Τεχνολογική επανάσταση, στρατιωτικές εφαρμογές και διεθνής ασφάλεια

Αναμφίλεκτα, ο 21ος αιώνας έχει χαρακτηριστεί ως ο αιώνας της πληροφορίας, στον οποίο λαμβάνει χώρα, η πολυθρύλητη 4η βιομηχανική επανάσταση. Οι τεκτονικές αλλαγές σε πολιτικό, κοινωνικό, οικονομικό και τεχνολογικό επίπεδο και οι δυνητικές εφαρμογές τους στον στρατιωτικό τομέα τις προσεχείς δεκαετίες, προκάλεσαν ιδιαίτερη εντύπωση και έντονη θεωρητική τριβή μεταξύ των στρατηγιστών και των θεωρητικών του Πολέμου, αναφορικά με τις κυρίαρχες τάσεις που χαρακτηρίζουν την τωρινή/μελλοντική διεξαγωγή των στρατιωτικών επιχειρήσεων σ' ένα ολοένα και πιο ασταθές και ανταγωνιστικό επιχειρησιακό περιβάλλον.

Ως εκ τούτου, οι θεωρητικές αναλύσεις και προσεγγίσεις αναφέρθηκαν στο ενδεχόμενο μιας νέας Επανάστασης στις Στρατιωτικές Υποθέσεις, η οποία θα διέπεται τόσο από την ανάπτυξη νέων τεχνολογιών, όσο και από πρωτοποριακά θεωρητικά σχήματα-δόγματα, που θα δημιουργούν δυνητικά έναν θανατηφόρο συνδυασμό που αποσκοπεί στον στρατηγικό αιφνιδιασμό.

Όπως και στην περίπτωση της δεύτερης βιομηχανικής Επανάστασης, η ριζικά μεταπλαστική-μετασχηματιστική (transformative) εισαγωγή καινοτομίας προήλθε εκτός του πλαισίου του στρατιωτικού συμπλέγματος (military establishment), εν προκειμένω, ως αποτέλεσμα ευρείας και ενδελεχούς ανάπτυξης της έρευνας σε πολλαπλά πεδία από τον ιδιωτικό τομέα.

Τόσο οι χώρες του Ευρατλαντικού Χώρου, όσο και τα ανταγωνιστικά κράτη στην Ευρασία και την περιοχή του Ινδο-Ειρηνικού, αποπειρώνται να προσαρμοστούν στη μεταβολή του επιχειρησιακού περιβάλλοντος, μέσω νέων θεωρητικών προσεγγίσεων που επεκτείνουν το κλασικό αξίωμα του Clausewitz περί Πολέμου ως συνέχισης της πολιτικής μ άλλα μέσα, θεωρώντας το πλαίσιο Πολέμου και Ειρήνης ενιαίο. 

Τεχνολογική Επανάσταση και Στρατιωτικές Εφαρμογές

Η διαρκώς αναπτυσσόμενη τεχνολογική καινοτομία στο πλαίσιο της BRINE, (5 ευρεία πεδία εφαρμογών που αναφέρονται στην Βιολογία-Βιοτεχνολογία και Ιατρική, στην Ρομποτική -Τεχνητή Νοημοσύνη και Επαυξημένη Νοημοσύνη, στην Πληροφορική και στην Γνωσιακή Επιστήμη, στην Νανο-τεχνολογία και στην Ενεργειακή Τεχνολογία) άπτεται δυνητικών στρατιωτικών εφαρμογών που αποτελούν καταλύτες (enablers) μετατόπισης ισχύος σε περιφερειακή και παγκόσμια κλίμακα.

Δυνητικές επαυξημένες δυνατότητες βελτίωσης της διανοητικής και ψυχολογικής ικανότητας του στρατιώτη ως αποτέλεσμα του διεπιστημονικού πεδίου παρέμβασης μέσω της αναγεννητικής ιατρικής και της συνθετικής βιολογίας, δημιουργούν ένα νέο πλαίσιο επιβίωσης και ανθεκτικότητας του ατόμου στο πεδίο της μάχης, το οποίο ερείδεται στην αντίληψη της απόλυτης ασφάλειας (ultimate security).

Παράλληλα, η ραγδαία ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης και της ρομποτικής διευκολύνει τη χρήση μη επανδρωμένων αυτόνομων οχημάτων και πλατφορμών για πολεμικές επιχειρήσεις με μελλοντική δυνατότητα αυτο- επούλωσης από πλήγματα και δυνατότητες αυτόνομης επιλογής στόχων στη διαδικασία μιας επιθετικής πρωτοβουλίας από απόσταση (remote attack).

Επιπρόσθετα, η πρόοδος στις τεχνολογίες πληροφοριών μέσω της τεχνητής νοημοσύνης και της γνωσιακής επιστήμης, αυξάνουν την ταχύτητα και την ευελιξία στην μεταφορά δεδομένων, ευνοούν την αποθήκευση, συσσώρευση και επεξεργασία μαζικών δεδομένων (big data), προσφέροντας πολλαπλές επιλογές στις υπηρεσίες πληροφοριών.

Τοιουτοτρόπως επιδρούν καταλυτικά στην επίγνωση της κατάστασης, το λεγόμενο situational awareness σε πραγματικό χρόνο (real time) στο σύγχρονο δικτυοκεντρικό περιβάλλον μάχης, γεγονός που περιορίζει δυνητικά το μέγεθος της "τριβής" που διέπει κάθε πολεμική επιχείρηση.

Ακολούθως, η αλματώδης ανάπτυξη της κβαντικής υπολογιστικής (quantum computing) αυξάνει τις δυνατότητες κυβερνο-πολέμου και κυβερνο-άμυνας, γεγονός που αποτελεί σημαντικό πολλαπλασιαστή ισχύος για το σύγχρονο πολυφασικό (full-spectrum) στρατιωτικό δόγμα.

Χρήζει ιδιαίτερης μνείας η συνεισφορά της νανο-τεχνολογίας και των υψηλής απόδοσης "έξυπνων" υλικών πολλαπλών εφαρμογών στην αθεκτικότητα των οπλικών συστημάτων, σε συνδυασμό με τις ανεπτυγμένες προδιαγραφές της τρισδιάστατης (3-D) ή της τετραδιάστατης (4-D) Εκτύπωσης στο πλαίσιο της Προσθετικής Παραγωγής (Additive Manufacturing), γεγονός που ευνοεί τη δημιουργία οικονομιών κλίμακας προσδίδοντας ιδιαίτερη ευελιξία στο πεδίο της Διοικητικής Μέριμνας (logistics).

Eν κατακλείδι, η ανεπτυγμένη χρήση της ενεργειακής τεχνολογίας δημιουργεί τις προϋποθέσεις ανάπτυξης όπλων κατευθυνόμενης ενέργειας κατά προσωπικού και κατά πυραυλικών συστημάτων, ενώ ο συνδυασμός της χρήσης ενεργειακής τεχνολογίας με τη χρησιμοποίηση ανεπτυγμένων μετα- υλικών, αποτελεί το νέο πλαίσιο της στρατιωτικής χρήσης του Διαστήματος.

Αντίκτυπος στη Διεθνή Ασφάλεια

Οι στρατιωτικές εφαρμογές της νέας τεχνολογικής επανάστασης, αυξάνουν την πιθανότητα αποδοχής (acceptance) του πολέμου ως επιλογή, καθώς επί παραδείγματι, η ύπαρξη και η ευρύτερη χρήση μη επανδρωμένων οχημάτων απομακρύνει το ανθρώπινο στρατιωτικό δυναμικό από το πεδίο της μάχης, δημιουργώντας τοιουτοτρόπως συνθήκες ανοχής των πολεμικών επιχειρήσεων από τις κοινωνίες, ιδίως από εκείνες που αποστρέφονται την πιθανότητα ανθρώπινων απωλειών, όπως οι δυτικές κοινωνίες.

Ως εκ τούτου, η έμφαση στον Πόλεμο δι Υποκαταστάτων (Surrogate Warfare) θα αποτελέσει μία νέα νόρμα επιβολής τετελεσμένων επί του πεδίου, νομιμοποιώντας τοιουτοτρόπως την επιλογή περιορισμένου στρατιωτικού πλήγματος.

Το πλαίσιο του συμβατικού πολέμου αλλάζει λόγω της ταχύτητας με την οποία θα διεξάγονται οι επιχειρήσεις, ενώ θα καταστεί εξαιρετικά ανεδαφική η λεγόμενη ενδο-πολεμική αποτροπή (intra-war-deterrence). Ένας συμβατικός πόλεμος στο μέλλον θα είναι εξαιρετικά θανατηφόρος και σύντομος, ενώ θα είναι εξαιρετικά δύσκολο να αποτραπεί η κλιμάκωσή του.

Επιπρόσθετα, οι νέες στρατιωτικές δυνατότητες δύνανται να ανατρέψουν την ισορροπία μεταξύ επίθεσης-άμυνας, δημιουργώντας συνθήκες αποσταθεροποίησης σε στρατηγικό επίπεδο, ευνοώντας την ανάληψη ρίσκου και επιθετικής στρατηγικής συμπεριφοράς, ενώ το μοντέλο του προληπτικού Πρώτου Πλήγματος δύναται να κυριαρχήσει έναντι της Αποτροπής βασισμένης στην ικανότητα του αμυνόμενου να εξαπολύσει ένα δεύτερο πλήγμα από πλατφόρμες που δύσκολα εντοπίζονται και γίνονται στόχοι.

Αυτό ισχύει δυνητικά, στην περίπτωση ανάπτυξης αυτόνομων πλατφορμών με τεχνητή νοημοσύνη που θα τους επιτρέπει να εντοπίζουν και να επιλέγουν αυτόνομα στόχους, χωρίς να δύναται ο αμυνόμενος να διαγνώσει έγκαιρα τον κίνδυνο (early warning), εξαπολύοντας ένα καθολικό πρώτο πλήγμα που θα παραλύσει τον αντίπαλο, κυρίως τα συστήματα διοίκησης και ελέγχου (command and control) εξανεμίζοντας τις δυνατότητες μαζικών αντιποίνων (καθιστώντας το ψυχροπολεμικό παράδειγμα αποτροπής παρωχημένο).

Παραταύτα η αυξανόμενη επιρροή της στρατιωτικής τεχνολογικής καινοτομίας, δύναται να αποσυντονίσει το κράτος που επενδύει απόλυτα σ αυτήν. Καθώς η απόκτηση ανεπτυγμένων στρατιωτικών τεχνολογιών από ένα κράτος προσφέρει στρατηγικό πλεονέκτημα έναντι των υπολοίπων, ταυτόχρονα εξαιτίας της αυξανόμενης τεχνολογικής καινοτομίας, δημιουργείται μια ψευδαίσθηση ανωτερότητας καθώς ουδέποτε η τεχνολογία εξουδετέρωσε την "ομίχλη" του Πολέμου.

Η τεχνολογική εξάρτηση δημιουργεί τρωτότητες οι οποίες δύνανται να γίνουν αντικείμενο εκμετάλλευσης από κρατικούς και μη κρατικούς δρώντες, οι οποίοι επενδύουν σε υβριδικές ή ασύμμετρες τακτικές, μετατρέποντας το αρχικό πλεονέκτημα αποφυγής των ανθρώπινων απωλειών σε μειονέκτημα, καθώς στοχοποιείται ο άμαχος πληθυσμός ως αντιστάθμισμα της τεχνολογικής υπεροχής.
Παράλληλα, η ταχύτητα της τεχνολογικής καινοτομίας δυσκολεύει την διατήρηση της παρακολούθησης των νέων στρατιωτικών δυνατοτήτων από το εθνικό θεσμικό σύστημα ασφάλειας, ενώ ελλοχεύει ο κίνδυνος της στρατηγικής παραπλάνησης.

Στο πεδίο του κυβερνο-πολέμου επί παραδείγματι, καθώς οι επιθετικές δυνατότητες στον κυβερνοχώρο βασίζονται στην στιγμιαία εκμετάλλευση τρωτοτήτων, καθίσταται ιδιαίτερα δύσκολη η ταυτόχρονη επίδειξη (demonstration) και διατήρηση (maintaining) των ανωτέρω δυνατοτήτων, καθώς ο δεχόμενος την κυβερνο-επίθεση, αντιδρά, αποκαθιστώντας την ζημία, καθιστώντας στη συνέχεια τον αρχικά επιτιθέμενο, ευάλωτο στις επιθετικές δυνατότητες του αρχικά αμυνόμενου.

Η ανάπτυξη των νέων τεχνολογιών και η εφαρμογή τους στο στρατιωτικό πεδίο, ευνοούν το υβριδικό μοντέλο πολέμου, θολώνοντας τα όρια μεταξύ πολέμου και ειρήνης, δημιουργώντας προϋποθέσεις κορεσμού των Ενόπλων Δυνάμεων και στρατηγικής αστάθειας (strategic instability) στο στρατηγικό επίπεδο.

Η Τεχνολογική Επανάσταση δύναται να επιφέρει καταλυτικές αλλαγές στη διεθνή ασφάλεια, εντούτοις η υπαγωγή της σε θεωρητική-γνωσιακή επεξεργασία σύμφωνα με τις αρχές και τα αξιώματα του Πολέμου, αποτελεί το μόνο εχέγγυο επιτυχίας της και η απαραίτητη προϋπόθεση ώστε να καταστεί λειτουργική στο πεδίο της μάχης.

Κων/νος Θ Λαμπρόπουλος
Στρατηγικός Αναλυτής, Εταίρος Κέντρου Μελετών Ασφάλειας της Γενεύης

Capital

Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση