Η Ευρώπη και ο κορονοϊός: Ο πόλεμος των αφηγήσεων

Του Pawel Zerka

Οι κρίσεις συχνά δημιουργούν ηγέτες. Οι σοβαρές κρίσεις μπορεί να αλλάξουν την ίδια τη φύση της διακυβέρνησης. Οι Ευρωπαίοι πολιτικοί ηγέτες έχουν ήδη συνειδητοποιήσει ότι δεν αντιδρούν απλώς στην κρίση του κορωναϊού -αλλά συμμετέχουν επίσης στη διαμόρφωση του μέλλοντος της Ευρώπης. Η απάντηση στον ιό θα έχει άμεση και πιθανώς δραστική επίδραση στις ζωές των Ευρωπαίων όπως πολύ λίγα πράγματα στο πρόσφατο παρελθόν. Οι Ευρωπαίοι δεν θα ξεχάσουν σύντομα ποιοι ηγέτες τα πήγαν εξαιρετικά και ποια θεσμικά όργανα είχαν σημασία.

Σκεφτείτε τώρα πώς έχουν επιλέξει να αντιδράσουν οι κυβερνήσεις της Πολωνίας και της Γαλλίας και πώς έχουν επιλέξει να αφηγηθούν την αντίδραση τους.

Στη συνέντευξη Τύπου στις 13 Μαρτίου, ο Πολωνός πρωθυπουργός Mateusz Morawiecki υποσχέθηκε να "κλείσει την πόρτα στην πανδημία”. Η χώρα στη συνέχεια κινήθηκε όχι μόνο για να κλείσει σχολεία, νηπιαγωγίας, πανεπιστήμια, σινεμά και άλλα καταστήματα -αποφάσισε επίσης να αναστείλει τις διεθνείς πτήσεις και τις σιδηροδρομικές συνδέσεις και να εισάγει εκ νέου ελέγχους για τη διασυνοριακή κυκλοφορία οχημάτων. Ο Morawiecki παρουσίασε την Πολωνία ότι είναι πρωτοπόρα στην αποφασιστική αντίδραση στην κρίση -η οποία ήταν, κρίνοντας από τους ελέγχους στα σύνορα που επιβλήθηκαν έκτοτε σε πολλές άλλες χώρες, από την Ισπανία και την Πορτογαλία μέχρι τη Γερμανία και την Ολλανδία.

Ωστόσο η Πολωνία προχώρησε περαιτέρω. Οι ξένοι πολίτες αυτή τη στιγμή δεν μπορούν να μπουν στην Πολωνία. Ο Morawiecki κατέστησε σαφές ότι κατηγορεί το εξωτερικό για τη διάσωση του ιού. Οι περισσότερες περιπτώσεις κορωναϊού στην Πολωνία ήταν -κατά τα λεγόμενα του- "εισαγόμενα, με την αυστηρή έννοια της λέξης”, είτε από ξένους είτε από Πολωνούς που επέστρεψαν από το εξωτερικό. Το μήνυμα είναι ότι το πολωνικό έθνος είναι καθαρό και αγνό -και δεν θα βίωνε την τρέχουσα κρίση εάν είχε λιγότερη ελευθερία κινήσεων.

Αντιθέτως, σε τηλεοπτικό του μήνυμα στις 12 Μαρτίου, ο Emmanuel Macron προειδοποίησε τους Γάλλους έναντι αυτού του είδους την εθνικιστική αποχώρηση. Η Γαλλία δεν έκλεισε τα σύνορά της παρότι είχε περισσότερα κρούσματα κορωναϊού από την Πολωνία. Αντιθέτως, η κυβέρνηση του πρότεινε "κοινωνική απομόνωση” για να αντιμετωπίσει την κρίση του κορωναϊού. Έχει κλείσει τα σχολεία και άλλα ιδρύματα, και ζήτησε από τους ανθρώπους να εργάζονται από το σπίτι. Αλλά ο Macron υποστήριξε ακόμη ότι "ο ιός δεν χρειάζεται διαβατήριο”, και ότι τελικά οι έλεγχοι δεν χρειαζόταν στα εθνικά σύνορα. Το σαφές μήνυμα της ομιλίας της 12ης Μαρτίου ήταν ότι η ισχυρή κυβέρνηση δεν είναι αρκετή σε τέτοιες ακραίες συνθήκες. Μια συνεργατική κοινωνία και μια ισχυρή αίσθηση ευρωπαϊκής αλληλεγγύης είναι επίσης σημαντικά.


Σε μια άλλη ομιλία του προς το έθνος πριν από δύο ημέρες, ο Macron ενίσχυσε αυτά τα μέτρα ανακοινώνοντας γενικό περιορισμό. Για τις δύο επόμενες εβδομάδες ή και περισσότερο, οι Γάλλοι δεν επιτρέπεται να φύγουν από τα σπίτια τους εκτός κι αν είναι απολύτως απαραίτητο. "Βρισκόμαστε σε πόλεμο, σε πόλεμο για την υγεία”, επανέλαβε ο |Macron πολλές φορές, προτού ζητήσει "αλληλεγγύη και υπευθυνότητα” από τους συμπατριώτες του.

Αυτονόητο ή όχι, η Ευρώπη βρίσκεται στο επίκεντρο του τρόπου με τον οποίο αυτές και άλλες κυβερνήσεις αφηγούνται την αντίδραση τους στην κρίση του κορωναϊού. Έρχεται σε μια στιγμή που κάποιοι Ευρωπαίοι ήδη διερωτώνται εάν η ολοκλήρωσε είχε προχωρήσει πολύ και εάν το εθνικό κράτος χρειαζόταν να αναλάβει πάλι τον έλεγχο.

Τις τελευταίες εβδομάδες, η Ευρωπαϊκή Ένωση έγινε αντικείμενο κατηγοριών ότι δεν κατόρθωσε να ανταποκριθεί στην κρίση. Ήδη η Ρώμη έχει λόγους να αμφισβητεί την ευρωπαϊκή αλληλεγγύη: η Γερμανία μπλόκαρε τις εξαγωγές ιατρικών προμηθειών στην Ιταλία, ενώ η πρόεδρος της ΕΚΤ, Christine Lagarde, δήλωσε την προηγούμενη εβδομάδα ότι η ΕΚΤ "δεν είναι εδώ για να κλείνει τα spreads” -κάτι που γρήγορα ερμηνεύτηκε ως ένδειξη ότι δεν ενδιαφέρεται να κρατήσει την Ιταλία στην ευρωζώνη. Ο Matteo Salvini ηγέτης της ακροδεξιάς λέγκα, αμέσως άδραξε την ευκαιρία. "Η Ιταλία”, δήλωσε, "χρειαζόταν βοήθεια και της έδωσαν χαστούκι στο πρόσωπο”. Το μήνυμα γρήγορα εξαπλώθηκε σε όλη την ήπειρο. Σύμφωνα με το βασικό θέμα στις ειδήσεις της δημόσιας τηλεόρασης της Πολωνίας, "η κρίση του κορωναϊού έχει εκθέσει τις αδυναμίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης”.

Σίγουρα, τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα μπορούν να κάνουν περισσότερα, αλλά διαδραματίζουν ήδη σημαντικό ρόλο. Την προηγούμενη εβδομάδα η Κομισιόν ανακοίνωσε ένα νέο ταμείο έκτακτης ανάγκης, ύψους 37 δισ. ευρώ, για να βοηθήσει τον υγειονομικό κλάδο, τις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις και τους εργαζόμενους. Η Πολωνία (και η Ουγγαρία) πρόκειται να γίνουν οι μεγαλύτεροι δικαιούχοι, μια λεπτομέρεια την οποία η δημόσια τηλεόραση της χώρας δεν μετέφερε στο ακροατήριο της. Η κομισιόν έχει επίσης ξεκινήσει μια ταχεία κοινή διαδικασία σύναψης συμβάσεων για εξοπλισμό ατομικής προστασίας -μια διαδικασία έκτακτης ανάγκης στην οποία η Πολωνία παρεμπιπτόντως, εντάχθηκε μόλις πριν από δύο εβδομάδες. Με εξαετή καθυστέρηση, είναι μία από τους καθυστερημένους στην Ευρώπη που εντάσσονται σε αυτή την πρωτοβουλία. Και πριν λίγες ημέρες, με μια ακόμη έκτακτη συνεδρίαση μεταξύ των ηγετών, η Κομισιόν θα επιδιώξει να επιβεβαιωθεί ως επικεφαλής συντονιστής των προσπαθειών των κρατών-μελών για την καταπολέμηση της εξάπλωσης του ιού.

Οι μετανάστες και τα ανοιχτά σύνορα μπορεί να είναι τα πρώτα θύματα της συζήτησης για την Ευρώπη που προκαλεί ο διάλογος. Τώρα που αρκετά κράτη-μέλη έχουν εισάγει προσωρινώς ελέγχους στα σύνορα, οι ηγέτες και οι ψηφοφόροι θα μπορούσαν μόλις τελειώσει η κρίση, να καταλήξουν ότι δεν έχει νόημα να τα έχουν εντελώς ανοιχτά. Εκτός από αυτό, ορισμένοι πολιτικοί ηγέτες ήδη συνδέουν την εξάπλωση του ιού με το προσφυγικό ζήτημα. Η επιδημία έχει ενισχύσει το επιχείρημα εκείνων που εδώ και καιρό ήταν εναντίον των προσφύγων -οι περισσότεροι από αυτούς είναι τα ίδια κόμματα και πολιτικοί που τάσσονται υπέρ αυστηρών συνοριακών ελέγχων.

Αλλά το τελευταίο κεφάλαιο σε αυτή την ιστορία δεν έχει ακόμη γραφτεί. Σε μια κρίση με πολύ βραχυπρόθεσμες και απτές συνέπειες, θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό από το ποιος ηγέτης θα φέρει αποτέλεσμα στην αντιμετώπιση του ιού. Κανείς δεν ξέρει πώς η Πολωνία, η Γαλλία και άλλες χώρες θα αντιμετωπίσουν την ασθένεια -και εάν η ΕΕ θα είναι σε θέσει να αποδείξει την χρησιμότητα της, αν όχι το ότι είναι αναντικατάστατη. Κανείς δεν ξέρει το όραμα ποιας κυβέρνησης θα αποδειχθεί το πιο ισχυρό.

Η ΕΕ και οι υποστηρικτές της έχουν εδώ και καιρό υποστηρίξει ότι η ΕΕ καθιστά τις χώρες της Ευρώπης πιο ισχυρές και πιο ανθεκτικές. Τώρα είναι η ώρα να αποδείξουμε αυτή την ικανότητα. Ενώ ο προϋπολογισμός της ΕΕ είναι μόλις 1% του συνδυασμένου ΑΕΠ της ηπείρου, η ΕΕ έχει μοναδικά assets για να αντιμετωπίσει τον κορωναϊό. Αυτό τους επιτρέπει να πετύχουν καλύτερα αποτελέσματα από ό,τι θα έκαναν ξεχωριστά η κάθε μία, όπως θα αποδείξουν οι κοινές δημόσιες συμβάσεις. Το πιο σημαντικό ωστόσο είναι ότι οι ευρωπαϊκοί θεσμοί μπορούν να δημιουργήσουν ένα πολύ αναγκαίο πνεύμα αλληλεγγύης σε ολόκληρη την ήπειρο, είτε μέσω της δημιουργίας πρόσθετου περιθωρίου από την ΕΚ για μια δημοσιονομική απάντηση από τις κυβερνήσεις ή μέσω της Κομισιόν για να παράσχει έκτακτη χρηματοδότηση.

Η τρίτη μεγαλύτερη κρίση της Ευρώπης σε μια δεκαετία της δίνει μια άλλη, ίσως τελευταία, ευκαιρία να οικοδομήσει μια αίσθηση κοινού πεπρωμένου μεταξύ των πολιτών της. Για να συμβεί αυτό, η αποφασιστικότητα και οι τολμηρές πρωτοβουλίες από την πλευρά των ευρωπαϊκών θεσμικών οργάνων, είναι απλώς ένας παράγοντας. Η ΕΕ μπορεί να χρειαστεί να δημιουργήσει έναν ρόλο για την ίδια παρά -ή μάλλον χάρη στα- κράτη-μέλη. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο το τελικό αποτέλεσμα θα εξαρτηθεί επίσης σε μεγάλο βαθμό από το ποιος θα κερδίσει την την μάχη των αφηγήσεων.

Λίγους μήνες από τώρα, οι άνθρωποι μπορεί να ζητήσουν περισσότερη Ευρώπη για να προστατευτούν από μελλοντικές πανδημίες. Ή μπορεί να την απορρίψουν. Παραδόξως, για την ώρα μοιάζει ότι θα μπορούσαν να διαλέξουν οποιαδήποτε πλευρά.

Capital


Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση