Περί κατευνασμού και φινλαδοποίησης

Ο κατευνασμός ή η αντίσταση δεν πρέπει είναι εργαλεία εσωτερικής πολιτικής

Το παράδειγμα της Φιλανδίας είναι κακό παράδειγμα για τους θιασώτες του κατευνασμού. Διότι η Φινλανδοποίηση δεν ήταν εναλλακτική πολέμου, αλλά αποτέλεσμα πολέμου. Η Φιλανδία πολέμησε δυο φόρες την ΕΣΣΔ πριν αποδεχτεί την Φινλανδοποίηση σαν εσχάτη επιλογή σε σχέση με την πιθανότητα στρατιωτικής και πολιτικής κατοχής. Να το πούμε απλά, δεν είναι σωστό να ειπωθεί ότι οι Φιλανδοί παραδόθηκαν, όσο ότι νικήθηκαν. Τις θετικές και αρνητικές συνέπειες αυτής της απόφασης τις έχουν αναλύσει άλλοι διεξοδικά.

Το σωστό παράδειγμα είναι η Δανία κατά την διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου. Η Δανέζικη κυβέρνηση του Σοσιαλδημοκράτη Θόρβαλντ Σταούνινγκ μετά από μια μικρή αντίσταση για την τιμή των οπλών (θέμα της εξαιρετικής ταινίας «9η Απρίλιου») παραδόθηκε στην Γερμάνια. Αυτή η επιλογή ήταν συνέπεια μιας μακράς περιόδου κατευνασμού και στρατιωτικής αποδυνάμωσης. Η Δανία επιβίωσε της κυβερνητικής επιλογής με σχετικά μικρό τίμημα. Πέρα από την γερμανική στρατιωτική κατοχή και απώλεια υπερπόντιων κτήσεων υπέρ των Συμμάχων, η κρατική υπόσταση αφέθηκε στον έλεγχο των Δανών και μάλιστα όχι δοσίλογων, αλλά των νόμιμων κοινοβουλευτικών κυβερνήσεων. Αυτό μέχρι το 1943 οπότε επιβλήθηκε και γερμανική διοικητική κατοχή . Ούτε υπήρξαν απώλειες εδαφών υπέρ της Γερμανίας (Βόρειο Σλέσβιχ) .

Η Δανία γλίτωσε με λιγοστό κόστος τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Αυτό δεν είναι μομφή. Παίρνοντας υπόψη την στρατιωτική αδυναμία (στρατός 30,000 ανδρών, έλλειψη οχυρωματικών έργων και αμυντικού εδάφους στη χερσόνησο της Γιουτλάνδης, έλλειψη αεροπορίας και ναυτικού που να μπορεί να εμποδίσει επίθεση στην νησιωτική Δανία, άρνηση Σουηδίας να συνδράμει, και ταυτόχρονη Γερμανική επίθεση προς Νορβηγία που απορρόφησε τον Βρετανικό Στόλο) η επιλογή με βάση την λογική του κλασσικού ρεαλισμού (κριτήρια Δρ. Χανς Μοργκένθαου) μπορεί να θεωρηθεί σώφρων (άλλο αν είναι ηθικά σωστή).

Αλλά υπήρχαν σοβαροί λόγοι γιατί ήταν σώφρονα επιλογή πέρα από την στρατιωτική αδυναμία της Δανίας.

Ι) Η Δανέζικη κυβέρνηση είχε πολλαπλές ενδείξεις ότι η Γερμανική Ναζιστική ηγεσία δεν σκόπευε να απορροφήσει την χωρά αν παραδοθεί.

ΙΙ) Πιο σημαντικό, είχε μια πανίσχυρη εγγύηση ασφάλειας ακόμα και αν εν τελεί οι Ναζί άλλαζαν γνώμη και προσχωρούσαν σε απορρόφηση. Αυτό ήταν το γεγονός ότι η Γερμάνια βρίσκονταν ήδη σε πόλεμο με άλλες Μεγάλες Δυνάμεις, που είχαν και το συμφέρον και την δύναμη να ανατρέψουν πιθανά γερμανικά τετελεσμένα.

ΙΙΙ) Ειδικά, μια από αυτές ήταν η Μεγάλη Βρετάνια που ουσιαστικά μπορούσε να προστατέψει την Δανία μεταπολεμικά, ακόμα και σε περίπτωση ρεαλιστικής Γερμανικής νίκης, μιας και το Βρετανικό Ναυτικό είναι απίθανο να έχανε την πρωτοκαθεδρία του στην Βόρειο Θάλασσά (υπάρχουν σαφείς αναλογίες προς την πολιτική ελληνικών κυβερνήσεων την περίοδο 1914-1940 υπό την σκιά του Βρετανικού παράγοντα). Με άλλο όνομα, εκτός της περίπτωσης του φανταστικού σεναρίου μιας απολυτής Γερμανικής νίκης, η Δανία είχε ισχυρές εγγυήσεις από τους δομικούς παράγοντες (ισορροπία στρατιωτικών δυνάμεων Γερμανίας- Μεγάλης Βρετανίας, γεωγραφική θέση) που έδιναν μεγάλη πιθανότητα να βγει από τον πόλεμο σχετικά αλώβητη, οποίο και αν ήταν το ρεαλιστικό αποτέλεσμα.

Θα μπορέσουμε να πούμε μάλιστα ότι η επιλογή κατευνασμός αντί για πόλεμο κατά την διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, είχε τελείως διαφορετικές, και πιο καταστροφικές, συνέπειες αν έγινε πριν την έναρξη του πολέμου Μεγάλων Δυνάμεων στην περιοχή (Τσεχοσλοβακία 1938, Ρουμάνια 1941, Βαλτικές χώρες 1940) ή μετά (Δανία 1940).

Στην Ελληνοτουρκική διακρατική αντιπαλότητα τίποτα από τα παραπάνω δεν ισχύει. Δεν υπάρχουν σοβαρές ενδείξεις ότι πιθανή Ελληνική παράδοση δεν θα οδηγήσει σε εδαφικό ακρωτηριασμό και απώλεια νομικής κυριαρχίας. Οι πρωτεργάτες τις Γαλάζιας Πατρίδας, σαν τους ναυάρχους ε.α Γιαγτζί και Γκουρντενίζ εμφορούνται από βαθιά ανθελληνικά αισθήματα, όχι μόνο προς το Ελληνικό κράτος, αλλά και προς την ίδια την Ελληνική εθνική ιδέα (με βάση την ανάλυση της Δρ. Μπαχάρ Ρουμελίλι μπορούμε να πούμε ότι εκφράζουν οντολογική απειλή προς τον ελληνισμό, πέρα από την στρατιωτική απειλή) . Είναι απίθανο μια τέτοια στάση να μην κυριαρχεί και ανάμεσα στους αξιωματικούς και πολίτικους που ευαγγελίζονται το δόγμα τους. Για αυτούς η Ελλάδα είναι απλά ένας γεωγραφικός χώρος και το Ελληνικό έθνος ένα τεχνητό δημιούργημα, του οποίο ο διαμελισμός και ιδεολογική αποδόμηση είναι δόκιμο εργαλείο στην εξυπηρέτηση των εθνικών συμφερόντων της Τουρκίας, όπως τα ορίζουν. Κάτι παρόμοιο δεν ίσχυε στην περίπτωση της Γερμανίας και Δανίας το 1940 (ίσχυε φυσικά με καταστροφικές συνέπειες προς την Πολωνία).

Αυτοί που καλούν σε κατευνασμό δια παράδοσης, καλούν η Ελλάδα να το κάνει αυτό πριν η Τουρκία να εμπλακεί σε μείζονα πόλεμο με άλλες δυνάμεις. Οι πιθανοί πολεμικοί αντίπαλοι της Τουρκίας (Αίγυπτος, Ισραήλ, Συρία) δεν έχουν απαραίτητα την ισχύ που να τους επέτρεπε να προστατεύσουν την Ελλάδα σε περίπτωση Τουρκικής νίκης. Αν η Τουρκία κερδίσει το μείζονα πόλεμο, θα κλείσει ουσιαστικά το Αιγαίο και τη βόρεια Ανατολική Μεσόγειο (το τόξο Κρήτη - Κύπρο) σε άλλες δυνάμεις. Πιθανόν μακροπρόθεσμα να αντιμετωπίσει συνασπισμούς που να οδηγήσουν στην συρρίκνωση της. Αλλά μέχρι τότε η Ελλάδα θα έχει πληρώσει ένα βάρη τίμημα τόσο εδαφικό όσο και ανθρωπιστικό. Τέλος, η Ελλάδα είναι σε απείρως καλύτερη στρατιωτική κατάσταση ως προς την Τουρκιά, σε σχέση με την θέση της Δανίας προς την Γερμάνια, είτε το 1914, είτε το 1940.

Καμία Ελληνική κυβέρνηση δεν μπορεί να διακινδυνεύσει έτσι μια πολιτική κατευνασμού δια παράδοσης. Άλλο αν αποδεχόμαστε ταπεινώσεις (όπως και η Ελλάδα του 1866-1912 στο Κρητικό θέμα) στην προσπάθεια αύξησης συντελεστών ισχύος. Αλλά κατευνασμό δια παράδοσης, χωρίς του είδους των εγγυήσεων που είχε η Δανία το 1940, είναι αυτοκτονία. Εναπόκειται στους θιασώτες τους κατευνασμού να εξηγήσουν αν εγγυήσεις ανάλογες αυτών της Δανίας, υπάρχουν σήμερα σε σχέση με την Τουρκιά. Φρονώ ότι κάτι τέτοιο είναι αδυνάτων να ειπωθεί.

Ένα υστερόγραφο. Χάρις στα χίλια χρονιά συνεχούς κρατικής μετουσίωσης, η Δανέζικη εθνική ιδέα ήταν αρκετά ισχυρή που οι κραδασμοί της παράδοσης δεν οδήγησαν σε τρομερές εσωτερικές περιπέτειες. Ισχύει το ίδιο για την Ελλάδα;

Μήπως αυτοί που βλέπουν σε μια Φινλανδοποίηση μια ευκαιρία εσωτερικής αναμόρφωσης της Ελλάδος, είναι εξίσου ριψοκίνδυνοι με αυτούς που βλέπουν σε έναν ελληνοτούρκικο πόλεμο μια εύκαιρα εσωτερικής αναμόρφωσης της Ελλάδος; Ο κατευνασμός ή η αντίσταση δεν πρέπει είναι εργαλεία εσωτερικής πολιτικής. Είναι εργαλεία εξωτερικής πολιτικής, και η επιλογή τους για να είναι σώφρον πρέπει να βασίζεται όσο το περισσότερο δυνατόν σε μια σοβαρή ανάλυση των συσχετισμών ισχύος, εσωτερικής συνοχής, και του διεθνούς περιβάλλοντος. Αυτοί που αναλύουν επιπόλαια την ιστορία, πολλές φορές χωρίς κάποιο θεωρητικό πλέγμα να καθοδηγεί την ανάλυση, είναι απίθανο να μην αναλύσουν επιπόλαια και την τωρινή κατάσταση.

Δρ. Κωνσταντίνος Τραυλός
Επίκουρος Καθηγητής του Τμήματος Διεθνών Σχέσεων του Πανεπιστήμιου Özyeğin της Κωνσταντινουπόλεως
HuffingtonPost

 

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση