Ο Πομπέο …τελείωσε τις σχέσεις με τον Ερντογάν;

Γιατί ο Μπάιντεν δεν θα συμπεριφερθεί όπως ο Τραμπ…

Όταν ο Υπουργός Εξωτερικών των Ηνωμένων Πολιτειών, Μάικ Πομπέο, έφτασε στην Τουρκία την Τρίτη, η επίσκεψή του σηματοδότησε το κάπως ψυχρό τέλος μιας πραγματικά εντυπωσιακά καλής σχέσης μεταξύ των κυβερνήσεων του Ταγίπ Ερντογάν και του Ντόναλντ Τραμπ.

Αυτή είναι η εισαγωγή του κειμένου του συντάκτη Εξωτερικών Θεμάτων της εφημερίδας WELT, Daniel-Dylan Böhmer. Τίτλος του κειμένου: «Γιατί ο Biden θα μπορούσε να αποβεί για τον Erdogan η απόλυτη καταστροφή». Υπότιτλος: «Ο Τούρκος Πρόεδρος συνεχάρη πολύ αργά τον νικητή των εκλογών στις ΗΠΑ. Πράγματι, υπάρχουν καλοί λόγοι για την αυτοσυγκράτηση του Erdogan. Ο ισχυρός άνδρας του Βοσπόρου απειλείται τώρα από κυρώσεις και απολύτως προσωπικούς κινδύνους»

Προσθέτει μεταξύ άλλων, τα εξής:

Στην Κωνσταντινούπολη, ο Pompeo συναντήθηκε με τον Πατριάρχη Βαρθολομαίο Α’ , τον προκαθήμενο των Ελλήνων Ορθοδόξων Χριστιανών, οι οποίοι θεωρούν ότι η κυβέρνηση Erdogan τους επιτίθεται. Συνομιλίες με τον Τούρκο Πρόεδρο και με τον ομόλογό του Pompeo Mevlüt Cavusoglu δεν συμπεριλαμβάνονταν στο πρόγραμμα -παρά την πρόσκληση του Cavusoglu.

Σε συνέντευξή του με τη γαλλική εφημερίδα Figaro , η οποία δημοσιεύεται και στη WELT, ο Pompeo επέκρινε την ανάμειξη της Άγκυρας στη Λιβύη, το Ναγκόρνο Καραμπάχ και την Ανατολική Μεσόγειο: «
Ανησυχούμε για την αυξημένη επιχειρησιακή χρήση των τουρκικών στρατιωτικών δυνατοτήτων. Έχουμε εκφράσει την ανησυχία μας τόσο κατ’ ιδίαν όσο και δημοσίως». Αλλά ακόμα κι αν ο Pompeo χρησιμοποιεί στο σημείο αυτό τον πρώτο πληθυντικό, ο Πρόεδρος Donald Trump φαίνεται να βλέπει την Τουρκία με άλλο μάτι.

Στο τέλος του περασμένου έτους, ο Trump περιέγραψε τον Erdogan κατά την επίσκεψή του στην Ουάσινγκτον ως εξής: «Είναι φίλος μου. Και χαίρομαι που δεν είχαμε ποτέ πρόβλημα μεταξύ μας γιατί, ειλικρινά, είναι ένας τρομερός ηγέτης και ένας σκληρός άνθρωπος. Είναι ένας δυνατός άνδρας και κάνει το σωστό, και αυτό το εκτιμώ και θα συνεχίσω να το εκτιμώ και στο μέλλον».

Πραγματικά, παρά τις τριβές στο μεσοδιάστημα, για παράδειγμα σε σχέση με τον πάστορα Andrew Brunson , ο οποίος φυλακίστηκε στην Τουρκία, ο Trump έκανε πάντοτε εντυπωσιακά μεγάλες υποχωρήσεις έναντι του Erdogan . Το φθινόπωρο του 2019, ο Trump επέτρεψε στην Τουρκία να εισβάλλει στη Βορειοανατολική Συρία και να επιχειρήσει εναντίον της κουρδικής πολιτοφυλακής YPG , η οποία μέχρι τότε ήταν σύμμαχος των ΗΠΑ. Όταν το αμερικανικό Κογκρέσο ζήτησε κυρώσεις εναντίον της Τουρκίας, επειδή η Άγκυρα αγόρασε το ρωσικό αμυντικό πυραυλικό σύστημα S-400, ο Trump τις μπλόκαρε.

Κι όλα αυτά, μολονότι υπάρχουν πολλά που χωρίζουν τους δύο Προέδρους. Ο Erdogan επανειλημμένα όξυνε τη ρητορική του εναντίον του Ισραήλ, την ώρα που ο Trump εμφανιζόταν ως ίσως ο πιο άνευ όρων σύμμαχος του εβραϊκού κράτους που έχει ζήσει ποτέ στον Λευκό Οίκο. Από τις φιλίες του Trump στη διεθνή σκηνή, αυτή με τον Erdogan ήταν ίσως η πιο αντιφατική, αλλά λειτουργούσε.

Αυτό μπορεί και να οφείλεται στο γεγονός ότι ο Trump δραστηριοποιείται επιχειρηματικά στην Τουρκία. Ο Erdogan παρακολούθησε μάλιστα τα εγκαίνια του Πύργου Trump στην Κωνσταντινούπολη το 2015. Επιπλέον, οι γαμπροί των δύο Προέδρων, Berat Albayrak και Jared Kushner , φέρονται να συνεννοούνται καλά.
Αντίθετα, αυτά από τα οποία κινδυνεύει η κυβέρνηση Erdogan υπό την προεδρία του Joe Biden αντιμετωπίζονται από την Άγκυρα ως μία πιθανή απόλυτη καταστροφή, η οποία θα μπορούσε να πλήξει ακόμα και τον ίδιο τον Erdogan. Πριν από τις εκλογές, ο Biden εκφράστηκε κατά κανόνα ασαφώς σε σχέση με την πιθανή εξωτερική του πολιτική. Όμως, σε ό,τι αφορά την Τουρκία, ο εκλεγμένος Πρόεδρος έκανε ήδη όντας υποψήφιος σαφείς δηλώσεις.

Για παράδειγμα σε σχέση με την Ανατολική Μεσόγειο, όπου ο Erdogan χρησιμοποιεί το Πολεμικό Ναυτικό και την Πολεμική του Αεροπορία στη διαμάχη για το φυσικό αέριο με την Ελλάδα και την Κύπρο. Σε δήλωση της προεκλογικής ομάδας του Biden για τις ελληνοαμερικανικές σχέσεις τον Οκτώβριο, αναφερόταν: « Σε αντίθεση με τον Πρόεδρο Trump , ο Joe Biden θα αντιταχθεί στην τουρκική συμπεριφορά, η οποία παραβιάζει το Διεθνές Δίκαιο και τις υποχρεώσεις της Τουρκίας ως μέλους του ΝΑΤΟ, όπως για παράδειγμα η παραβίαση του ελληνικού εναέριου χώρου».

Ο Biden θα εργαστεί μαζί με την Ελλάδα για τη σταθεροποίηση της Ανατολικής Μεσογείου, και ήταν πάντοτε εναντίον της τουρκικής κατοχής στην Κύπρο. Επιπλέον, καταδικάζει τη μετατροπή της Αγίας Σοφίας στην Κωνσταντινούπολη σε τζαμί από την κυβέρνηση Erdogan .

Η μακροχρόνια συμπάθεια του Biden για τον προαιώνιο εχθρό της Τουρκίας, την Ελλάδα, πηγαίνει τόσο μακριά, ώστε φέρεται κάποτε να χαρακτήρισε τον εαυτό του ως επίτιμο Έλληνα και παρουσιάστηκε το 2012 ως «Joe Bidenopoulos» στο πλαίσιο προεκλογικής εμφάνισης ενώπιον Ελληνοαμερικανών.

Όμως και για άλλους λόγους η προϊστορία του Biden είναι προβληματική για τον Erdogan. Σε κάθε περίπτωση, ο Biden θεωρείτο στενός σύμβουλος του Barack Obama, ο οποίος ως Πρόεδρος των ΗΠΑ συνήψε συμμαχία με τους Κούρδους της Συρίας.

Ο Τούρκος Πρόεδρος διαμαρτυρήθηκε επανειλημμένα για τις παραδόσεις αμερικανικών όπλων στο κουρδικό YPG στη μάχη του ενάντια στο Ισλαμικό Κράτος. Η Ουάσιγκτον υποστηρίζει τη μία τρομοκρατική οργάνωση για να πολεμήσει την άλλη, δήλωνε επικριτικά ο Erdogan.
Και τότε ήταν ο ίδιος ο Αντιπρόεδρος των ΗΠΑ Biden που κατηγόρησε τον Erdogan ότι συνέβαλε στη δημιουργία του Ισλαμικού Κράτους, επιτρέποντας σε πολυάριθμους ισλαμιστές μαχητές να εισέλθουν από τα τουρκικά σύνορα στη Συρία. Ο Biden ζήτησε μεν αργότερα συγγνώμη, αλλά ορισμένοι παρατηρητές εικάζουν ότι ως Πρόεδρος ο Biden θα μπορούσε να αναβιώσει τη συμμαχία με τους Κούρδους. Αυτό όμως είναι κάθε άλλο παρά σίγουρο.

Ωστόσο, δύο σημεία έντασης μεταξύ Άγκυρας και Ουάσινγκτον είναι τόσο σίγουρα, ώστε θα μπορούσε κανείς να πει ότι έχουν ήδη συμπεριληφθεί στην ημερήσια διάταξη. Η μία κρίσιμη ημερομηνία είναι η 24 η Απριλίου 2021. Εκείνη την ημέρα, οι Αρμένιοι εορτάζουν κάθε χρόνο τη μαζική δολοφονία των συμπατριωτών τους από το στρατό του Οθωμανού σουλτάνου το 1915.

Τον περασμένο Απρίλιο, ο Biden υποσχέθηκε ότι εάν οι ΗΠΑ κερδίσουν τις εκλογές, θα αναγνωρίσει τις φρικαλεότητες ως Γενοκτονία. Η Τουρκία πολεμά διεθνώς εναντίον αυτού του χαρακτηρισμού και η κυβέρνηση του Erdogan διώκει στο εσωτερικό τους ανθρώπους που τον χρησιμοποιούν δημοσίως. Αν ο Biden υλοποιήσει την εξαγγελία του, για παράδειγμα κατά την επόμενη ημέρα μνήμης, είναι βέβαιη η οξεία αντίδραση της Άγκυρας.

Η άλλη προβλεπόμενη δοκιμασία αναμένεται την 1 η Μαρτίου 2021. Τότε θα συνεχιστεί στη Νέα Υόρκη η δίκη εναντίον της τουρκικής τράπεζας Halkbank , η οποία κατηγορείται ότι υπονόμευσε τις αμερικανικές κυρώσεις σε βάρος του Ιράν. Και μάλιστα, εν γνώσει του Erdogan και του γαμπρού του και στη συνέχεια Υπουργού Οικονομικών Albayrak, όπως ισχυρίζεται ο Τουρκο-Ιρανός επιχειρηματίας Reza Zarrab , ο οποίος κατέθεσε στην υπόθεση. Ο Albayrak παραιτήθηκε από το αξίωμά του την περασμένη εβδομάδα.

Λέγεται ότι το γεγονός πως οι Αμερικανοί δεν έχουν επιβάλει κυρώσεις στην κρατική τουρκική τράπεζα ο Erdogan το οφείλει αποκλειστικά στην εύνοια του Trump . Ο δικηγόρος του Rudolph Giuliani ανέλαβε μάλιστα την υπεράσπιση του πρώην διευθυντή της Halkbank, Hakan Atilla , ο οποίος καταδικάστηκε σε 32 μήνες φυλάκισης και αφέθηκε ελεύθερος το καλοκαίρι του 2019 μετά από περισσότερα από δύο χρόνια υπό κράτηση.

Ο Biden είναι απίθανο να έχει την ίδια συμπάθεια προς τον Τούρκο Πρόεδρο. Εάν πράγματι επιβληθούν κυρώσεις εναντίον της Halkbank, η υπόθεση θα καταστεί διεθνές πολιτικό ζήτημα, στο οποίο θα αναμειχθούν και τα ονόματα του Erdogan και συγγενών του.
Αλλά και κυρώσεις του Κογκρέσου για την αγορά ρωσικών αντιπυραυλικών συστημάτων θα μπορούσαν να επιβληθούν σύντομα, εάν ο Πρόεδρος Biden δεν τις εμποδίσει, όπως έκανε ο προκάτοχός του. Παρόλο που η εξασφάλιση πλειοψηφίας από τους Δημοκρατικούς στη Γερουσία δεν είναι σε καμία περίπτωση δεδομένη, πολλοί Ρεπουμπλικάνοι τάσσονται επίσης υπέρ των κυρώσεων.

Το Πεντάγωνο υποστηρίζει ότι η χρήση του ρωσικού οπλικού συστήματος απειλεί την ασφάλεια των τουρκικών συστημάτων που είναι ενσωματωμένα στις δομές του ΝΑΤΟ και, επομένως, και των δυτικών συμμάχων. Αλλά ακριβώς σε αυτό το σημείο ξεκινά ίσως η μόνη ευκαιρία του Erdogan να διασώσει τις σχέσεις με την Ουάσινγκτον.

Σε αντίθεση με τον Trump, ο Biden ανακοίνωσε ότι θα αντιταχθεί σαφώς στην αυξανόμενη επιρροή της Ρωσίας στον κόσμο. Σε καμία περιοχή του κόσμου δεν είναι αυτή η ρωσική επέκταση πιο ορατή απ’ ό,τι στη Μέση Ανατολή. Και εκεί η Τουρκία παραμένει αναντικατάστατος εταίρος για τις ΗΠΑ. Η κυβέρνηση του Erdogan κλίνει ολοένα και περισσότερο προς τη Μόσχα, όχι μόνο όσον αφορά τους S-400. Θα ήταν λογικό να επιχειρήσει ο Biden να αντιστρέψει αυτήν την τάση.

Για να γίνει αυτό, από την άλλη πλευρά, χρειάζονται προτάσεις -ακόμα κι αν αυτές συνίστανται μόνο στην παράβλεψη ζητημάτων που έχουν προκαλέσει δυσαρέσκεια. Πραγματικά ο Biden θα μπορούσε να οικοδομήσει μία καλή σχέση με τον Erdogan . Άλλωστε, τον έχει συναντήσει πρόσωπο με πρόσωπο πολλές φορές, μεταξύ άλλων το 2016. Εκείνη την εποχή, ο Obama έστειλε τον αναπληρωτή του στην Τουρκία για να κατευνάσει τον Erdogan , ο οποίος θεωρούσε ότι η καταδίκη της Ουάσινγκτον για την απόπειρα πραξικοπήματος τον Ιούλιο ήρθε πολύ αργά.

Ορισμένοι παρατηρητές στην Τουρκία ερμηνεύουν την παραίτηση του Albayrak ως παραχώρηση του Erdogan προς τη νέα κυβέρνηση των ΗΠΑ. Σε κύκλους της τουρκικής αντιπολίτευσης υπάρχει η ελπίδα ότι ο Erdogan θα μπορούσε να απελευθερώσει ορισμένους εξέχοντες πολιτικούς κρατούμενους ως μία περαιτέρω παραχώρηση.

Παρ’ όλα αυτά, η Άγκυρα ανησυχεί εμφανώς για την εκλογή του Biden. Υπάρχει μεγάλη ανησυχία για την πιθανότητα νέων κυρώσεων από τις ΗΠΑ, δήλωσε ανωνύμως εκπρόσωπος της τουρκικής κυβέρνησης στο al-Jazeera. Και, ούτως ή άλλως, «δεν υπάρχει ενθουσιασμός» για το νέο Πρόεδρο. Πραγματικά, ο Erdogan συνεχάρη τον Biden μόνο αφότου το είχαν πράξει οι περισσότεροι Ευρωπαίοι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων. Ορισμένες αντιφάσεις αρχής μεταξύ των δύο δεν θα είναι δυνατόν να ξεπεραστούν. 

Μια από τις κυριότερες κατηγορίες της προεκλογικής εκστρατείας του Biden εναντίον του Trump ήταν ότι «αγκαλιάζει τους δικτάτορες», και ως παράδειγμα κατονομάστηκε και ο Erdogan. Στη βιντεοσκοπημένο απόσπασμα συνέντευξης με τους New York Times το Δεκέμβριο του 2019, η οποία βγήκε στη δημοσιότητα μόλις το καλοκαίρι, ο Biden προχωρά πολύ περισσότερο: Η Ουάσινγκτον θα πρέπει να αποκαταστήσει τις επαφές της με την τουρκική αντιπολίτευση, όπως ο ίδιος έκανε από την πλευρά του.

Προχώρησε μάλιστα ακόμη παρακάτω: «Μπορούμε να προωθήσουμε εκείνα τα στοιχεία στην τουρκική ηγεσία που εξακολουθούν να υπάρχουν, και να πετύχουμε περισσότερα μαζί τους, και να τα ενθαρρύνουμε ώστε να αποκτήσουν την ικανότητα να αντιμετωπίσουν τον Erdogan και να τον νικήσουν. Όχι μέσω πραξικοπήματος, αλλά μέσω του εκλογικού συστήματος». Να νικηθεί ο Erdogan -ορισμένοι άνθρωποι στην Τουρκία θα ήθελαν σίγουρα να μιλήσουν με τον Biden για ένα τέτοιο εγχείρημα. Φυσικά αυτό δεν αποτελεί βάση για καλές σχέσεις με τον Τούρκο Πρόεδρο.

Εφημερίδα WELT, Daniel-Dylan Böhmer

HellasJournal

 

Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση