Η Ελλάδα στο δίπολο Τουρκίας - Δύσης

Γράφει ο Κωνσταντίνος Φίλης

Δέκα ημέρες μετά την προκήρυξη των πρόωρων εκλογών στην Τουρκία, η χώρα βρίσκεται σε αναζήτηση μετριοπαθούς υποψηφιότητας, δηλωτικό της εκτεταμένης πόλωσης μεταξύ των πολιτικών δυνάμεων. Αν, λοιπόν, δεν προκύψει μία προσωπικότητα τύπου Γκιουλ, που ενδεχομένως να μετριάσει τις ακρότητες, ας προετοιμαστούμε για ένα «θερμό» δίμηνο (με διακυμάνσεις), σε λεκτικό και επικοινωνιακό επίπεδο. Πάντως, αν και η εσωτερική δυναμική στη γείτονα συνηγορεί στην καλλιέργεια συγκρουσιακού κλίματος με Ελλάδα και Δύση, πλην της εργαλειοποίησης των προσφυγομεταναστευτικών ροών, δύσκολα θα το δούμε να μετουσιώνεται σε πράξεις.
Η Τουρκία αποκλίνει συνεχώς από τη Δύση θεσμικά (Ε.Ε.) και στρατηγικά (ΗΠΑ), με τους Δυτικούς να δείχνουν αμήχανοι στη διαχείρισή της. Αυτή η κατάσταση αντανακλάται και στις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Ο Τούρκος πρόεδρος από την πλευρά του θεωρεί την Ε.Ε. ένα υποκριτικό «κλειστό χριστιανικό κλαμπ», χαράσσοντας την πολιτική του στην κατεύθυνση μιας ειδικής σχέσης με άξονα τα κοινά συμφέροντα σε ασφάλεια - τρομοκρατία, εμπόριο - επενδύσεις - ενέργεια. Αναντίρρητα, βολεύεται από μία εξέλιξη που δεν τον πιέζει, χωρίς να απεμπολεί πολλά από τα προνόμια, κυρίως οικονομικής φύσης.
Πέρυσι, στη δυσκολότερη περίοδο για Ε.Ε. - Τουρκία (ενδεικτικά να θυμηθούμε την παρέμβαση Ερντογάν στις ολλανδικές και γερμανικές εκλογές, όπου κάλεσε την ομογένεια να καταψηφίσει τους εχθρούς της χώρας του), το 70% των άμεσων ξένων επενδύσεων προήλθε από ευρωπαϊκά κεφάλαια. Αργότερα, οι καταγγελίες Μέρκελ για τις τουρκικές επιχειρήσεις στο Αφρίν «συνοδεύτηκαν» από συμφωνίες για ναυπήγηση υποβρυχίων και συμπαραγωγή αρμάτων μάχης, ενώ παρά τη νεκρωμένη ενταξιακή διαδικασία εξακολουθεί να λαμβάνει εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ προενταξιακής βοήθειας.

Εναντι των ΗΠΑ, η Αγκυρα αισθάνεται προδομένη. Τις κατηγορεί για: ενορχήστρωση του αποτυχημένου πραξικοπήματος, στήριξη του μεγαλύτερου εχθρού του Ερντογάν, του Γκιουλέν και υπόθαλψη των Κούρδων τρομοκρατών της Συρίας, οι οποίοι διασυνδέονται με το PKK. Παράλληλα, ο Τούρκος πρόεδρος είναι πεισμένος πως μέρος της γραφειοκρατίας της Ουάσιγκτον απεργάζεται σχέδια εξόντωσής του. Αυτό, άλλωστε, κουμπώνει με το πολιτικό του αφήγημα ότι εγχώριες και εξωτερικές δυνάμεις χτυπούν τον ηγέτη που την ενδυναμώνει για να αποσταθεροποιήσουν τη χώρα, εφόσον δεν την επιθυμούν ισχυρή. Εδώ εντάσσεται και η Ελλάδα στα σενάρια.
Η γενικευμένη ανασφάλεια κύκλων πέριξ του Τούρκου προέδρου τους δημιουργεί τη φοβία πως ενδεχομένως η Αθήνα να αποτελέσει τον «λαγό» όσων θέλουν να υπονομεύσουν το ερντογανικό καθεστώς, σύροντας την Τουρκία σε έναν αχρείαστο πόλεμο. Αυτό μπορεί να λειτουργεί αποτρεπτικά αλλά δηλητηριάζει τις ήδη τεταμένες διμερείς σχέσεις.

Σε κάθε περίπτωση, η εχθρότητα του Ερντογάν έναντι της Δύσης φαντάζει μη αναστρέψιμη. Πολλώ δε μάλλον που η Τουρκία αναζητά ρόλο ιδεολογικού φάρου για τους σουνίτες μουσουλμάνους, αντιπαραβάλλοντας στο δυτικό μοντέλο το ηθικά υπέρτερο Ισλάμ.
Αν η Αγκυρα στραφεί στην Ανατολή θα καταστεί λιγότερο προβλέψιμη και δεν θα υπάρχουν οι μηχανισμοί σχετικού ελέγχου της συμπεριφοράς της. Αν πάλι, επιστρέψει στη στρατηγική σχέση της με τη Δύση, θα επιχειρήσει να την εξαργυρώσει επιβάλλοντας μέρος των θέσεών της ή τουλάχιστον διεκδικώντας την ενεργή ανοχή της πρώτης για κάποιες ενέργειες/επιλογές της.

Οι Δυτικοί μας εταίροι οφείλουν να κατανοήσουν έγκαιρα ότι η (αναποτελεσματική) πολιτική του κατευνασμού έναντι μιας αναθεωρητικής δύναμης οφείλει να συνδυαστεί με τη διαμόρφωση ενός κανονιστικού πλαισίου συμπεριφοράς, ειδάλλως αυξάνονται σημαντικά οι πιθανότητες συνολικής παρεκτροπής, θέτοντας σε κίνδυνο ιστορικά κεκτημένα τους σε περιοχές έντονου ενδιαφέροντος.

* Ο δρ Κωνσταντίνος Φίλης είναι διευθυντής Ερευνών του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων και συγγραφέας του βιβλίου «Τουρκία, Ισλάμ, Ερντογάν».
Καθημερινή


Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση