Δωρεάν μαθήματα ιστορίας για τον χερ Ζεεχόφερ

Γράφει ο Βαγγέλης Γεωργίου

Δυστυχώς τα μαθήματα γερμανικών όταν ήμουν μικρός πήγανε χαμένα. Δύσκολη γλώσσα και εγώ άθλιος μαθητής. Ως εκ τούτου, δεν μπορώ να γράψω στα γερμανικά ώστε να μπορούσαν να διαβάσουν το παρόν, έστω ελάχιστοι Γερμανοί ομοϊδεάτες του κ. Ζεεχόφερ. Η ιστορία, λοιπόν ξεκινάει σε ένα μικρό σοκάκι, από αυτά που σήμερα περπατάνε άφοβα και οι Ευρωπαίοι τουρίστες. Εκεί λοιπόν λύθηκε το πρόβλημα, στο στενό αυτό δρομάκι του Ναυπλίου του 1831. Θείος και ανηψιός, αρματωμένοι με κουμπούρες και μαχαίρες, πέσανε πάνω στον πρώτο Κυβερνήτη του νεοελληνικού κράτους και τον άφησαν στον τόπο. Τα πράγματα πλέον θα ήταν πιο εύκολα για όλους, ή μάλλον σχεδόν για όλους. Ντόπιες φατρίες, εφοπλιστές, προεστοί, κοτσαμπασαραίοι και «δημοκράτες» θα φέρνανε επιτέλους έναν ξένο μονάρχη. Εντελώς συμπτωματικά, όλα αυτά βρίσκανε σύμφωνη την ευρωπαϊκή ατζέντα.

Οι μεν «φιλοευρωπαϊκές» κλίκες στην Ελλάδα θέλανε μια τέτοια εξέλιξη διότι το «Σύνταγμα και η μοναρχική ιδεολογία στους ανθρώπους αυτούς στηρίζονταν στην επιθυμία να λειτουργήσει ο κρατικός μηχανισμός προς όφελος αυτών και των φίλων τους» όπως έλεγε και ο Thiersch. Για τους μεν Ευρωπαίους «μια πραγματικά ανεξάρτητη Ελλάδα» την οποία δρομολόγησε ο Καποδίστριας, «ήταν ανοησία» όπως έλεγε και ο Βρετανός πρέσβης ναύαρχος Λάιονς.

Μετά τη δολοφονία του, Αγγλία, Γαλλία και Ρωσία επιλέξανε έναν Γερμανό να διοικήσει τη χώρα και όλα μέλι γάλα. Ο νεαρός βασιλιάς, Όθωνας Βίτελσμπαχ θα ερχόταν στην Ελλάδα να βάλει μια τάξη, μια ευρωπαϊκή τάξη. Οι φίλοι Ευρωπαίοι κάνανε πλάτες και ανοίξανε τα χρηματοκιβώτια του πανίσχυρου τραπεζίτη Ρότσιλντ στη Γαλλία και σκάσανε 60.000.000 φράγκα στον Όθωνα για τα έξοδα του στο Griechenland.


Φυσικά για τον Καποδίστρια, το σεντούκι δεν άνοιξε έτσι απλά. Ο Κυβερνήτης σκάλιζε πολύ τα πράγματα και έπαιρνε αποφάσεις που συνέφεραν πραγματικά το μικρό ελληνικό κράτος: αρνήθηκε να αποπληρώσει τα δάνεια της ανεξαρτησίας για εκείνο το διάστημα διότι πολύ απλά «ρε φίλε ηρέμησε λίγο, δεν έχω έσοδα οπότε τι να σου δώσω;».

Όταν το 1828, έφτασε ο Καποδίστριας στην Ελλάδα και είδε το οικονομικό χάλι, γύρισε και είπε στον Μαυρομιχάλη «Που [είναι] το θησαυροφυλάκιον του έθνους; Ακούω επουλήσατε και την δεκατία του φετεινού έτους πρίν σπαρθή ακόμα το γέννημα, ο τόπος είναι χέρσος, σπάνιοι οι κάτοικοι: σκόρπιοι είς τα βουνά και εις τα σπήλαια. Το δημόσιο είναι πλακωμένο από δυο εκατομμύρια λίρες στερλίνες χρέος, άλλα τόσα ζητούν οι στρατιωτικοί, η γη είναι υποθηκευμένη είς τους Άγγλους δανειστάς, ανάγκη να την ελευθερώσωμε με την ίδια απόφασι ως την ελευθερώσαμε καί από τα άρματα του Κιουτάγια και του Αιγυπτίου».

Μεγάλο άγχος του Κυβερνήτη ήταν να εξασφαλίσει ιδιοκτησία για τους ακτήμονες. Λέγεται μάλιστα πως κάποτε παραπονέθηκε στον συνεργάτη του Ανδρέα Μεταξά για το σχέδιο διανομής της γης. «Αργοπορείτε βλέπω να γνωμοδοτήσετε. ‘Ισως διότι δεν σας αρέσει [διότι] αρχίζει από τους μικρούς η διανομή του σχεδίου μου. Θα έλθη έπειτα και η αράδα των μεγάλων. Γλιγωρεύσετε, άλλως θα έλθη βασιλόπαιδο να σας διοικήσει με το οποίον ούτε την ευκολία της γλώσσης έχετε ούτε να ανοίγετε την θύρα του δωματίου όταν θέλετε” (Gunnar Hering, Τα πολιτικά κόμματα στην Ελλάδα 1821-1936). Δεν πρόλαβε να μοιράσει γη. Δολοφονήθηκε μα έπεσε μέσα στις προβλέψεις του. Ήρθε το βασιλόπαιδο.

Το βαυαρικό νοικοκύρεμα

Όταν κατέφθασε ο Βαυαρός γαλαζοαίματος ήταν χαρτσιλικωμένος, καθώς οι Ευρωπαίοι του δώσανε αυτό που αρνούνταν στον Καποδίστρια: Ένα καλό δάνειο με το οποίο υποσχόταν να φτιάξει κράτος. Δεν το έλαβε ποτέ. Στην τετραετία Καποδίστρια, η Ελλάδα έλαβε με το ζόρι 7.500.000 γαλλικά φράγκα (Αναστάσιος Γούδας, Πολιτικοί άνδρες του 1821, Βεργίνα, 1997). Αντίθετα, ο Όθωνας, με το που πάτησε το πόδι του στην Ελλάδα, συμφώνησε την χορήγηση δανείου ύψους μαμούθ 60 εκατ. γαλλικών φράγκων (57 εκατ. δρχ,).

Από το ποσό αυτό παρακρατήθηκαν έξοδα, τόκοι, αποζημιώσεις προς την Οθωμανική Αυτοκρατορία για να παραχωρήσουνε στην Ελλάδα την Φωκίδα, την Αττική, την Εύβοια και τη Φθιώτιδα. Δηλαδή, περιοχές για τις οποίες πολέμησαν οι επαναστατημένες ελληνικές δυνάμεις δόθηκαν στην Ελλάδα, χρεώνοντας τους Έλληνες φορολογούμενους με 12.531.238 γαλλικά φράγκα. Μόνο τα τοκοχρεολύσια απορρόφησαν 7.600.000 φράγκα.

Σύμφωνα με τη σύμβαση του δανείου θα υπήρχε μια τρόικα διπλωματικών αντιπροσώπων της Γαλλίας, Αγγλίας και Ρωσίας, ώστε να επιβλέπουν και να διασφαλίζουν ότι από τα κρατικά έσοδα, πρώτα θα πληρωνόταν η δόση του δανείου και στη συνέχεια θα πραγματοποιούνταν οι λοιπές πληρωμές. Οι πρεσβευτές των Μεγάλων Δυνάμεων θα λειτουργούσαν σαν de jure χωροφύλακες την ελληνικής δημόσιας διοίκησης.

Αν για παράδειγμα μια δανείστρια χώρα πίστευε ότι μια δαπάνη δεν εξυπηρετούσε τα συμφέροντά της, τότε απαγόρευε στο ελληνικό δημόσιο να την εκτελέσει έτσι ώστε να εξυπηρετηθεί ομαλά το δημόσιο χρέος. Η Αγγλία, λόγου χάρη, μας έσφιγγε τη στρόφιγγα της χρηματοδότησης αν η Ελλάδα εμπλεκόταν στις ρωσοτουρκικές διαμάχες.

Οι μισθοί των Βαυαρών

Η αξιοποίηση των χρημάτων δεν είχε καμία σχέση με τις πραγματικές δυνατότητες και ανάγκες του Ελληνικού Βασιλείου. Μόνο τα οδοιπορικά για τη μεταφορά του βαυαρικού στρατού στην Ελλάδα κόστισαν 1.656.703 δρχ. Οι δε Αντιβασιλείς βάλανε στην τσέπη ως μισθό και έξοδα μεταφοράς γύρω στο 1.809.000 δρχ. Μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 1840 οι δαπάνες για τον Όθωνα άγγιζαν το 1,1% του ΑΕΠ! Για να φρεσκάρουμε την μνήμη μας, ο δε Ιωάννης δεν είχε εισπράξει ούτε γρόσι, φράγκο ούτε λίρα για μισθό.

Περιττό να πούμε ότι ο Όθωνας προτίμησε να έχει βαυαρικό στρατό και όχι ελληνικό, πληρώνοντας Γερμανούς φαντάρους και αξιωματικούς και όχι χιλιάδες Έλληνες βετεράνους που το γύρισαν πολλοί από αυτούς στην ληστεία για να ζήσουν. Ο ακριβοπληρωμένος στρατός του Όθωνα, περίπου 7.000, απορροφούσε τον μισό προϋπολογισμό του κράτους. Ο προκάτοχός του Καποδίστριας, διαθέτοντας 8.000 άνδρες, κατάφερε να αποκαταστήσει την προ-επαναστατική ασφάλεια στην επικράτεια δίχως να έχει τα φράγκα του Όθωνα.

Μπορεί η ανικανότητα των Γερμανών να μην είχε όρια αλλά το κράτος είχε όρια και ήταν περιορισμένα: Τα απίστευτα μέτρα λιτότητας, μέσω υπερφορολόγησης και περικοπών, δεν μπορούσαν σε καμία περίπτωση τόσο να καταφέρουν να αποπληρώνουν το δάνειο όσο και να συντελέσουν στην ανάπτυξη. Ο Όθωνας πτώχευσε τη χώρα και έτσι αποκλείστηκε η Ελλάδα από τις διεθνείς αγορές -ναι υπήρχαν και τότε αυτές οι ρημάδες- μέχρι το 1878. Μέχρι το 1843 ο Όθωνας είχε εκτοξεύσει το δημόσιο χρέος στο 263,24% του ΑΕΠ (Αντώνης Αντωνίου, Εικονογραφημένη Ιστορία, τ. 525).

Από γερμανικά χείλη

Άραγε που βρισκόταν η λύση; Φυσικά στην επιβολή Διεθνούς Οικονομικού Ελέγχου (ΔΟΕ) το 1857, αναγκάζοντάς την ελληνική κυβέρνηση να καταβάλλει κατ’ έτος το ποσό των 900.000 χρυσών φράγκων στους τραπεζίτες. Οι Βαυαροί έδειξαν τον δρόμο που δεν ήθελε να ακολουθήσει ο Καποδίστριας και γι’ αυτό ξελαρυγγιάζονταν όταν έλεγε «δεν λαθεύομαι τον έρωτα των προνομίων πού είναι φυτευμένες είς ψυχές πολλών, τα ονειροπολήματα των λογιωτάτων, ξένων πρακτικής ζωής, το φιλύποπτο, κυριαρχικό και ανήμερο αλλοεθνών ανδρών. Η νίκη θα είναι δική μας, αν βασιλεύση είς την ακαρδίαν μας μόνο το αίσθημα το ελληνικό, ο φιλήκοος των ξένων είναι προδότης” .

Αλλά επειδή αφήσαμε πολύ τον κόμη να μονολογεί ας δώσουμε τον λόγο σε δύο… Γερμανούς. Ο πρώτος δήλωσε ότι «η όψη του δυστυχούς τούτου τόπου μετεβλήθη από της ελεύσεως του Κυβερνήτη. Άρχισε να βασιλεύει η τάξη, τα δε φρόνημα και ήπια μεν, αλλά αυστηρά μέτρα του παρείχαν πλήρη πεποίθηση περί του μέλλοντος διωργανίσθη τακτική οικονομία, αποκαταστάθηκε η πίστη και όλα αυτά τα θαύματα οφείλονται στον Κυβερνήτη» . Το όνομά του ήταν συνταγματάρχης Κάρολος φον Χάιντεκ, ένας εκ της βαυαρικής τριανδρίας που απάρτιζαν την Αντιβασιλεία.

Ο δεύτερος -και σημαντικότερος- παραδέχτηκε ότι «ο μόνος αντίπαλος που δύσκολα ηττάται είναι ο απόλυτα έντιμος άνθρωπος. Και τέτοιος είναι ο Καποδίστριας». Τα λόγια αυτά ειπώθηκαν από τον καγκελάριο Μέτερνιχ. Ίσως αυτοί, ως Γερμανοί, να ακούγονται πιο πειστικοί στους ξένους και εγχώριους Ζεεχόφερ.

SLPress


Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση