Η Τουρκία και η Δύση: Με φίλους σαν κι αυτούς...

Η Τουρκία ανήκει στο ΝΑΤΟ, είναι μέλος του Συμβουλίου της Ευρώπης και είναι υποψήφια προς ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ενωση εδώ και αρκετό καιρό. Ως αποτέλεσμα αυτών των δεσμών, η Τουρκία επωφελείται από σημαντική χρηματοδότηση από την Ευρώπη, απολαμβάνει τελωνειακή ένωση με την Ε.Ε. και συμμετέχει σε ελκυστικές ευρωπαϊκές συνεργασίες για την εκπαίδευση και την έρευνα. Επίσης, η Ευρώπη υποστηρίζει την Τουρκία οικονομικά για την υποδοχή εκατομμυρίων Σύρων προσφύγων στο έδαφός της. Ολα αυτά δίνουν την εντύπωση ενός ανέφελου ορίζοντα, δεν είναι έτσι; Ε, λοιπόν, όχι ακριβώς.

Από τότε που ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν έγινε πρόεδρος της Τουρκίας το 2014 και μάλιστα από τότε που αντιμετώπισε ένα αποτυχημένο πραξικόπημα το 2016, πυκνά σύννεφα συσσωρεύτηκαν ταχύτατα με αποτέλεσμα σήμερα να βιώνουμε ιδιαιτέρως κακές καιρικές συνθήκες. Το πιο πρόσφατο περιστατικό είναι ίσως το πιο εντυπωσιακό: Τον Ιούνιο μια γαλλική φρεγάτα συμμετείχε στη θαλάσσια άσκηση Sea Guardian του ΝΑΤΟ στη Μεσόγειο. Καθώς ερευνούσε ένα τουρκικό σκάφος που ήταν ύποπτο για άρση του εμπάργκο όπλων στη Λιβύη, αντιμετώπισε μια εξαιρετικά εχθρική συμπεριφορά από τουρκικά πολεμικά πλοία. Ενα τόσο σοβαρό συμβάν μεταξύ μελών της ίδιας συμμαχίας σπάνια συμβαίνει και συνήθως οφείλεται σε ακούσιες παρανοήσεις. Αλλά όχι αυτό. Η Τουρκία δεν απολογήθηκε και μόνον οριακά αποκρύπτει ότι δεν έχει καμία πρόθεση να σεβαστεί το εμπάργκο όπλων για τη Λιβύη που αποφάσισε το Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών, μια απόφαση την οποία το ΝΑΤΟ έχει δεσμευτεί να επιβάλει.

Αυτό το στρατιωτικό συμβάν, ακόμα κι αν είναι τόσο σοβαρό και δεν έχει προηγούμενο, δεν πρέπει να μας εκπλήσσει. Η Τουρκία διεξάγει πόλεμο μέσω τρίτων στη Λιβύη επιστρατεύοντας Σύρους μαχητές, μερικοί από τους οποίους συνδέονται με τζιχαντιστικές ομάδες. Παραβιάζει όχι μόνο το εμπάργκο όπλων, αλλά και τις δεσμεύσεις που ανέλαβε στη διάσκεψη του Βερολίνου για τη Λιβύη στις αρχές του έτους για να τερματίσει την παρέμβασή της στη σύγκρουση. Οι ενέργειες της Τουρκίας καθιστούν ακόμα πιο δύσκολη μια πολιτική διευθέτηση στη Λιβύη και επιδεινώνουν τον κίνδυνο διχοτόμησης της χώρας, κάτι που θα είχε πολύ σοβαρές συνέπειες για τους γείτονες της Λιβύης, την Τυνησία, την Αίγυπτο, το Σαχέλ και την Ευρώπη. Αλλά η Αγκυρα δεν φαίνεται να νοιάζεται.


Το σκεπτικό της τουρκικής κυβέρνησης να υποστηρίξει την αναγνωρισμένη από τον ΟΗΕ κυβέρνηση της Λιβύης στην Τρίπολη δύσκολα κρύβει τις πιο απτές οικονομικές και στρατηγικές φιλοδοξίες της Αγκυρας στη σύγκρουση, οι οποίες αντιβαίνουν άμεσα στα ευρωπαϊκά συμφέροντα ασφάλειας και στην ευρωπαϊκή κυριαρχία. Η Αγκυρα έσπευσε να στηρίξει την κυβέρνηση της Τρίπολης, και σε αντάλλαγμα η Τρίπολη έσπευσε να προσφέρει στην Τουρκία μια συμφωνία θαλασσίων ζωνών που παραβιάζει τα νόμιμα δικαιώματα της Ελλάδας, ενός άλλου μέλους του ΝΑΤΟ και της Κύπρου. Η Τουρκία προχώρησε επίσης σε παράνομη γεώτρηση φυσικού αερίου στα χωρικά ύδατα της Κύπρου παρά τις προειδοποιήσεις και τις κυρώσεις από την Ε.Ε.

Η σχέση Τουρκίας και Ελλάδας υπήρξε πολύπλοκη εδώ και πολύ καιρό, αλλά οι εντάσεις έχουν αυξηθεί πρόσφατα. Εκτός από την παραβίαση των ελληνικών θαλάσσιων κυριαρχικών δικαιωμάτων –παραβιάζοντας έτσι το Δίκαιο της Θάλασσας– η Αγκυρα συνεχίζει να πιέζει την Αθήνα: ομάδες μεταναστών που προσπαθούν να διασχίσουν παράνομα τα σύνορα προς την Ελλάδα υποστηρίζονται από την Τουρκία, η οποία μπορεί να υποδέχεται εκατομμύρια πρόσφυγες, αλλά τους χρησιμοποιεί ταυτόχρονα ως διαπραγματευτικό χαρτί με την Ε.Ε. Ασκώντας τέτοιες πιέσεις στα διεθνώς συμφωνημένα σύνορα, ο Ερντογάν ενεργεί σαν να αντιμετωπίζει τις σχέσεις του με τη Δύση στο πλαίσιο μιας εκδίκησης για τη Συνθήκη της Λωζάννης του 1923, η οποία επικύρωσε το τέλος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Αλλά, περιμένετε: Δεν αντιπαρέρχεται γενναία η Τουρκία την επιρροή της Ρωσίας στη Λιβύη, όπως κάνει και στη Συρία, εξυπηρετώντας έτσι τα συμφέροντα του ΝΑΤΟ; Η σύγκριση με τη Συρία είναι πράγματι χρήσιμη. Τι συμβαίνει εκεί και τι μπορούμε να περιμένουμε στη Λιβύη; Το 2019, η Τουρκία αποφάσισε μια στρατιωτική επέμβαση στη βορειοανατολική Συρία χωρίς να ζητήσει τη συγκατάθεση του ΝΑΤΟ, αλλά στη συνέχεια ζήτησε υποστήριξη και αλληλεγγύη από το ΝΑΤΟ, την οποία δεν έλαβε. Ηταν ο σκοπός της παρέμβασης να αντιταχθεί στη Ρωσία; Οχι ακριβώς. Ο πρωταρχικός σκοπός της Τουρκίας ήταν να επιτεθεί στους Κούρδους μαχητές της Συρίας – δηλαδή στους ίδιους που βοήθησαν τις Ηνωμένες Πολιτείες, τη Βρετανία και τη Γαλλία στον κοινό μας αγώνα ενάντια στο ISIS.

Για να είμαστε δίκαιοι, η Τουρκία ανέλαβε τον κίνδυνο να αντιμετωπίσει τη Ρωσία όταν επενέβη πέρυσι στη Συρία. Ωστόσο, για αρκετό καιρό, η Αγκυρα είχε αναπτύξει ένα ειδικό κανάλι με τη Μόσχα και την Τεχεράνη για να συζητήσουν το μέλλον της Συρίας στο πλαίσιο του Astana Group, ενώ παράλληλα αγόραζε στρατιωτικό εξοπλισμό από τη Ρωσία. Ναι: μέλος του ΝΑΤΟ, αγοράζει ρωσικό στρατιωτικό εξοπλισμό. Και μαντέψτε τι συνέβη: Η Τουρκία και η Ρωσία διαπραγματεύτηκαν μεταξύ τους την επιρροή τους στη Συρία. Παρά τις περιστασιακές συγκρούσεις, δεν φαίνεται να έχουν σοβαρά προβλήματα αποδοχής της παρουσίας αλλήλων στη χώρα. Η άμεση συνέπεια αυτής της (όχι τόσο κομψής) συμφωνίας των ισχυρών μεταξύ Ερντογάν και Βλαντιμίρ Πούτιν είναι ότι ο αγώνας μας ενάντια στους τζιχαντιστές τρομοκράτες έχει γίνει πολύ πιο δύσκολος, βλάπτοντας έτσι τα συμφέροντα ασφαλείας της Δύσης. Θυμηθείτε ότι οι τρομοκρατικές επιθέσεις στο Παρίσι του 2015 σχεδιάστηκαν στην ίδια περιοχή της Συρίας που είναι σήμερα διεκδικούμενη. Πριν από την τουρκική επέμβαση του 2019, ο ISIS θεωρούνταν ηττημένος. Οχι πια.

Θα μπορούσε η Λιβύη να καταλήξει σε ανάλογο αποτέλεσμα; Κρίνοντας από τις ανησυχίες που εξέφρασαν οι γειτονικές της χώρες, αυτό ακριβώς φοβούνται περισσότερο: μια διχοτόμηση της Λιβύης μεταξύ μιας περιοχής που θα ελέγχεται από τη Ρωσία και μιας άλλης που θα ελέγχεται από την Τουρκία – δύο μη αραβικά κράτη που υποστηρίζουν πλευρές σε εμφύλιο πόλεμο σε μια αραβική χώρα χωρίς κάποια νόμιμη αιτία και χωρίς την υποστήριξη του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών, του Αραβικού Συνδέσμου ή άλλων διεθνών οργανισμών. Ενα τέτοιο αποτέλεσμα θα σήμαινε ότι η Τουρκία, μέλος του ΝΑΤΟ, μπορεί να συνεννοηθεί με τη Ρωσία και να μοιράσει τα λάφυρα μιας εξασθενημένης και χτυπημένης από τον πόλεμο χώρας στη γειτονιά της Ευρώπης.

Δεν προκαλεί έκπληξη λοιπόν που η Ευρώπη χάνει την υπομονή της. Θα μπορούσατε να προσθέσετε στον κατάλογο των ανησυχιών τον αυταρχικό χαρακτήρα του τουρκικού καθεστώτος και την ισλαμιστική ατζέντα του, που έρχονται σε αντίθεση με την επίμονη φιλοδοξία της Αγκυρας να γίνει μέλος της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Αυτό δεν θα πραγματοποιηθεί σύντομα.

Ωστόσο, οι Ευρωπαίοι έχουν εκπλαγεί από τη συνεχή σιωπή της Ουάσιγκτον για την Τουρκία. Οι προκλήσεις της Αγκυρας εναντίον άλλων μελών του ΝΑΤΟ, όπως η Ελλάδα ή η Γαλλία, περνούν απαρατήρητες, όπως και οι παραβιάσεις του εμπάργκο όπλων του ΟΗΕ, αλλά και τα εμπόδια που έχει θέσει στην καταπολέμηση της τρομοκρατίας. Ακόμη και η αγορά από την Τουρκία ενός ρωσικού πυραυλικού αμυντικού συστήματος δεν θεωρήθηκε από την προεδρία Τραμπ ότι υπερέβη την κόκκινη γραμμή: Πριν από λίγες μέρες, το Πεντάγωνο ανακοίνωσε ότι θα συνεχίσει να αγοράζει εξαρτήματα που κατασκευάζονται στην Τουρκία για τα F-35 έως το 2022.

Οχι κόκκινες γραμμές, μόνο πράσινα φώτα: Αυτός είναι ο τρόπος με τον οποίο η προεδρία Τραμπ χειρίστηκε τη σχέση της με τον Ερντογάν μέχρι στιγμής. Η προσέγγιση αυτή ενθάρρυνε ένα ανελεύθερο καθεστώς και αύξησε τους κινδύνους για τη Μέση Ανατολή, τη Μεσόγειο και τη διατλαντική συμμαχία. Με φίλους σαν αυτούς, η ήπια αδιαφορία δεν είναι επιλογή.

Ναταλί Λουαζό
Μέλος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, όπου υπηρετεί ως πρόεδρος της υποεπιτροπής ασφάλειας και άμυνας. Υπήρξε προηγουμένως υπουργός Ευρωπαϊκών Υποθέσεων της Γαλλίας υπό τον πρόεδρο Εμανουέλ Μακρόν.
Καθημερινή


Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση