Kατώτερη των περιστάσεων για μία ακόμη φορά η Ευρώπη

Πολλούς αυτοαποκαλούμενους νικητές, με διαμετρικά αντίθετες απόψεις για το πώς η Ε.Ε. πρέπει να διαχειριστεί τη νέα οικονομική κρίση στην οποία έχει βυθιστεί, είχε το Eurogroup της περασμένης Πέμπτης – το δεύτερο μέσα σε τρεις ημέρες.

Το πακέτο που συμφωνήθηκε, συνολικής αξίας 540 δισ. ευρώ, περιλαμβάνει 240 δισ. από την προληπτική πιστωτική γραμμή ECCL του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας (ESM) για τα κράτη-μέλη της Ευρωζώνης, 200 δισ. σε δάνεια για τις επιχειρήσεις, με έμφαση στις μικρομεσαίες, από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων και 100 δισ. σε δάνεια από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή στο πλαίσιο του προγράμματος SURE, για την επιδότηση της εργασίας και άλλες ανάγκες. Συμφωνήθηκε επίσης να εξεταστεί η δυνατότητα σύστασης ενός νέου ταμείου για την ανάκαμψη της ευρωπαϊκής οικονομίας.

Οι εντελώς διαφορετικές ερμηνείες της συμφωνίας που προέκυψε δείχνουν τον βαθμό στον οποίο η επίτευξή της βασίστηκε στη δημιουργική ασάφεια και προδιαθέτουν για σκληρές μάχες, όταν τα επίμαχα θέματα θα επανέλθουν στο προσκήνιο και δεν θα επιδέχονται αναβολή.


Ετσι, «ιδιαίτερα ικανοποιημένος» με το αποτέλεσμα της τηλεδιάσκεψης δήλωνε αργά το βράδυ της Πέμπτης, σε ψηφιακή συνέντευξη Τύπου που παραχώρησε στους Ευρωπαίους ανταποκριτές, ο υπουργός Οικονομικών της Ολλανδίας Βόπκε Χούκστρα – ο πιο σκληρός του βόρειου μπλοκ, η επιμονή του οποίου να τεθούν όροι μακροοικονομικής προσαρμογής για πρόσβαση σε δάνεια από τον ESM οδήγησε το μαραθώνιο Eurogroup της Τρίτης - Τετάρτης σε αδιέξοδο. «Πείσαμε τις άλλες χώρες ότι για πόρους του ESM που κατευθύνονται για τη στήριξη της οικονομίας, πρέπει να υπάρχει αιρεσιμότητα», είπε. Την ίδια στιγμή, ο Ιταλός ομόλογός του, Ρομπέρτο Γκουαλτιέρι, εκπροσωπώντας τη χώρα που είχε την πιο ασυμβίβαστη στάση κατά του ESM και υπέρ των ευρωομολόγων, πανηγύριζε στο Twitter: «Τα ευρωομόλογα είναι στο τραπέζι, η αιρεσιμότητα του ESM αφαιρέθηκε από το τραπέζι».

Δεν ήταν η μόνη παραφωνία. Το εργαλείο Pandemic Crisis Support (PCS), στη βάση της προληπτικής πιστωτικής γραμμής ECCL, του ESM, σύμφωνα με το κοινό ανακοινωθέν της Πέμπτης, «θα είναι διαθέσιμο σε όλα τα κράτη-μέλη αυτήν την περίοδο της κρίσης, υπό τυποποιημένους όρους συμφωνημένους εξαρχής από τα διοικητικά σώματα του ESM, που θα αντανακλούν τις τρέχουσες προκλήσεις, βάσει εκ των προτέρων αξιολογήσεων από τους ευρωπαϊκούς θεσμούς». Η μόνη «προϋπόθεση» (requirement) για την πρόσβαση είναι η «δέσμευση ότι η πιστωτική γραμμή θα χρησιμοποιηθεί για τη στήριξη της εγχώριας χρηματοδότησης άμεσων και έμμεσων δαπανών υγείας, θεραπείας και πρόληψης που οφείλονται στην κρίση του COVID-19». Οι διαθέσιμοι πόροι θα είναι 2% του ΑΕΠ του 2019 της χώρας που προσφεύγει.

Στη συνέντευξη Τύπου της Πέμπτης, ο Χούκστρα απέκλεισε κάθε ενδεχόμενο χρήσης των πόρων της πιστωτικής γραμμής για τόνωση της οικονομίας. Ο Χρήστος Σταϊκούρας, ωστόσο, το πρωί της Παρασκευής (ραδιόφωνο ΣΚΑΪ) δήλωσε ότι οι έμμεσες δαπάνες για την υγεία θα μπορούσαν να αφορούν και μέτρα στήριξης επιχειρήσεων που έχουν πληγεί από τον κορωναϊό.

Ο Γάλλος υπουργός Οικονομίας, Μπρινό Λε Μερ, έξαλλος με την αδιαλλαξία της Ολλανδίας, είχε μιλήσει για «ντροπή» της Ευρώπης τα ξημερώματα της Τετάρτης. Το βράδυ της Πέμπτης, πολύ πιο αισιόδοξος, ισχυριζόταν ότι η συμφωνία εμμέσως δίνει το πράσινο φως για κοινή έκδοση χρέους και ότι το –γαλλικής εμπνεύσεως– νέο ταμείο ανάκαμψης θα φτάσει τα 500 δισ. ευρώ. Ωστόσο, η γερμανική πλευρά δεν προσυπογράφει αυτό το ποσό, ενώ προσανατολίζεται, για τη χρηματοδότησή του, σε μορφές ψευδο-αμοιβαιοποίησης όπως αυτές που ισχύουν για τον ESM – με την κάθε χώρα να εγγυάται το δικό της μερίδιο, όχι το σύνολο του χρέους που εκδίδεται. Όσο για τον Ολλανδό υπουργό, δεν παρέλειψε να υπενθυμίσει ότι «ήταν, είναι και θα είναι» κατά των ευρωομολόγων.

Το κοινό ανακοινωθέν αναφέρει, σχετικά με το ταμείο, ότι θα εξεταστεί η χρήση «καινοτόμων χρηματοοικονομικών εργαλείων» υπό τον όρο της «καθοδήγησης των ηγετών» και της αναγνώρισης των χρηματοοικονομικών και πρακτικών ζητημάτων που προκύπτουν. Το ταμείο θα είναι «προσωρινό», «στοχευμένο», αλλά και «ανάλογο του ασυνήθιστου κόστους της τρέχουσας κρίσης» – κόστος το οποίο πρέπει «να διαχυθεί στον χρόνο μέσω της κατάλληλης χρηματοδότησης» (αφαιρέθηκε η αναφορά σε «χρηματοδοτική δομή» που υπήρχε σε προηγούμενο προσχέδιο). Τα εργαλεία που θα επιστρατευθούν θα πρέπει να είναι «συμβατά με τις συνθήκες της Ε.Ε.».

Η διατύπωση αφήνει ανοιχτή την πόρτα στην κοινή έκδοση χρέους – με σειρά περιορισμών. Εκκρεμεί μεταξύ άλλων η σχέση του νέου ταμείου με το πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο (τον κοινοτικό προϋπολογισμό για την περίοδο 2021-27), που αναφέρεται στο ανακοινωθέν ότι θα παίξει «κεντρικό ρόλο» στην ανάκαμψη. Ωστόσο το ΠΔΠ, οι διαπραγματεύσεις επί του οποίου κατέρρευσαν άδοξα στη Σύνοδο Κορυφής του Φεβρουαρίου, θα κυμανθεί λίγο πάνω από το 1 τρισ. ευρώ σε βάθος επταετίας – με μεγάλο μέρος του ποσού αυτού να κατευθύνεται σε τομείς και δραστηριότητες που δεν έχουν άμεση σχέση με την ανοικοδόμηση της οικονομίας στη «μετά πανδημία» εποχή. Το συγκριτικά μικρό του μέγεθος και η έλλειψη ευελιξίας που χαρακτηρίζει την εκτέλεσή του ήταν από τους λόγους που η γαλλική πρόταση μιλούσε για ένα ταμείο ανεξάρτητο από το ΠΔΠ.

Η σκληρή στάση της Ολλανδίας και η γαλλογερμανική συνεργασία

Ο Μάριο Σεντένο συγκάλεσε το Eurogroup της Πέμπτης μετά την αποτυχία των 27 υπουργών (και οι δύο τηλεδιασκέψεις ήταν με την ευρεία σύνθεση) να καταλήξουν σε συμφωνία στον 17ωρο μαραθώνιο που ολοκληρώθηκε το πρωί της Τετάρτης. Στη δήλωσή του πριν από την έναρξη των συνομιλιών της Πέμπτης, ο πρόεδρος του Eurogroup, τονίζοντας ότι «πρόκειται περί πραγματικής κατάστασης εκτάκτου ανάγκης» και ότι «είμαστε πολύ κοντά σε συμφωνία», είχε εκφράσει την πίστη του ότι αυτή τη φορά «όλοι θα αρθούν στο ύψος των περιστάσεων».

Ο εκπρόσωπος του Σεντένο, Λουίς Ρέγκο, όμως ενημέρωσε μέσω Twitter ότι η τηλεδιάσκεψη –όπως και αυτή της Τρίτης– θα ξεκινούσε με μία ώρα καθυστέρηση (στις 7 αντί για τις 6 μ.μ.): «Συνέχεια επαφών», σημείωνε λακωνικά. Η αναβολή επεκτάθηκε τελικά στις τέσσερις και πλέον ώρες.

Η αίσθηση του déjà vu ήταν έντονη – αλλά αποδείχθηκε παραπλανητική. Στο προκαταρκτικό τετράωρο, το Βερολίνο και το Παρίσι έδρασαν συνδυαστικά για να επιτευχθούν οι αναγκαίες υπερβάσεις. Γύρω στις 10 το βράδυ ώρα Ελλάδος, με τη διαμεσολάβηση Γερμανίας, Ιταλίας και Ολλανδίας συμφώνησαν σχετικά με τους όρους προσφυγής στον ESM και τη διατύπωση για το νέο ταμείο ανάκαμψης. Παράλληλα, η Γαλλία έπεισε την Ισπανία να δεχθεί τον ίδιο συμβιβασμό.

Η γαλλογερμανική συνεργασία είχε ξεκινήσει ήδη από την Τετάρτη, σε συντονισμό με τον πρόεδρο του Eurogroup. Η Ολλανδία δεν ήταν το μόνο εμπόδιο. Με την αντίδρασή της στη διατύπωση του σχεδίου συμπερασμάτων που προέκυψε από το πρώτο Eurogroup σχετικά με το ταμείο ανάκαμψης συμφωνούσαν επίσης η Φινλανδία, η Σουηδία και η Αυστρία.

Σε δηλώσεις του, πριν από τη συνεδρίαση της Πέμπτης, ο υπουργός Οικονομικών της Αυστρίας, Γκέρνοτ Μπλούμελ, έλεγε ότι η διατύπωση στο προσχέδιο συμπερασμάτων που συζητήθηκε στην προηγούμενη συνεδρίαση περί «καινοτόμων χρηματοοικονομικών εργαλείων» δεν ήταν αποδεκτή. «Αυτή η φρασεολογία ανοίγει την πόρτα στην αμοιβαιοποίηση του χρέους, συνεπώς είμαστε εναντίον της», δήλωσε.

Ωστόσο η συμφωνία μεταξύ των «5» (Γαλλία, Γερμανία, Ιταλία, Ολλανδία, Ισπανία) ξεκλείδωσε τη διαπραγμάτευση. Η συνεδρίαση ξεκίνησε στις 10.30 ώρα Ελλάδος και ολοκληρώθηκε σε λιγότερο από σαράντα λεπτά.

Στη συνέντευξη Τύπου το βράδυ της Πέμπτης, ο πρόεδρος του Eurogroup Μάριο Σεντένο δήλωσε ανακουφισμένος ότι «χτίζουμε ευρωπαϊκές λύσεις σε ταχύτητες-ρεκόρ» και πρόσθεσε: «Η αλληλεγγύη είναι κρίσιμη για να αποφευχθεί μία βαθιά διάσπαση» της Ευρωζώνης, δεδομένων των αποκλίσεων στη δυνατότητα των κρατών-μελών να χρηματοδοτήσουν τα αναγκαία μέτρα για την έξοδο από τη νέα κρίση.

Αναμφίβολα, ένα δεύτερο ναυάγιο μέσα σε τρεις μέρες θα έστελνε ένα πολύ αρνητικό σήμα. Ωστόσο η συμφωνία επετεύχθη ουσιαστικά με την παραπομπή των πιο δύσκολων ζητημάτων στο μέλλον – ενώ για πολλούς εξακολουθεί να υπολείπεται από τα μεγέθη που θα χρειαστούν οι ευρωπαϊκές οικονομίες για να αντέξουν στον επερχόμενο τυφώνα (η Κριστίν Λαγκάρντ είπε στην τηλεδιάσκεψη της Τρίτης ότι η Ευρωζώνη θα χρειαστεί δημοσιονομικό πακέτο έως και 1,5 δισ. ευρώ μόνο για το 2020).

Γιάννης Παλαιολόγος
Καθημερινή


Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση