Λευκορωσία: Ένα βήμα πριν τη στρατιωτική δικτατορία(;)

Του Artyom Shraibman

Ποτέ στη σύγχρονη ιστορία της Λευκορωσίας το σιλοβίκι (μυστικές υπηρεσίες) δεν διαδραμάτισαν τόσο μεγάλο ρόλο στην κορυφή της κυβέρνησης. Η υποστήριξή τους έδωσε τη δυνατότητα στον πρόεδρο Alexander Lukashenkο να επιβιώσει στο ζενίθ της πολιτικής κρίσης που έπληξε τη χώρα μετά από τις αμφιλεγόμενες προεδρικές εκλογές τονν Αύγουστο.

Αλλά η παρουσία στην κυβέρνηση τόσο πολλών στελεχών ασφαλείας, προκαλεί νέα προβλήματα. Καθώς η κρίση συνεχίζεται, ο Lukashenko χρειάζεται να διατηρήσει την αφοσίωση των στρατηγών του από διάφορες υπηρεσίες, ενώ παράλληλα παραμένουν υπό τον έλεγχό του. Πρέπει να πετύχει ισορροπία, να μην τους αφήσει να γίνουν μαλακοί ούτε να αποκτήσουν κάποια υπερβολική φιλοδοξία.

Ακόμη και πριν από τις προεδρικές εκλογές του Αυγούστου, συναισθανόμενος προβλήματα που θα ερχόταν, ο Lukashenko είχε προληπτικά αντικαταστήσει αρκετούς πολίτες στον εσωτερικό του κύκλο με στρατιωτικούς. Ο Igor Sergeenko, πρώην πράκτορας της KGB, διορίστηκε εν όψει των προεδρικών εκλογών στο τέλος του 2019. Ο Viktor Sheiman, χρόνια συνεργάτης του Lukashenko ο οποίος κρατούσε όλες τις θέσεις κλειδιά, ατύπως έγινε ο επικεφαλής σύμβουλος του προέδρου στη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας του καλοκαιριού. Και τον Ιούνιο, ο Roman Golovchenko, ο οποίος προηγουμένως διαχειριζόταν την αμυντική βιομηχανία της Λευκορωσίας, διορίστηκε πρωθυπουργός.

Στελέχη χωρίς ιστορικό στις υπηρεσίες ασφαλείας, βρέθηκαν παραγκωνισμένοι όχι εξαιτίας λαθών που μπορεί να είχαν κάνει, αλλά επειδή ο Lukashenko αισθάνεται πιο ασφαλής με ένστολους γύρω του: δεν παραπαίουν όταν υπάρχουν προβλήματα. Και πρέπει να αναγνωριστεί ότι του πέτυχε το πείραμα του Lukashenko: δεν έχουν δειλιάσει.

Έχοντας γύρω του στρατιωτικούς, ο Lukashenko ξεκίνησε να λαμβάνει κακοσχεδιασμένες αποφάσεις, και το σύστημα εξουσίας το οποίο είχε προσαρμοστεί προηγουμένως, έχασε την ευελιξία του. Όταν τα reports που έρχονται από όλες τις υπηρεσίες μοιάζουν με τα μηνύματα από το μέτωπο, αυτό οδηγεί σε αδιαλλαξία -ιδιαίτερα όταν αυτός που τα λαμβάνει είναι ο Lukashenko, ο οποίος ποτέ δεν ήταν υπέρ του συμβιβασμού.

Ως αποτέλεσμα, το καθεστώς της Λευκορωσίας έχει πάει την αναταραχή σε ένα εντελώς νέο επίπεδο. Δολοφονημένοι διαδηλωτές, πλαστικές σφαίρες και χειροβομβίδες αναισθητοποίησης κάθε Σάββατο, περισσότερες από 20.000 συλλήψεις, μαζικοί ξυλοδαρμοί στα κέντρα κράτησης και σε αστυνομικούς χώρους, πάνω από 1.000 εγκληματικές υποθέσεις, το κλείσιμο επιχειρήσεων που δεν είναι πιστές, και εκατοντάδες φοιτητές Πανεπιστημίου εκδιώχθηκαν και χάθηκαν θέσεις εργασίας για την πολιτική. Αυτά είναι κάποια μόνο από τα μέτρα καταστολής που εφαρμόστηκαν στους τρεις τελευταίους μήνες.

Πολλοί άνθρωποι έχουν ξεκινήσει να αποκαλούν το νέο μοντέλο καθεστώτος στη Λευκορωσία "χούντα”, αλλά δεν είναι σωστό. Δεν υπάρχουν ενδείξεις ακόμη ότι ο Lukashenko έχει χάσει τον έλεγχο των στρατηγών του. Θεωρητικά, θα μπορούσε να επιστρέψει στην προηγούμενη ισορροπία μεταξύ των υπηρεσιών ασφαλείας και των πολιτικών σωμάτων. Στην πράξη, γίνεται όλο και πιο δύσκολο να το κάνει αυτό κάθε ημέρα που περνούσε. Έχοντας τοποθετήσει την τύχη του στα χέρια της σιλοβίκι για να τον σώσει από την επανάσταση, ο Lukashenko πρέπει τώρα να διασφαλίζει συνεχώς ότι είνναι αξιόπιστοι και ικανοποιημένοι. Και τα μέτρα που πρέπει να πάρει για να το κάνει αυτό, εξυπηρετούν μόνο την παγίωση του status quo ακόμη περισσότερο.

Για τον Lukashenko στη σημεριννή του κατάσταση, είναι ζωτικής σημασίας το σιλοβίκι να μην ανακατεύεται ή να σκέφτεται τόσο πολύ για τις συνέπειες των πράξειών τους ή να εξετάσει τις συνειδήσεις τους πολύ προσεκτικά. Αυτό στην πράξη σημαίνει ότι το καθεστώς πρέπει να προστατευτεί από μόνο του. Υπάρχουν περίπου 1.500 παράπονα για βασανισμούς και ξυλοδαρμούς που σκονίζονται στα γραφεία Επιτροπής Ερευνών της Λευκορωσίας. Για να αντιδράσει κανείς σε αυτά, θα έπρεπε να προδώσει την αστυνομία και άλλους οιονεί στρατιωτικούς φορείς που έχουν συστηματικά καταστείλει τις διαδηλώσεις για τους τρεις τελευταίους μήνες.

Δεν έκαναν με ευχαρίστηση τα "στραβά μάτια” όλοι οι δικαστές και οι ερευνητές της χώρας ωστόσο. Ορισμένοι από αυτούς υποστήριξαν υποψηφίους της αντιπολίτευσης στη διάρκεια των εκλογών, ενώ άλλοι παραιτήθηκαν εν μέσω των διαδηλώσεων τον Αύγουστο. Ο γενικός εισαγγελέας Alexander Konyuk, απέτυχε να καταστείλει μια κρυφή ανταρσία στην υπηρεσία του. Στις αρχές Σεπτεμβρίου, ο Lukashenko τον απέλυσε, ζητώντας δημοσίως από τους εισαγγελείς είτε να διαδραματίσουν ενεργό ρόλο στην καταστολή της επανάστασης ή να παραιτηθούν. Μια παρόμοια κατάσταση φέρεται να βρίσκεται τώρα υπό εξέλιξη στην Ερευνητική Επιτροπή.

Εμπλέκοντας όλες τις υπηρεσίες ασφαλείας στην καταστολή, ο Lukashenko τις συνδέει μαζί του με έναν κοινό φόβο για την ασφάλειά τους σε περίπτωση που οι διαδηλωτες κερδισουν. Όταν όλοι εμπλέκονται, κανείς δεν σκέφτεται να περάσει στην άλλη πλευρά. Για τον λόγο αυτό, ένοπλα τμήματα έχουν αρχίσει να σχηματίζονται για την διάλυση των διαδηλώσεων και την προστασία των μνημείων πολέμου.

Αλλά αυτό δημιουργεί έναν ακόμη κίνδυνο: ότι οι στρατηγοί μπορούν να γίνουν πολύ ισχυρο΄ί, ο Lukashenko να χάσει τον έλεγχό τους και μπορεί να μετατρέψουν τη χώρα σε μια αληθινή στρατιωτική δικτατορία. Με την πολιτική και ίσως και τη φυσική ασφάλεια της ηγεσίας της χώρας να εξαρτάται από τις εντολές και τον στρατό τους για τόσους πολλούς μήνες, μπορεί να αρχίσουν να σχηματίζονται νέες φιλοδοξίες. Για να το αποτρέψει αυτό, ο Lukashenko στηριζόταν πάντα στην εκ περιτροπής αλλαγή του τακτικού προσωπικού, στον ανταγωνισμό μεταξύ των διαφόρων υπηρεσιών και στο να βάλει τα μέλη του σιλοβικι να παρακολουθούν το ένα το άλλο.

Η πρόσφατη απομάκρυνη του επικεφαλής του Συμβουλίου Κρατικής Ασφάλειας (και πρώην KGB), Valery Vakulchik και του υπουργού Εσωτερικών Yury Karayev και του αναπληρωτή του, Alexander Barsukov, ταιριάζει σε αυτή τη λογική του rotation. Δεδομένου ότι η απόλυση τώρα των υψηλόβαθμων του siloviki, μπορεί να φαίνεται ως νίκη των διαδηλωτών, η απομάκρυνσή τους τοποθετήθηκε ως ανάπτυξη προς το μέτωπο. Οι Vakulchik και Karayev διορίστηκαν προεδρικοί σύμβουλοιι και επιθεωρητές σε δύο δυτικές περιφέρειες, ενώ ο Barsukov του δόθηκε αντίστοιχος ρόλος στο Μινσκ.

Αυτές τις θέσεις τις κατείχαν προηγουμένως μεσαίας βαθμίδας στελέχη. Τώρα ο Lukashenko έχει δώσει στους περιφερειακούς επιθεωρητές μεγαλύτερη εξουσία, συμπεριλαμβανομένης της επιλογής του αφοσιωμένου προσωπικού εκεί, και τους ανέθεσε να καταπολεμήσουν την εξάπωλση της επανάστασης εκεί.

Το αποτέλεσμα αυτού του rotation είναι να ενισχύσει ακόμη περισσότερο την παρουσία των στρατιωτικών στο καθεστώς της Λευκορωσίας ακόμη περισσότερο. Τώρα, δεν κατέχουν απλώς θέσεις-κλειδιά στο Μινσκ. Είναι επίσης υπεύθυνοι για την επιθεώρηση των περιφερειακών διοικητών και της τοπικής εξουσίας.

Αν και οι διαμαρτυρίες μειώνονται σταδιακά σε μέγεθος, θα μπορούσαν να συνεχιστούν για μήνες. Τότε κάθε επερχόμενο πολιτικό γεγονός -συμπεριλαμβανομένου ενός δημοψηφίσματος για την υιοθέτηση ενός συντάγματος και μελλοντικές εκλογές- θα αποτελέσει αφορμή για νέες διαδηλώσεις. Φαίνεται ότι το ξέσπασμα διαδηλώσεων στο δρόμο θα κυνηγάει τον Lukashenko για το υπόλοιπο της προεδρίας του.

Εφόσον οι διαδηλώσεις δεν έχουν συντριβεί ουσιαστικά, ο Lukashenko παραμένει εξαρτημένος από τις υπηρεσίες ασφαλείας. Η μείωση του ρόλου αυτών στο σύστημα πριν ολοκληρωθεί η δουλειά, θα έθετε σε κίνδυνο όλο το καθεστώς.

Αυτό σημαίνει ότι στην περίπτωση μιας επιχειρούμενης μετάβασης στον επόμενο χρόνο ή 18 μήνες, οι ένστολοι άνδρες θα είναι αυτοί που θα εποπτεύουν αυτή την μετάβαση και θα βοηθήσουν στην επιλογή διαδόχου -που φαίνεται εξαιρετικά πιθανό ότι θα είναι ένας από αυτούς. Για τον Lukashenko, η παράδοση των ηνίων σε κάποιον τεχνοκράτη-οικονομολόγο στην τρέχουσα κατάσταση, θα τον έφερνε σε σύγκρουση με το σιλοβικι. Εξάλλου, οποιαδήποτε αποδεκτή διέξοδος από την κρίση θα περιλαμβάνει την χαλάρωση των μέτρων καταστολής και το να καταστεί το σύστημα πιο δημοκρατικό.

Και έτσι ο Lukashenko βρίσκεται σε έναν φαύλο κύκλο. Όντας περικυκλωμένος απο το σιλοβικι και έχοντας επιφορτίσει τα στελέχη του με τη διαχείριση των πάντων, από την οικονομία μέχρι την εγχώρια πολιτική, έχει γίνει λιγότερο ικανός να προχωρήσει στις μεταρρυθμίσεις που απαιτούνται για να κατευνάσει την κοινωνία. Και μια δυστυχισμένη κοινωνία θα συνεχίσει να προκαλεί την στρατιωτικοποίηση και την αυστηροποίηση του καθεστώτος.

Δυστυχώς, ένας από τους πιθανούς τρόπους εξόδου από το αδιέξοδο είναι μια νέα κλιμάκωση της βίας. Αυτό θα βοηθούσε είτε να μετατραπεί η χώρα σε μια πλήρως στρατιωτική δικτατορία (υποστηριζόμενη από τη Ρωσία) ή να κάνει αυτό που απέτυχε η πρώτη καταστολή τον Αύγουστο: διάσπαση του απολυταρχικού μονόλιθου του καθεστώτος της Λευκορωσίας.

Carnegie
Capital

Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση