Σε θέσεις μάχης Ρώμη και Βρυξέλλες

Του Κώστα Ράπτη

Οι εξελίξεις μπορεί να αποβούν ραγδαίες, μπορεί και αργόσυρτες. Οι σχέσεις Ρώμης και Βρυξελλών μπορεί να καταλήξουν σε κεραυνοβόλο πόλεμο ή σε μάχη χαρακωμάτων ή και σε έναν νευρικό συμβιβασμό. Το βέβαιο, πάντως, είναι ότι η Eυρωζώνη έχει εισέλθει σε διακεκαυμένη ζώνη και ότι το "ιταλικόν ζήτημα", που απωθούσε όλα τα προηγούμενα χρόνια, θα βρίσκεται αμετάκλητα στο προσκήνιο.

Το μέτρο της κρισιμότητας των στιγμών έδωσε ο ίδιος ο πρόεδρος της Κομισιόν, Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ, εκφράζοντας δημοσίως τη Δευτέρα τις ανησυχίες του για επαπειλούμενη επανάληψη της "ελληνικής κρίσης", αυτή τη φορά με επίκεντρο την Ιταλία.

Τροφή στο εσωτερικό

Επρόκειτο για δήλωση υπολογισμένη, αλλά όχι απαραίτητα εμπνευσμένη. Αφενός, γιατί είναι πολλοί αυτοί που υποστηρίζουν ότι δεν είναι ανάγκη να χρεωθεί η Ε.Ε. την όξυνση των πολιτικών τόνων όταν αντ' αυτής τη "διαπαιδαγώγηση" της ιταλικής κυβέρνησης μπορούν να αναλάβουν οι απρόσωπες αγορές. Και αφετέρου, διότι τίποτε δεν είναι περισσότερο αποδοτικό για τους ιθύνοντες της Ρώμης στην εσωτερική σκηνή από την ανταλλαγή "ρητορικών πυρών" με τις Βρυξέλλες. Το απέδειξε αυτό η προσβλητική απάντηση του αντιπροέδρου της ιταλικής κυβέρνησης, υπουργού Εσωτερικών και ηγέτη της Λέγκας, Ματέο Σαλβίνι, ότι "δεν συνομιλεί με πιωμένους", καθώς και η απειλή του για προσφυγή στο Ευρωδικαστήριο εναντίον της "ενορχηστρωμένης προσπάθειας" της Κομισιόν να αυξήσει το κόστος δανεισμού της Ιταλίας.


Είχε προηγηθεί η τοποθέτηση του επικεφαλής της οικονομικής πολιτικής της Λέγκας, Κλαούντιο Μπόργκι, υπέρ των πλεονεκτημάτων της νομισματικής ανεξαρτησίας, ωστόσο οι αγορές έδειξαν να καθησυχάζονται μετά τις πληροφορίες του ιταλικού Τύπου ότι η ιταλική κυβέρνηση προσανατολίζεται σε έλλειμμα της τάξης του 2,4% το 2019 (προσδοκώντας άμεση πολιτική απόδοση), αλλά για μείωσή του κάτω από το 2% την επόμενη διετία. Μοιάζει με τακτική "γαϊδάρου του Χότζα", αλλά ουδείς εγγυάται ότι θα εξελιχθεί ευθύγραμμα.

Το ιταλικό χρέος παραμένει στο 132% του ΑΕΠ, ενώ οι μετοχές έχουν υποχωρήσει κατά 18% από τον Μάιο, οπότε ανέλαβε η παρούσα κυβέρνηση, και κατά 30% οι τραπεζικές.

Οι διαφορές με την Ελλάδα

Σε κάθε περίπτωση, αυτό που καθιστά την ιταλική περίπτωση απολύτως κρίσιμη δεν είναι τόσο οι ομοιότητες, όσο οι διαφορές της από την αντίστοιχη ελληνική. Διότι το μέγεθος και η διάρθρωση της τρίτης μεγαλύτερης οικονομίας της Ευρωζώνης αντικειμενικά καθιστά το ενδεχόμενο "ατυχήματος" λιγότερο πιθανό – αλλά και απολύτως μη διαχειρίσιμο, εάν εντέλει επισυμβεί.

Η Ιταλία αποτελεί καθαρό εισφορέα του κοινοτικού Προϋπολογισμού. Αποτελεί, επίσης, μία χώρα με μεταποιητικό τομέα μεγαλύτερο π.χ. του γαλλικού ή του βρετανικού, γεγονός που της εξασφαλίζει θετικό ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών της τάξης του 2,8% του ΑΕΠ. Παράλληλα, η Ιταλία είναι πρωτογενώς πλεονασματική στα δημοσιονομικά της (σε αντίθεση λ.χ. με τη Γαλλία), συνεπώς μπορεί να διαπραγματεύεται χωρίς το άγχος της κάλυψης των άμεσων χρηματοδοτικών της αναγκών.

Ο μοιραίος "ομφάλιος λώρος"

Από την άλλη πλευρά, η πραγματική αχίλλειος πτέρνα της γείτονος είναι η στενή σύμφυση τραπεζικού και δημόσιου χρέους, καθώς οι ιταλικές τράπεζες διακρατούν το ένα τέταρτο των διακινούμενων κρατικών ομολόγων. Πρόκειται για τον ομφάλιο λώρο που η Ευρωζώνη θα όφειλε να έχει κόψει, προκειμένου να θωρακιστεί απέναντι σε μελλοντικούς κραδασμούς – ωστόσο παραμένει απειλώντας ανά πάσα στιγμή να μετατρέψει μία δημοσιονομική κρίση σε τραπεζική ή αντιστρόφως.

Και το κυριότερο: καθώς οδεύει προς το τέλος του ο κύκλος διεθνούς ανάκαμψης της προηγούμενης δεκαετίας, η Ιταλία εξακολουθεί να μαστίζεται από αναιμικούς ρυθμούς ανάπτυξης που μετά βίας θα ξεπεράσουν φέτος το 1%, ως αποτέλεσμα χρόνιων προβλημάτων απώλειας ανταγωνιστικότητας, πίσω από τα οποία προβάλλει και ένα εφιαλτικό δημογραφικό προφίλ ραγδαίας γήρανσης του πληθυσμού.

Χωρίς δίχτυ προστασίας

Τις στρεβλώσεις αυτές κάλυπτε μέχρι τώρα το προστατευτικό δίχτυ της ποσοτικής διευκόλυνσης της ΕΚΤ – που εξασφάλισε και άνετη επιμήκυνση του χρονοδιαγράμματος αποπληρωμών του ιταλικού χρέους, όμως προβλέπεται να λήξει με το γύρισμα του έτους, χωρίς το πολιτικό κλίμα στην Ευρώπη και δη στη Γερμανία να ευνοεί τυχόν παράτασή του.

Προς το κρίσιμο αυτό ορόσημο η Ιταλία βαδίζει ενώ ακόμη δεν έχουν διατυπωθεί οι νεότερες αξιολογήσεις των διεθνών οίκων με βάση και τις τριβές που προκαλεί το προσχέδιο του ιταλικού Προϋπολογισμού. Σύμφωνα με την J.P. Morgan, κάθε υποβάθμιση του αξιόχρεου της Ιταλίας κατά μία βαθμίδα από έστω κι έναν οίκο αξιολόγησης θα προκαλέσει φυγή θεσμικών επενδυτικών ταμείων με περιορισμούς χαρτοφυλακίου.

Τα επόμενα διαδικαστικά βήματα

Η ιταλική κυβέρνηση θα πρέπει να γνωστοποιήσει τις λεπτομέρειες του σχεδίου Προϋπολογισμού και να τον προωθήσει αρχικά στο κοινοβούλιο για μία πρώτη ανάγνωση και κατόπιν μέχρι τα μέσα Οκτωβρίου στην Κομισιόν για τη διαδικασία του "ευρωπαϊκού εξαμήνου". Κατόπιν η Κομισιόν έχει περιθώριο μιας εβδομάδας για να ζητήσει οι διαβουλεύσεις με τη Ρώμη (εάν θεωρεί ότι το σχέδιο Προϋπολογισμού "εμφανώς παραβιάζει" τους δημοσιονομικούς κανόνες της Ευρωζώνης, υπολείπεται "προηγούμενων συμφωνιών" ή απειλεί τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα) και δύο εβδομάδων για να απευθύνει προειδοποίηση προς τις ιταλικές αρχές να αναθεωρήσουν.

Κατόπιν η κυβέρνηση της Ιταλίας έχει περιθώριο τριών εβδομάδων να υποβάλει νέο σχέδιο Προϋπολογισμού. Εάν σε αυτό το στάδιο η Ρώμη αρνηθεί να συμμορφωθεί, τότε η Κομισιόν θα εκκινήσει την μακρά και περίπλοκη "διαδικασία υπερβάλλοντος ελλείμματος" εις βάρος της Ιταλίας. Προς το παρόν, ο αρμόδιος επίτροπος, Πιερ Μοσκοβισί, εμφανίζει άλλοτε διαλλακτικό πρόσωπο, υποστηρίζοντας ότι ουδείς αντιδρά στην επιθυμία της Ρώμης για μέτρα κοινωνικής δικαιοσύνης, και άλλοτε επιθετικό, κατηγορώντας την ιταλική κυβέρνηση ως ξενοφοβική. Πάντως ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης, υπουργός Εργασίας και ηγέτης του κινήματος Πέντε Αστέρων, Λουίτζι ντι Μάιο, διαμηνύει ότι η Ρώμη δεν πρόκειται να υποχωρήσει "ούτε χιλιοστό".

Είναι βέβαια συζητήσιμο αν το ισχυρό και έμπειρο ιταλικό κατεστημένο θα επιτρέψει περιπέτειες. Η άσκηση βέτο στον Προϋπολογισμό από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, Σέρτζο Ματαρέλα, θα ήταν δυνατή, αλλά μάλλον όχι πολιτικά συνετή. Πάντως τα άρθρα του αγγλοσαξονικού τύπου με τις δριμύτερες επικρίσεις εναντίον της συγκυβέρνησης Λέγκας και Πέντε Αστέρων φέρουν χαρακτηριστικά ιταλικές υπογραφές.

Capital


Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση