Ιράν: Στο κατώφλι του πολέμου

Του John Raine

Η σπέκουλα για το πότε και εάν πρόκειται να ξεσπάσει ένας πόλεμος με το Ιράν, είναι κατανοητός. Αλλά μπορεί να είναι άστοχος. Παρά την ανάπτυξη αμερικανικών και βρετανικών πολεμικών πλοίων στον Κόλπο, η τωρινή σύγκρουση διεξάγεται χαμηλότερα του συμβατικού ορίου για ένοπλες συγκρούσεις, αλλά υψηλότερα από το όριο του εχθρικού ανταγωνισμού. Μπορεί να κλιμακωθεί, αλλά μπορεί επίσης αυτό που βλέπουμε, να είναι ο ίδιος ο πόλεμος, που θα παραμείνει "ένας πόλεμος στο κατώφλι" (threshold war).

Έχει σημασία τι αποκαλούμε σύγκρουση; Στην πράξη, οι πρωταγωνιστές θα ασχολούνται όλο και περισσότερο με την τελευταία εχθρική πράξη, στην οποία οι απαντήσεις μπορεί να είναι επηρεασμένες από την εγχώρια πολιτική όσο και από περιφερειακές στρατηγικές εκτιμήσεις. Αλλά η κατανόηση της φύσης και του τόξου των συγκρούσεων μπορεί να είναι κρίσιμη για την αντιμετώπιση των μακροπρόθεσμων απαντήσεων και δεσμεύσεων, και για τη διαμόρφωση πολιτικών προσδοκιών. Επίσης έχει σημασία για αυτούς που δεν αποτελούν μέρος της σύγκρουσης, αλλά θα επηρεαστούν από αυτή.

Τι κάνει έναν πόλεμο να παραμένει πάντα "επικείμενος";

Αυτές οι συγκρούσεις, διεξάγονται εξ αποστάσεως. Οι εχθρικές πράξεις διατηρούνται μακριά από τα κυρίαρχα εδάφη, αν και το Ιράν έχει επιτεθεί συμμάχους των ΗΠΑ και συμφέροντά τους στην περιοχή (συμπεριλαμβανομένου και του Ιράκ) μέσω πληρεξουσίων, πραγματοποίησε επιδρομές σε μη αμερικανικά πλοία (είτε για να τα καταστρέψει, κάτι που αρνείται, ή για να τα κατάσχει, κάτι που προσπάθησε να δικαιολογήσει) και διεξήγε επιθέσεις σε συμμάχους όπως η Σαουδική Αραβία. Η χρήση των αεροπορικών assets επίσης διατηρεί την σύγκρουση μακριά. Και οι δύο πλευρές έχουν χρησιμοποιήσει drones και οι Ιρανοί πυραύλους. Και οι κυβερνοικανότητες, όπως χρησιμοποιήθηκαν από τις ΗΠΑ, είναι μια ακόμη πιο απομακρυσμένη ικανότητα.


Η κόκκινη γραμμή που, εάν την περάσουν, θα σηματοδοτήσει μια κλιμάκωση σε μια διαφορετικού είδους σύγκρουση, θα είναι μια άμεση επίθεση σε ιρανικό έδαφος. Οι Ιρανοί θα ήταν υποχρεωμένοι να απαντήσουν με έναν πιο άμεσο και καταστρεπτικό τρόπο από κάθε άλλη φορά.

Ο threshold war είναι ασύμμετρος. Το πλεονέκτημα για κάθε πλευρά δεν βρίσκεται στο μέγεθος και στη δύναμη πυρός, αλλά στην διεισδυτική και καταστροφική δύναμη των δυνατοτήτων τους. Όσον αφορά στη δύναμη του πυρός, το Ιράν είναι ένας αντίπαλος που δεν είναι ομότιμος με τις ΗΠΑ και τους άλλους συμμάχους, αλλά χρησιμοποιεί τεχνικές και θέατρα όπου απολαμβάνει ένα στρατηγικό πλεονέκτημα είτε γεωγραφικά, όπως η Υεμένη, ή επιχειρησιακά, όπως οι αναμφισβήτητες επιθέσεις σε πλοία ή οι συλλήψεις φερόμενων Αμερικανών κατασκόπων. Χωρίς να ενδιαφέρεται για το εθνικό δίκαιο ή την εσωτερική κοινή γνώμη, το ανεξέλεγκτο καθεστώς στην Τεχεράνη έχει ένα πλεονέκτημα ελιγμών έναντι των ΗΠΑ στην ανάπτυξη αυτών των τεχνικών. Αυτό ισοφαρίζει το σκορ και καθιστά πιο πιθανό ένα αδιέξοδο.

Ο threshold war είναι διατηρήσιμος και από τα δύο μέρη επειδή το κόστος είναι χαμηλό, τόσο σε χρήματα όσο και σε απώλειες. Αλλά μπορεί να συνεχιστεί απλώς επειδή και οι δύο πλευρές μπορούν να επενδύσουν στην εχθρική στάση και να αποκομίσουν πολιτικά οφέλη στο εσωτερικό από το να εμπλέκονται σε εχθροπραξίες αλλά όχι σε πόλεμο, με έναν εξιδανικευμένο αντίπαλο. Υποστηρίζει το αφήγημα του Ιράν για αντίσταση -ένα ουσιαστικό asset που διευρύνει την ελκυστικότητά του και την βάση στρατολόγησης και πέρα από τους Σιίτες. Για τις ΗΠΑ, επιτρέπει σε μια διοίκηση που είναι αποφασισμένη να απομονώσει και να καταστρέψει το Ιράν, να επηρεάσει άλλους στο δικό τους στρατόπεδο εναντίον του Ιράν. Εν ολίγοις, είναι ευνοϊκά πολωτικό.

Αυτό ωστόσο, δεν προσφέρει μεγάλη ανακούφιση στην περιοχή ή στις επιχειρήσεις που επηρεάζονται από τη συνεπακόλουθη αστάθεια ή στους δυτικούς συμμάχους των ΗΠΑ που θα προτιμούσαν να μην υποχρεωθούν να ευθυγραμμιστούν με την τωρινή αμερικανική πολιτική. Για αυτούς η βασική προσαρμογή είναι στο απροσδιόριστο μήκος και παράμετρους της σύγκρουσης: η νέα γεωπολιτική πραγματικότητα σε μια περιοχή παραδοσιακά γεμάτη από δύσκολες πραγματικότητες.

Για τον αυξανόμενο αριθμό πρωταγωνιστών και θυμάτων, το πιο σημαντικό γνώρισμα του threshold war είναι τα μη ακριβή σύνορα και όριά του. Η απουσία σχήματος είναι πολιτικά και στρατιωτικά προβληματική. Κανένας καθοριστικός ελιγμός δεν μπορεί να προσφέρει μια λύση. Όπως έχει δείξει η αμερικανική πολιτική, η Ουάσιγκτον ψάχνει για αυτό με τον πιο περίεργο τρόπο, υποχρεώνοντας το καθεστώς μέσω κυρώσεων και άλλων πιέσεων να κάνει τουλάχιστον πίσω από τις τωρινές πολιτικές της πυρηνικοποίησης και προβολής ισχύος, αν όχι να καταρρεύσει τελείως.

Αλλά αυτές οι προσπάθειες συναντούν μια κατάσταση που στοχεύει τόσο στην απορρόφηση της εξωτερικής πίεσης και πιο σημαντικά, στην ασύμμετρη καταπολέμησή του. Η προοπτική κλιμακωτών και εκτεταμένων ασύμμετρων ελιγμών μπορεί όχι μόνο να είναι ανυπόφορη για το Ιράν αλλά στην πραγματικότητα να είναι ευπρόσδεκτη. Σε κάθε περίπτωση, η επιβολή είναι απίθανο να οδηγήσει σε μια εξέλιξη που είτε θα λύνει το ιρανικό πρόβλημα είτε θα το καθιστά λιγότερο ανησυχητικό.

Ποιος κατευθύνει την στρατηγική του Ιράν;

Θα πρέπει να θυμόμαστε ότι αυτό είναι ένα σημαντικό γεγονός για το καθεστώς και ο Ανώτατος Ηγέτης θα έχει θέσει τις ευρείες παραμέτρους εμπλοκής με την έγκριση του Ανώτατου Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας. Η επιλογή των στόχων και ο σχεδιασμός των ενεργειών για την επίτευξη αυτών των στόχων, φαίνεται από αυτούς που έχουν διεξαχθεί μέχρι στιγμής, να βρίσκεται στα χέρια της IRGC Quds Force και της IRGC, κάτι που υποδηλώνει ότι οι αντίστοιχοι στρατηγοί τους, Qasem Soleimani και Hossein Salami, διαδραματίζουν ηγετικούς ρόλους.

Ο επικεφαλής του Ανώτατου Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας, Ali Shamkhani, έχει τεχνική ευθύνη για τον συντονισμό της στρατηγικής, αλλά οι εκτελεστικοί ρόλοι πιθανώς βρίσκονται στους στρατηγούς των IRGC και όχι σε αυτόν. Αυτό αφήνει πεδίο για άλλους, συμπεριλαμβανομένου και του βασιλιά Hassan Rouhani, να μείνουν εκτός της διαδικασίας λήψης αποφάσεων, για παράδειγμα, για επιχειρήσεις με δυνητικά στρατηγική σημασία. Ο ρόλος του υπουργού Εξωτερικων Javad Zarif συνεχίζει να περιλαμβάνει τόσο την υπεράσπιση των ιρανικών ενεργειών όσο και την προώθηση των διαπραγματευτικών όρων, όπως έκανε προσφάτως στις 18 Ιουλίου.

Η ένταση αναπόφευκτα θα είναι μεταξύ εκείνων όπως ο Zarif και ο Rouhani, οι οποίοι βλέπουν τις επιδράσεις για το Ιράν διεθνώς, και εκείνων όπως ο Soleimani και Salami, οι οποίοι εστιάζουν στο να δημιουργήσουν μόχλευση και να διατηρήσουν την απείθεια. Οι δύο τελευταίοι θα έχουν επίσης την προσοχή τους στραμμένη στην διατήρηση και διερεύνηση της απήχησης του Ιράν στη Συρία, στο Ιράκ, στο Λίβανο και στην Υεμένη.

Φαίνεται επίσης ότι υπάρχει ρόλος για το ιρανικό υπουργείο Πληροφοριών, του οποίου η πρόσφατη συμβολή ήταν μια σύλληψη ενός κυκλώματος κατασκοπείας της CIA. Παρόλο που αυτό μπορεί να φαίνεται ως αποτέλεσμα των προσπαθειών αξιωματούχων μυστικών υπηρεσιών να ανακτήσουν κάποιο κύρος από τους ομολόγους τους στην IRGC, παρόλα αυτά φαίνεται να εντάσσεται στο ευρύτερο στρατηγικό πλαίσιο.

Υπάρχει διέξοδος από αυτό;

Οι στρατηγικοί στόχοι του Ιράν είναι να διατηρήσει την κυριαρχία κλιμάκωσης, να δημιουργήσει διαπραγματευτική μόχλευση και να επικοινωνήσει ικανότητα και ανυπακοή. Τα δεύτερα γίνονται όλο και πιο σημαντικά καθώς το Ιράν αντιμετωπίζει τις επιπτώσεις των κυρώσεων και του αποκλεισμού. Εάν μπορεί να αυξήσει το κόστος για τις ΗΠΑ και τους Ευρωπαίους του να συνεχίσουν να ασκούν πίεση, θα το κάνει.

Την ίδια στιγμή το Ιράν είναι αποφασισμένο να συλλέξει όσα περισσότερα "χαρτιά” μπορεί στη διάρκεια αυτού που πιστεύει ότι είναι η διαπραγματευτική φάση, είτε είναι πλήρους ή περιορισμένης φύσης. Η κατάσχεση assets -συμπεριλαμβανομένων όχι μόνο τανκερς αλλά επίσης και ξένων κρατουμένων- είναι μια γνωστή ιρανική μέθοδος δημιουργίας διαπραγματευτικής πίεσης. Είναι σημαντικό σε αυτό το πλαίσιο ότι η Τεχεράνη έχει ήδη αφήσει να εννοηθεί ότι θα είναι έτοιμη για μια ανταλλαγή τάνκερ με το Ηνωμένο Βασίλειο.

Έχουμε δει επίσης το Ιράν να προσπαθεί να τραβήξει την ΕΕ μακριά από τις ΗΠΑ αναφορικά με την πολιτική κυρώσεων, με προτάσεις για μια μερική συμφωνία με τους Ευρωπαίους για τη συμμόρφωση με την JCPOA. Αλλά σε μια απεικόνιση του πώς η στρατηγική του είναι επιρρεπής στην ασυνέπεια, το Ιράν μπορεί κάλλιστα να έχει δαπανήσει κάθε ευρωπαϊκή συμπάθεια με τις επιθέσεις της σε πλοία. Υπάρχουν ενδείξεις για την απογοήτευση του Ιράν αναφορικά με την INSTEX, ότι είχε ήδη εκμεταλλευτεί τους Ευρωπαίους όσο μπορούσε, προκειμένου να σπάσει τον αποκλεισμό: για να φέρει αποτέλεσμα, το Ιράν έπρεπε να εστιάσει στις ΗΠΑ.

Το Ιράν και οι ΗΠΑ έχουν επιδείξει προθυμία να μιλήσουν, αλλά και οι δύο θέλουν να το κάνουν από πλεονεκτική θέση. Το γεγονός του ασύμμετρου πολέμου είναι πως καμία πλευρά δεν απολαμβάνει ποτέ τόσο καθαρό πλεονέκτημα όπως θα το έκανε σε μια συμβατική σύγκρουση, τόσο σε ό,τι αφορά στα εδάφη που καταλαμβάνονται όσο και στους πόρους. Αυτό απαιτεί μια επανεξέταση του ορίου στον οποίο και οι δύο πλευρές προσπαθούν να περιορίσουν τις εχθροπραξίες. Καθώς το Ιράν έχει την επιλογή του χώρου και της γεωγραφίας για να δράσει, είναι απίθανο ότι θα θεωρήσει τις επιλογές του ως εξαντλημένος σε αυτό το επίπεδο.

Εάν υπάρχει διέξοδος είναι μέσω μεσολαβητών και διακριτών διαπραγματεύσεων πρώτα για την αποκλιμάκωση και στη συνέχεια για την σταθεροποίηση της περιφερειακής εξισορρόπησης ισχύος. Αυτό μοιάζει απίθανο αλλά τελικά μπορεί να είναι προτιμότερο και για τις δύο πλευρές από την κλιμάκωση σε έναν πόλεμο με πυροβολισμούς.

Capital


Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση