροή της στο «πετρελαιοφόρο» Ιράκ θα ενισχύσει ταυτόχρονα και το προφίλ της ως ο μεγαλύτερος διαμετακομιστικός ενεργειακός κόμβος της Μέσης Ανατολής. Τα πράγματα, ωστόσο, δεν είναι τόσο απλά για τους τούρκικους σχεδιασμούς, όπως δεν ήταν άλλωστε απλά και για τους σχεδιασμούς των νεοσυντηρητικών του Μπους που διέλυσαν αυτή τη χώρα.
Στο σημερινό κατεστραμμένο και διαλυμένο Ιράκ η Τουρκία είναι υποχρεωμένη να ελιχθεί, να διαπραγματευτεί και να επιβάλει τελικά τα συμφέροντά της λαμβάνοντας υπόψη τα πολιτικά, θρησκευτικά και εθνοτικά «φέουδα» που έχουν προκύψει από τη διάλυση αυτής της χώρας.
Κομβικό σημείο για την Άγκυρα σε αυτήν τη διαρκή διαπραγμάτευση είναι οι Κούρδοι του Ιράκ. Είναι προφανές ότι σ' αυτό νέο-αμερικάνικο προτεκτοράτο η Τουρκία δεν έχει τη δυνατότητα άσκησης στρατιωτικής πίεσης και η αύξηση της επιρροής της μπορεί να γίνει κυρίως με πολιτικά και οικονομικά μέσα.
Ο έλεγχος του Κουρδικού
Το μεγάλο όπλο της Τουρκίας στην προσπάθειά της να ενισχύσει την επιρροή της στο ιρακινό Κουρδιστάν είναι ο βάσιμος φόβος και ανησυχία των Κούρδων για την περικύκλωση τους από τους Ιρακινούς Άραβες.
Η Άγκυρα ήδη προβάλλει τη δυνατότητα της να εγγυηθεί την κουρδική πολιτική και οικονομική ασφάλεια, ζητώντας ως αντάλλαγμα το ιρακινό Κουρδιστάν να παίξει με τους τούρκικους κανόνες, οι οποίοι τελικά μπορεί να συνοψιστούν στα εξής πολύ απλά λόγια:
Απαγορεύεται κάθε αποσχιστική υποκίνηση των κουρδικών πληθυσμών που ζουν εντός Τουρκίας.
Μέσα από αυτήν τη λογική η κυβέρνηση Ερντογάν επιχειρεί να διαχειριστεί το τεράστιο εσωτερικό πολιτικό ζήτημα που συνεπάγεται η ύπαρξη της τεράστιας κουρδικής μειονότητας της Τουρκίας. Οι κυβερνήσεις Ερντογάν, σταδιακά φαίνεται πως έχουν κατορθώσει να περάσουν την πολιτική τους άποψη –περί ήπιας αντιμετώπισης και διαχείρισης του Κουρδικού-στους άκαμπτους μέχρι πριν μερικά χρόνια μηχανισμούς εξουσίας του στρατιωτικού - διπλωματικού κατεστημένου.
Από τη στιγμή άλλωστε που ο στόχος του ελέγχου του κουρδικού Ιράκ είναι αδιαμφισβήτητος για την τούρκικη εξωτερική πολιτική, είναι προφανές πως η διαχείριση του Κουρδικού στο εσωτερικό της χώρας πρέπει να γίνει με πολιτικά - οικονομικά μέτρα.
Στο πλαίσιο αυτό, που υπογραμμίζει την ανάγκη της τούρκικης ηγεσίας για διαχείριση και έλεγχο του Κουρδικού (εντός και εκτός της χώρας) θα πρέπει να δει κανείς και τις πρόσφατες προτάσεις του έγκλειστου Κούρδου ηγέτη Αμπντουλάχ Οτζαλάν για διασφάλιση των κουρδικών δικαιωμάτων εντός της Τουρκίας.
Ενδεχομένως δεν είναι εύκολο να εκτιμήσει κανείς αν τελικά η Άγκυρα θα αποδεχτεί τον Οτζαλάν ως συνομιλητή και ως μέρος της διευθέτησης του Κουρδικού. Αυτό που ωστόσο με κατηγορηματικό τρόπο μπορεί σήμερα κάποιος να υποστηρίξει, είναι πως η Τουρκία θα αξιοποιήσει κάθε τι (ακόμη και τον Οτζαλάν) για να προωθήσει τη μείζονα κουρδική πολιτική της.
Γέφυρα με το Ιράν
Η παγίωση της ισχύος της Τουρκίας στη Μέση Ανατολή, εκτός από τη διαχείριση του Κουρδικού, προϋποθέτει και τη βελτίωση, καλλιέργεια και ανάπτυξη των σχέσεων με το Ιράν.
Ήδη η Άγκυρα φροντίζει τις σχέσεις της με την Τεχεράνη, με κύριο και προφανή στόχο να αποτελέσει τη «γέφυρα» όπου θα μπορούσαν να συναντηθούν το Ιράν με τις ΗΠΑ. Τα κέρδη της Άγκυρας από αυτήν την προσπάθεια ενδεχομένως να μην είναι άμεσα. Ωστόσο η τουρκική διπλωματία κατακτά έναν ρόλο ενδιάμεσου ανάμεσα σε Τεχεράνη και Ουάσιγκτον, γεγονός που εμπεδώνει τον τουρκικό ρόλο στην περιοχή.
Παιχνίδι με όλους
Δεν θα πρέπει να περάσει απαρατήρητο το γεγονός ότι η εξωτερική πολιτική της Τουρκίας, ειδικά το τελευταίο διάστημα, εμφανίζεται πολυδιάστατη, όπως ακριβώς αρμόζει στον ρόλο της περιφερειακής δύναμης που διεκδικεί.
Στο πλαίσιο αυτό η Άγκυρα απολαμβάνει να είναι σε θέση να ικανοποιεί κάποιες σημαντικές ανάγκες της Ουάσιγκτον. Ταυτόχρονα όμως διεκδικεί και πετυχαίνει να προωθεί τις σχέσεις της με τη Μόσχα, ειδικά στον ενεργειακό τομέα. Επίσης προσπαθεί να εμφανιστεί ως «μητέρα πατρίδα» των τουρκόφωνων πρώην Σοβιετικών Δημοκρατιών.
Από την ατζέντα της τουρκικής διπλωματίας δεν απουσιάζουν και οι φιλοδοξίες της χώρας για ένταξη στην Ε.Ε., έστω κι αν οι Τούρκοι ιθύνοντες γνωρίζουν πολύ καλά πως για τα επόμενα 15-20 χρόνια οι πόρτες της Ευρώπης θα είναι κλειστές.
Η Ελληνική αμηχανία
Η Αθήνα νιώθει ήδη την πίεση της τούρκικης γεωπολιτικής ισχύος, έστω κι αν ο κύριος προσανατολισμός της Άγκυρας είναι προς ανατολάς.
Παρ' όλα αυτά, η τουρκική διπλωματία εκφράζεται ήδη ως φορέας μιας ισχυρής τοπικής υπερδύναμης που δεν είναι διατεθειμένη να απεμπολήσει τίποτε από τα συμφέροντα της. Και στο Αιγαίο, όπως άλλωστε έχει παραδεχτεί εγγράφως η Ελλάδα (ο Σημίτης με τη Συμφωνία της Μαδρίτης το 1996), η Τουρκία έχει ζωτικά συμφέροντα...
Απέναντι σε αυτήν την πολυδιάστατη πολιτική της Τουρκίας η Ελλάδα σήμερα αναζητεί νέα στρατηγική, καθώς σι σχεδιασμοί των τελευταίων ετών δεν αποδίδουν πια.
Από τη στιγμή που η ελληνική διπλωματία είχε εναποθέσει τη βελτίωση των ελληνοτουρκικών σχέσεων στην πορεία ένταξης της Τουρκίας στην Ε.Ε., σήμερα, που αυτή η προοπτική δεν υπάρχει, είναι υποχρεωμένη να αναζητήσει νέα γραμμή άμυνας ή να παρακολουθεί τα τούρκικα μαχητικά να δημιουργούν τη νέα κατάσταση στο Αιγαίο κόβοντας βόλτες πάνω από ελληνικά κατοικημένα νησιά…

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση