Ο εμφύλιος πόλεμος στη Λιβύη και η Ελλάδα

Του Τζώρτζη Κουρουτζή

Τα τελευταία χρόνια, η Λιβύη βρίσκεται για ακόμη μία φορά (μετά τον πρώτο εμφύλιο που ξέσπασε με τον θάνατο του Καντάφι) σε περίοδο εμφυλίου πολέμου. Από την μία πλευρά, έχουμε την Κυβέρνηση Εθνικής Συμφωνίας (ΚΕΣ) αναγνωρισμένη από την διεθνή κοινότητα (ΟΗΕ, Βρυξέλλες, ΗΠΑ) με ηγέτη τον Φαγέζ Αλ Σαρράζ, με έδρα την πρωτεύουσα της χώρας Τρίπολη, καθώς και τις προσκείμενες στην κυβέρνηση αυτή διάφορες παραστρατιωτικές ομάδες από τις γύρω περιοχές. Από την άλλη πλευρά, βρίσκονται οι δυνάμεις του Λιβυκού Εθνικού Στρατού (ΛΕΣ) με ηγέτη τον Στρατηγό Χαλίφα Χαφτάρ, που εδρεύουν στην πόλη Τομπρούκ με την Βουλή των Αντιπροσώπων.

Η χώρα για ακόμη μία φορά είναι διχοτομημένη και έτσι κλιμακώνεται ο κίνδυνος τόσο στο εσωτερικό της χώρας με αρκετές απώλειες όσο και στον εξωτερικό περίγυρο της με την διεθνή κοινότητα να βρίσκεται σε μία συνεκτική απόσταση και να προσπαθεί να πιέσει τις δύο πλευρές για την ειρηνική επίλυση της διαμάχης μέσα από διαπραγματεύσεις.

Τι πέτυχε ο στρατηγός Χαλίφα Χαφτάρ;

Τώρα, όπως φαίνεται ανάμεσα στις δύο "πρωταγωνιστικές" οντότητες του εμφυλίου πολέμου στην Λιβύη, ισχυρό προβάδισμα έχει ο στρατηγός Χαλίφα Χαφτάρ με τις δυνάμεις του Λιβυκού Εθνικού Στρατού. Ο Χαφτάρ (με τις δυνάμεις του, ΛΕΣ) έχει καταλάβει την ανατολική Λιβύη και το μεγαλύτερο μέρος της, καθώς και τα σημαντικότερα πετρελαιοπαραγωγικά εδάφη. Επίσης, φαίνεται πως τον Χαλίφα Χαφτάρ υποστηρίζουν, είτε έμμεσα είτε άμεσα, εξωτερικές δυνάμεις, οι οποίες, παρότι έχουν συμφωνήσει στην αναγνώριση της επίσημης κυβέρνησης, όπως όλη η Διεθνής Κοινότητα, δείχνουν να υποστηρίζουν μία επικράτηση του στρατηγού Χαφτάρ κυρίως για δικούς τους λόγους και συμφέροντα (οικονομικά- ενεργειακά, ιδεολογικά και πολιτικά). Οι υποστηρικτές, όπως θα μπορούσαμε να τους χαρακτηρίσουμε, είναι η Ρωσία, η Αίγυπτος, η Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα. Επιπρόσθετα ο στρατηγός Χαφτάρ έχει καταφέρει να συνάψει δεσμούς με μία τάση των Salafistών Μουσουλμάνων, τους Madkhalιστές, χρησιμοποιώντας τόσο τους μαχητές τους όσο και το δόγμα τους σε πολλές ελεγχόμενες περιοχές (από τον ΛΕΣ) στην ανατολική Λιβύη.


Τον περασμένο Απρίλη, ο Λιβυκός Εθνικός Στρατός του Χαλίφα Χαφτάρ εξαπέλυσε επίθεση στην πρωτεύουσα της χώρας, στην Τρίπολη, (μία βιαστική κίνηση ίσως να έλεγε κάποιος από τον Χαλίφα Χαφτάρ, έχοντας υπόψη του τις προηγούμενες σταθερές και υπομονετικές κινήσεις του), με σκοπό την απελευθέρωσή της από την Κυβέρνηση Εθνικής Συμφιλίωσης (ΚΕΣ). Βέβαια, συνάντησε σφοδρή αντίσταση από τις παραστρατιωτικές δυνάμεις των γύρω πόλεων, που υπόκεινται στην κυβέρνηση της Τρίπολης, μην έχοντας καταφέρει ο ΛΕΣ να διασπάσει τις γραμμές και να εισχωρήσει στα νότια προάστια της πόλης. Η σύγκρουση ανάμεσα στις δύο ένοπλες δυνάμεις οδήγησε σε αρκετές απώλειες.

Πού απέτυχε ο στρατάρχης Χαφτάρ;

Παρ’ όλες τις επιτυχίες του ΛΕΣ στα εδάφη της Λιβύης και την ισχυροποίηση της θέσης του Χαφτάρ, το τελευταίο διάστημα (πιο συγκεκριμένα στις αρχές του Ιούλη) οι δυνάμεις του στρατάρχη Χαφτάρ υπέστησαν μία σημαντική στρατηγική ήττα στον αγώνα για την κατάληψη της Τρίπολης. Ειδικότερα, χάθηκε η πόλη Γκαρίν (νότια της πρωτεύουσας), η οποία πόλη αποτελούσε και την κύρια βάση ανεφοδιασμού του ΛΕΣ. Με την ανακατάληψη της πόλης Γκαρίν από την νόμιμη κυβέρνηση της Εθνικής Συμφιλίωσης, ο στρατάρχης Χαφτάρ έχει στην πλέον διάθεση του την βάση στη πόλη Ταρχούνα, (επίσης νότια της Τρίπολης) η οποία δεν είναι το ίδιο αποτελεσματική με την βάση που έχασε. Η πόλη της Ταρχούνας είναι πια στο στόχαστρο των δυνάμεων της Κυβέρνησης Εθνικής Συμφιλίωσης και οδεύει προς περικύκλωση της. Αν ο Χαφτάρ χάσει και την βάση της Ταρχούνας, τότε καταρρίπτεται και το σχέδιο του για την κατάληψη της Τρίπολης, γεγονός που έχει ως αποτέλεσμα την αποδυνάμωση του ρόλου του στα πολιτικά δρώμενα της επικράτειας της Λιβύης.

Και οι δύο πλευρές, στις ένοπλες αυτές συρράξεις που διαδραματίστηκαν μεταξύ τους, είχαν σημαντική εξωτερική βοήθεια. Η νόμιμη Κυβέρνηση Εθνικής Συμφιλίωσης ενισχύθηκε από τουρκική στρατιωτική συνδρομή, καθώς παραχωρήθηκαν μη- επανδρωμένα αεροσκάφη, ενώ τις δυνάμεις του στρατάρχη Χαφτάρ ενδυνάμωσαν τόσο η Ρωσία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα με εξοπλισμό και μισθοφόρους όσο και η Γαλλία με εξοπλισμό (όπως αποκαλύφτηκε από τα ευρήματα γαλλικών πυραύλων), με την ανακατάληψη της βάσης Γκαρίν από την νόμιμη κυβέρνηση της Τρίπολης. Η πρόσφατη αυτή εύρεση των πυραύλων προερχομένων από την Γαλλία (ενός μόνιμου μέλους του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ) έθεσε μία αμφισβήτηση στην στάση του ΟΗΕ και χαρακτηρίστηκε ως συνεκτική απέναντι στις εξελίξεις του εμφυλίου πολέμου και ιδίως στις δυνάμεις του Χαφτάρ. Επομένως, για την ώρα δεν μπορούμε να μιλάμε για μία ειρηνική επίλυση της διαμάχης, μέσω διαπραγματεύσεων, καθώς φαντάζει απίθανο σενάριο. Με όλα αυτά τα γεγονότα τόσο από τις εσωτερικές μαχόμενες πλευρές όσο και από την συνεισφορά ξένων δυνάμεων, γίνεται αντιληπτή η απειλή για την κλιμάκωση του κινδύνου στα εδάφη της Λιβύης αλλά και στην εξωτερική ΄΄αυλή΄΄ της. Γίνεται πλέον κατανοητό πως η τύχη της Λιβύης δεν βρίσκεται μόνο στα χέρια του λαού της αλλά υπάρχει μεγάλη επιρροή και από εξωτερικούς παράγοντες.

Ποια η θέση της Ελλάδας στις εξελίξεις της Λιβύης;

Τώρα πώς θα χαρακτηρίζαμε την θέση της Ελλάδας απέναντι στην Λιβύη και στον εμφύλιο πόλεμο που έχει ξεσπάσει; Αρχικά, πρέπει να τονιστεί πως η χώρα μας ως μέλος της διεθνούς κοινότητας έχει αναγνωρίσει την Κυβέρνηση Εθνικής Συμφιλίωσης ως την νόμιμη κυβέρνηση της Λιβύης, υποστηρίζοντας την ειρηνική επίλυση της διαμάχης και την ομαλή διαδικασία των διαπραγματεύσεων ανάμεσα στις δύο πλευρές. Όμως, πέρα από αυτήν την στάση που υιοθετεί σύμφωνα με την Διεθνή Κοινότητα, η Ελλάδα θα μπορούσε να χαρακτηριστεί και ως ένας απλός θεατής που κοιτάει από απόσταση τις εξελίξεις στην χώρα της Λιβύης. Η στάση αυτή του θεατή είναι ιδιαίτερα λανθασμένη από πλευράς της Ελλάδας, διότι πέρα από την ιδιότητα της ως μέλος της διεθνούς κοινότητας πρόκειται για μία χώρα η οποία συνορεύει με την Λιβύη. Η Ελλάδα όφειλε να αποκτήσει πιο ενεργό και σημαντικό ρόλο στις διαπραγματεύσεις για την κατάπαυση του εμφυλίου πολέμου, καθώς η κρίση αυτή συμβάλλει στην κλιμάκωση του κινδύνου στην ανατολική πλευρά της Μεσογειακής Λεκάνης, στην οποία ανήκει και η ίδια η Ελλάδα. Πρόκειται για κινδύνους, οι οποίοι έχουν να κάνουν με την αύξηση της παράνομης ροής μεταναστών, του λαθρεμπορίου, της τρομοκρατικής απειλής, με θέματα ενέργειας αλλά και γενικά σχετίζονται με την σταθεροποίηση και ασφάλεια της περιοχής της ανατολικής μεσογειακής λεκάνης. Βέβαια, η Ελλάδα έχει κατηγορηθεί από την Τουρκία (μέσα από διάφορες δημοσιεύσεις) ότι «οι Έλληνες κλέβουν την ΑΟΖ της Λιβύης» εκμεταλλευόμενοι την αστάθεια και την κρίση που επικράτησε μετά τον θάνατο του Καντάφι∙ συγχρόνως, έχει διατυπωθεί η μομφή πως η Ελλάδα στο πρόσωπο του Χαλίφα Χαφτάρ έχει βρει την υποστήριξη για να πετύχει αυτό το εγχείρημα της.

Τι θα κέρδιζε η Ελλάδα σε μια επικείμενη επικράτηση του Χαφτάρ;

Αρχικά, είναι αξιοσημείωτο το γεγονός, όπως αναφέρθηκε και πιο πάνω ότι η Ελλάδα έχει αναγνωρίσει και σέβεται την νόμιμη κυβέρνηση της Λιβύης (Κυβέρνηση Εθνικής Συμφιλίωσης) και υποστηρίζει τις διαπραγματεύσεις για την ειρηνική επίλυση του εμφυλίου. Όμως, όπως φαίνεται από την ισχυρή δράση και θέση του στρατάρχη Χαλίφα Χαφτάρ, υπάρχει η πεποίθηση για μια πιο πιθανή επικράτησή του στην Λιβύη. Μία τέτοια κυριαρχία του Λιβυκού Εθνικού Στρατού, πως θα ωφελούσε την Ελλάδα;

Η Ελλάδα είναι μία από τις χώρες που υποστηρίζει τον διάλογο και την ειρηνική επίλυση του εμφυλίου, όμως σίγουρα «κοιτάει και την επόμενη μέρα» την δική της συμμαχία και τα δικά της συμφέροντα. Με την επικράτηση του στρατάρχη Χαλίφα Χαφτάρ, και με το γεγονός ότι στο πρόσωπο του η Ελλάδα έχει βρει έναν δυνατό σύμμαχο, καθώς ο Χαφτάρ έχει δείξει εμφανώς την δυσαρέσκεια του και την εναντίωση του προς την Τουρκία (και τον Πρόεδρο της Ταγίπ Ερντογάν), η Τουρκία θα αποδυναμωθεί στην περιοχή της Λιβύης και συγχρόνως τα σχέδια τους για την από κοινού τους δημιουργία της ΑΟΖ (σχέδιο Γαλάζια Πατρίδα). Με τον τρόπο αυτό εξαλείφεται η όποια παρουσία έχει η Ελλάδα και η Κύπρος στην περιοχή. Επίσης, η Ελλάδα σίγουρα θα αναβαθμίσει την θέση και τον ρόλο της στην ανατολική μεσογειακή λεκάνη τόσο σε θέματα ενέργειας όσο και σε θέματα ασφαλείας.

Τι θα σήμαινε για την Ελλάδα μία ήττα του Χαφτάρ στη Λιβύη;

Μία ήττα του στρατάρχη Χαλίφα Χαφτάρ και, επομένως, μία επικράτηση της Κυβέρνησης Εθνικής Συμφιλίωσης του Φαγέζ Αλ Σαρράζ, θα σήμαινε μία κυβέρνηση της «Μουσουλμανικής Αδελφότητας» και μια ισχυρή παρουσία της Τουρκίας τόσο στα εσωτερικά θέματα της Λιβύης όσο και στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου. Η Τουρκία φυσικά θα προσπαθούσε να καθοδηγήσει την κυβέρνηση «Μουσουλμανικής Αδελφότητας» στην αποδυνάμωση της σχέσης της με την Ελλάδα αλλά και να προωθήσει τα σχέδια της για την λεγόμενη «Γαλάζια Πατρίδα». Αυτό θα το πετύχαινε με την οριοθέτηση της ΑΟΖ από κοινού με την Λιβύη αλλά και με την αποδυνάμωση της παρουσίας ελληνικής και κυπριακής ΑΟΖ.

Γενική αποτίμηση

Σ΄ ένα περιβάλλον τόσο ασταθές όσο αυτό του εμφυλίου πολέμου, κανείς δεν μπορεί να είναι σίγουρος για το τελικό αποτέλεσμα. Ποιος θα επικρατήσει, ποιες θα είναι οι πιθανότερες συμμαχίες της «επόμενης μέρας» και ποιος θα επωφεληθεί περισσότερο και ποιος λιγότερο. Πρόκειται για ερωτήματα στα οποία οι απαντήσεις είναι όλες πιθανές. Επομένως, η Ελλάδα δεν μπορεί να είναι απλώς παρατηρητής και να επαναπαυτεί με την όποια πιθανή έκβαση του εμφυλίου πολέμου. Το σίγουρο όμως είναι ότι, ανεξάρτητα από την υποχρέωση της ως μέλους της διεθνούς κοινότητας να αναγνωρίζει την νόμιμη κυβέρνηση, πρέπει να κατανοήσει ότι αν θέλει να επωφεληθεί και να είναι έτοιμη να αντιμετωπίσει τις όποιες εξελίξεις σε σημαντικά θέματα στην ανατολική μεσογειακή λεκάνη, (εμφύλιος πόλεμος στην Λιβύη) είναι επιτακτική ανάγκη να αποκτήσει έναν πιο ενεργό ρόλο από αυτόν του «θεατή» επιβάλλεται να πιέσει περισσότερο για τις διαπραγματεύσεις επίλυσης του εμφυλίου καθώς και να αποκτήσει μια πιο ισχυρή φωνή σε θέματα (ασφαλείας, ενέργειας κ.α) που αφορούν την εξωτερική «αυλή» της (Λεκάνη της Μεσογείου).

* Ο Τζώρτζης Κουρουτζής είναι πτυχιούχος του τμήματος Μεσογειακών Σπουδών με κατεύθυνση Διεθνείς Σχέσεις και Οργανισμοί, του Πανεπιστημίου Αιγαίου, καθώς και κάτοχος μεταπτυχιακού στη Διακυβέρνηση, Ασφάλεια και Ανάπτυξη στη Μεσόγειο του τμήματος Μεσογειακών Σπουδών, του Πανεπιστημίου Αιγαίου
Liberal


Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση