“Τις ντουφεκιές σε περιοχές δικαιοδοσίας μας μόνοι θα τις ρίξουμε”!

Νομικές απαντήσεις στα περί “δυνητικών δικαιωμάτων”

Σε μια δημοκρατία ο καθένας μπορεί να μιλάει και να γράφει για ένα θέμα και όλοι κρινόμαστε από αυτά που γράφουμε. Θεωρώ, όμως, χρήσιμο να αποσαφηνιστούν κάποια γεγονότα και νομικές έννοιες, διότι η αδυναμία πρόσληψης αυτών υπό το νομικό πρίσμα που είναι απαραίτητο αυτά να υποβληθούν, οδηγεί σε εκπομπή παρερμηνειών και εσφαλμένων εντυπώσεων στον κόσμο.

1. Δεν υπάρχει δυνητική υφαλοκρηπίδα στο διεθνές δίκαιο της θάλασσας. Υπάρχει δυνητική ΑΟΖ. Η υφαλοκρηπίδα υφίσταται ab initio et ipso facto στα κυρίαρχα κράτη. Σε περιπτώσεις όπου δύο κράτη έχουν παρακείμενες ή αντικείμενες ακτές, υφίσταται ανάγκη οριοθετήσεως. Μέχρι να γίνει η οριοθέτηση, όμως, θεωρείται ότι ανήκει στο κυρίαρχο κράτος τόση υφαλοκρηπίδα όση ορίζεται με βάση την αρχή της μέσης γραμμής. Ακολούθως το κυρίαρχο κράτος έχει κάθε νόμιμο δικαίωμα σύμφωνα με τον καταστατικό χάρτη του Ο.Η.Ε και στο πλαίσιο της αποφυγής μονομερών ενεργειών, όταν καταπατούνται κυριαρχικά του δικαιώματα, να υπερασπίσει επιχειρησιακά αυτές τις προσβολές που τυχόν δεχθεί επί της νομής στα ως άνω δικαιώματά του. ( βλ. άρθρο μου, ΄΄οδεύοντας στην φινλανδοποίησή μας παραποιούμε ακόμα και τον Κονδύλη’’ αλλά και ΄΄επί σαράντα πέντε χρόνια κόκκινη γραμμής μας ήταν τα απώτατα όρια της υφαλοκρηπίδας‘’, για το πώς μπορεί αυτό να γίνει σε αρμονία με το διεθνές και εσωτερικό δίκαιο).

2. Το διεθνές δικαστήριο της Χάγης το 1976 προτού αποφανθεί επί της αρμοδιότητάς του (!) εξέδωσε διάταξη επί διαδικασίας λήψης προσωρινών μέτρων σύμφωνα με την οποία δεν υπήρχε κίνδυνος ανεπανόρθωτης βλάβης για την Ελλάδα δεδομένου ότι στην εν λόγω περιοχή -που κινήθηκε το Χόρα – η Ελλάδα δεν είχε το αποκλειστικό δικαίωμα ούτως ώστε η ύπαρξη αυτού του (αποκλειστικού) δικαιώματος να δώσει λαβή σε αποζημίωση.

3. Το 1978 το διεθνές δικαστήριο της Χάγης εξέδωσε προδικαστική απόφαση όπου έκρινε εαυτόν αναρμόδιο λόγω έλλειψης ενεργητικής νομιμοποίησης της Ελλάδας καθώς η χώρα μας διατηρούσε μέχρι τότε κάποιες επιφυλάξεις ως προς την αρμοδιότητα του δικαστηρίου να κρίνει επί ΄΄εδαφικών” διαφορών και συναφώς και η Τουρκία υπό την αρχή της αμοιβαιότητας διατύπωσε ένσταση έλλειψης παθητικής νομιμοποίησης και αναρμοδιότητας αφού δεν αναγνώριζε και δεν αναγνωρίζει την δικαιοδοσία του εν λόγω δικαστηρίου αλλά και επειδή δεν είχε κυρώσει την σύμβαση του 1958 για την υφαλοκρηπίδα... Συνεπώς καμία δίκη δεν χάσαμε αφού για να συνέβαινε αυτό θα έπρεπε πρώτα να ξεπεραστούν οι δικονομικοί σκόπελοι, και μετά το δικαστήριο να κρίνει επί της ουσίας της διαφοράς. Η μόνη δεσμευτικότητα που υπάρχει έκτοτε είναι ότι υπάρχει μια διαφορά επί της υφαλοκρηπίδας η οποία πρέπει να διευθετηθεί. Επομένως δεν ξέρω τι σκοπούς υπηρετεί να βγαίνουν κάποιοι και να λένε ότι χάσαμε τότε.

4. Η σύμβαση του 1982 του Montego Bay για το Δίκαιο της θάλασσας στο οποίο η Ελλάδα ήταν συμβαλλόμενο μέρος, κυρώθηκε με νόμο το 1995 και με άλλο νόμο του 2011 καθορίστηκαν τα απώτατα όρια της ελληνικής υφαλοκρηπίδας

5. Η Ελλάδα έχει κάθε δικαίωμα κατά το διεθνές – αλλά και το εσωτερικό δίκαιο – να εμποδίσει και αποκρούσει προσβολές επί της νομής σε περιοχές όπου αντλεί κυριαρχικά δικαιώματα διακηρύττοντας ότι δε θα ανεχτεί μονομερείς ενέργειες μέχρις ότου οριοθετηθεί η περιοχή και αποκρούοντας τις προσβολές με τον προσήκοντα τρόπο στον απολύτως αναγκαίο χρόνο. Το πώς πρακτικά γίνεται αυτό το έχω αναπτύξει σε σειρά άρθρων μου. Το νομικό έρεισμα ως προς αυτό εξαρτάται από το αν γίνονται έρευνες ή όχι και το εάν οι έρευνες αυτές συνιστούν απόπειρα παραβίασης της υφαλοκρηπίδας ή όχι. Είναι σαφές ότι εάν αφήσεις το τούρκικο ερευνητικό – όπως γίνεται τώρα – να περάσει ανεμπόδιστο, δεν μπορείς σε δεύτερο χρόνο να το παρεμποδίσεις και να του φράξεις τον δρόμο όπως τα πράγματα έχουν διαμορφωθεί με την μέχρι τώρα ελληνική πολιτική – στρατιωτική και νομική στάση και επιχειρηματολογία. Μπορεί, όμως, να αναβιώσει το νομικό δικαίωμα για επιχειρησιακή δράση αν οι Τούρκοι προχωρήσουν σε γεώτρηση. Πάντως, άπαξ και περάσει το πλοίο έχουν νόημα (νομικά ) οι πράξεις παρεμπόδισης της έρευνας, έστω με την ντουντούκα που το καλεί να αποχωρήσει και το «θόρυβο» που κάνουν οι μηχανές των δικών μας πλοίων διότι σηματοδοτούν την νομική μας εναντίωση και την μη αναγνώριση της άσκησης του δικαιώματος που λαμβάνει χώρα από την πλευρά της Τουρκίας. Πλέον, όμως, το κάνουμε έστω και αυτό;

6. Για την προσφυγή στην Χάγη, αν γίνει, θα πρέπει όπως γνωρίζουμε να υπογραφεί συνυποσχετικό που θα καθορίζει το πλαίσιο βάση του οποίου το δικαστήριο θα αποφασίσει. Το κάθε μέρος έχει τα επιχειρήματά του. Αυτό τι σημαίνει ότι εμείς θα πρέπει να προσχωρήσουμε στα επιχειρήματα των Τούρκων από την αρχή; Αν πάμε στην Χάγη θα πάμε κατά τα φαινόμενα χωρίς την συμβατική αναγνώριση του διεθνούς δικαίου της θάλασσας από τους Τούρκους αφού αυτό για τους Τούρκους είναι conditio sine qva non. Αυτό δε σημαίνει ότι οι Τούρκοι δε θα δεσμεύονται από το διεθνές δίκαιο της θάλασσας εθιμικώ δικαίω. Κρίσιμο για την υπογραφή συνυποσχετικού – και την απόφαση που τυχόν εκδοθεί – θα είναι αν περιληφθεί και η αρχή της ευθυδικίας («ex aequo et bono»)στους τρόπους επίλυσης της διαφοράς. Αυτό μπορεί να συμβεί μόνο αν τα μέρη συμφωνήσουν ρητά ως προς αυτό. Σιωπηρά, όμως, ίσως δημιουργείται η εικόνα ότι, ίσως, εμείς έχουμε αποδεχθεί κάτι τέτοιο με τις «δηλώσεις » που έχουν γίνει σε συνδυασμό με την επιχειρησιακή στάση. Σε κάθε περίπτωση ακόμα και έτσι έχουμε να κερδίσουμε πολύ περισσότερα από την προσφυγή στην Χάγη- σε ό,τι αφορά το Καστελόριζο – απ ό,τι η Τουρκία δεδομένου ότι η Τουρκία θα δεσμεύεται από την αρχή του διεθνούς δικαίου της θάλασσας ότι τα κατοικημένα νησιά ή τα νησιά που μπορούν να υποστηρίξουν ζωή, έχουν υφαλοκρηπίδα. Το θέμα που πρέπει να μας προβληματίσει αν αποδεχτούμε αυτή την αρχή («ex aequo et bono») για το Καστελλόριζο, είναι η επέκτασή της και σε άλλα σημεία της επικράτειας. Η Τουρκία όπως τώρα έχει το status qvo, είναι κερδισμένη και επιδιώκει είτε απευθείας πολιτική συμφωνία που θα παραγνωρίζει αυτές τις αρχές, είτε σύρραξη – μικρή ή μεγάλη – για να βάλει περισσότερα πράγματα στο τραπέζι.

7. Με το να λέμε εμείς ότι δεν έχουμε δικαίωμα να αποκρούσουμε προσβολές της νομής πέρα από τα 6ν.μ ενισχύουμε την επιχειρηματολογία των Τούρκων και ανάβουμε πράσινο φως όχι μόνο στους Τούρκους αλλά στον κόσμο ολόκληρο να έρθει να κάνει έρευνες. Έχουμε υποχρέωση όπως έχω αναπτύξει σε σειρά άρθρων μου, να προστατεύσουμε και την υφαλοκρηπίδα. Δεν είπε κανείς ότι οι Τούρκοι δεν έχουν δικαιώματα αλλά εμείς με την de facto στάση μας και την νομική μας επιχειρηματολογία θα πάμε στο πρωτότυπο σενάριο για σχεδόν μηδενική επήρεια του Καστελλόριζου. Σαφώς και αυτά θα ληφθούν υπ όψιν από το οποιοδήποτε δικαστήριο. Τα κυριαρχικά δικαιώματα δεν είναι τυφλόμυγες που αιωρούνται αέναα και αόριστα στην ατμόσφαιρα ή την θάλασσα. Τα πραγματικά περιστατικά και οι δηλώσεις που τα συνοδεύουν θα υπαχθούν σε συγκεκριμένους εφαρμοστέους κανόνες δικαίου.

8. Η Ελλάδα έχει ένα μεγάλο νομικό όπλο που δεν αξιοποιεί για να βάλει πίεση στην Τουρκία. Αυτό είναι ότι η Ε.Ε έχει προσχωρήσει συλλογικά στην σύμβαση του διεθνούς δικαίου της θάλασσας. Η συμφωνία τελωνειακής ένωσης Ε.Ε – Τουρκίας θα μπορούσε να τελεί υπό την αίρεση αποδοχής αυτής της αρχής από την πλευρά της Τουρκίας διότι πώς αλλιώς θα προσχωρήσει αν προσχωρήσει κάποια στιγμή στην Ε.Ε η Τουρκία δεδομένου ότι δε θα μπορεί να αποτελεί την εξαίρεση του κανόνα;

9. Όσον αφορά την Γαλλία προβάλλεται η άποψη από ορισμένους, μάλλον από νομική άγνοια, ότι ναυάγησε η αμυντική συμφωνία που θα συνάπταμε μαζί τους, διότι δήθεν εμείς ζητήσαμε ρήτρα στρατιωτικής συνδρομής σε περίπτωση που δεχθούμε επίθεση και οι Γάλλοι δεν το δέχθηκαν. Η οποιαδήποτε αμυντική συμφωνία και εάν καταρτισθεί μεταξύ δύο αντισυμβαλλομένων κρατών- μελών του ΝΑΤΟ, δεν μπορεί να ενεργοποιηθεί κατά ή εναντίον άλλου μέλους του ΝΑΤΟ γιατί κάτι τέτοιο απαγορεύεται από το καταστατικό της συμμαχίας.
Αν για παράδειγμα Ελλάδα – Τουρκία εμπλακούν σε πόλεμο τότε βάση του καταστατικού του ΝΑΤΟ, δεν μπορούν άλλες χώρες να εμπλακούν προς βοήθεια της μιας ή της άλλης χώρας. Ακόμα και εάν ετίθετο ένας τέτοιος όρος στρατιωτικής συνδρομής, η ενεργοποίησή του θα σήμαινε αυτομάτως την καταγγελία από τα αντισυμβαλλόμενα κράτη του συμφώνου του ΝΑΤΟ και την αποβολή τους από την συμμαχία.

10. Η υπογραφή αμυντικής συμφωνίας με τους Γάλλους θα μπορούσε να περιλαμβάνει δημιουργία ναυτικής βάσης και από κοινού πάτημα περιοχών μέσα από τακτικές ασκήσεις, δηλαδή, πράξεις νομής. Λίγο είναι αυτό; Κατά δεύτερον σε κρυφά παραρτήματα θα μπορούσαν να εμπεριέχονται διατάξεις για παροχή βοήθειας σε τομείς όπου η χρήση της τεχνολογίας είναι σήμερα κρίσιμη για την διεξαγωγή επιχειρήσεων. Είναι λίγο αυτό;

11. Είναι αυτονόητο ότι τις ντουφεκιές σε ελληνική δικαιοδοσία εμείς θα πρέπει να τις ρίξουμε. Έχουν κατά το παρελθόν – ίσως και πρόσφατα- γίνει προσπάθειες και δεν είναι κρυφό να πεισθούν οι Γάλλοι για ναυτική βάση στη Λέρο. Έχω την αίσθηση, παρά το αξιέπαινο των προσπαθειών αυτών, ότι κάτι τέτοιο δεν ανταποκρίνεται στα ΄΄θέλω΄΄ των Γάλλων. Έχουμε μεν κοινά συμφέροντα με τους Γάλλους, αλλά δε μας αγάπησαν ξαφνικά οι Γάλλοι τόσο για να πάνε να φωλιάσουνε στην καρδιά του Αιγαίου και να εκτεθούν τόσο κοντά στην Τουρκία. Η ρητορική και η στάση εξάλλου των Γάλλων για το Ναγκόρνο Καραμπάχ αυτό κατέδειξε, ότι, δηλαδή, καλή η συμπάθεια αλλά αν δεν καίγονται τα συμφέροντά μου δεν θα βάλω τα πόδια μου στη φωτιά. Το κρίμα είναι για τους Αρμενίους που δεν κατόρθωσαν να κάνουν καλή ανάγνωση της πραγματικότητας. Σε σχέση με εμάς, όμως, έχω την αίσθηση ότι θα ανταποκρινόταν καλύτερα στα ΄΄θέλω΄΄ των Γάλλων μια βάση νότια της Κρήτης, διότι η περιοχή αυτή παρέχει μεγαλύτερη ασφάλεια σε αυτούς και δεύτερον είναι σε εγγύτητα με τις στρατηγικές επιδιώξεις τους και τα συμφέροντά τους. Με βάση στην νότια Κρήτη, η Γαλλία ελέγχει το πέρασμα της Τουρκίας – και την αποκόπτει – στην Λιβύη όπου διατηρεί στρατηγικά συμφέροντα και την έχει υπό το κάτοπτρό της. Φυσικά μην ξεχνάμε και τα οικόπεδα της Τοτάλ στην Κρήτη. Η Ελλάδα μόνο κερδισμένη θα ήταν από αυτό καθώς θα είχε,αν όχι ένα λιγότερο μέτωπο, σίγουρα ένα καλύτερα φρουρούμενο.

12. Βγαίνουν πολλοί εδώ στην Ελλάδα και πανηγυρίζουν – και καλά κάνουν – για την στάση της Βουλγαρίας και το βέτο. Αυτό, όμως, που δεν πρέπει να λησμονά κανείς, και σε σχέση με εμάς και την συμφωνία των Πρεσπών είναι και τα νομικά βάρη που κουβαλάμε από το παρελθόν. Γιατί και σε σχέση και με τα ελληνοτουρκικά τώρα, ίσως δημιουργούνται καινούργια, που κάποιος θα τα φορτωθεί στο μέλλον.

Σπύρος Λίτινας
Δικηγόρος Παρ‘ Αρείω Πάγω, LLM στο Διεθνές Εμπορικό Δίκαιο
Militaire

 

Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση