Ξεμένουν από αξιοπιστία οι ηγέτες της ΕΕ

Του Gideon Rachman 

Οι Ευρωπαίοι ηγέτες είναι βέβαιο ότι γνωρίζουν πως παίρνουν μεγάλο ρίσκο με την Κύπρο. Ο κίνδυνος είναι προφανής. Από τη στιγμή που όποιος έχει χρήματα σε κυπριακές τράπεζες κινδυνεύει να υποχρεωθεί να πληρώσει τίμημα, οι νευρικοί καταθέτες στην υπόλοιπη Ευρώπη εντοπίζουν ότι δημιουργείται ένα επικίνδυνο προηγούμενο. Αντί να κινδυνεύουν έστω και λίγο με ανεπιθύμητο οικονομικό «κούρεμα» στο μέλλον, οι πελάτες των τραπεζών στην Ελλάδα, στην Ισπανία, στην Πορτογαλία ή στην Ιταλία ίσως επιλέξουν να αποσύρουν τα χρήματά τους από τώρα. Αν αρχίσει να συμβαίνει αυτό, η κρίση του ευρώ θα ξαναχτυπήσει - με μεγάλη ένταση.

Οι άνθρωποι που βρίσκονται πίσω από το κυπριακό σχέδιο ελπίζουν ότι οι κινδυνοι μετάδοσης είναι μικροί. Σκέφτονται ότι οι ισπανικές τράπεζες γιατρεύονται πλέον και πως η Ελλάδα έχει ξεφύγει από το χείλος της αβύσσου. Δεν υπάρχει λόγος οι καταθέτες να αντλήσουν μαθήματα από την ιδιαίτερη περίπτωση της Κύπρου, οι τράπεζες της οποίας είναι γεμάτες ρωσικό χρήμα.

Μπορεί να είναι έτσι. Όμως οι Ευρωπαίοι ηγέτες που κάνουν αυτούς τους υπολογισμούς έχουν σφάλει και στο παρελθόν. Στη σύνοδο στο Ντοβίλ τον Σεπτέμβριο του 2010, είχαν ανακοινώσει ότι οι κάτοχοι κρατικών ομολόγων σε χώρες υπό διάσωση θα έχαναν μερικά από τα λεφτά τους. Το αποτέλεσμα ήταν να χειροτερέψει σοβαρά η κρίση στην ευρωζώνη και οι επενδυτές να αρχίσουν να ζητούν υψηλότερα επιτόκια για να δανείσουν σε ριψοκίνδυνες χώρες, όπως η Ιταλία ή η Ισπανία.

Γιατί λοιπόν -μετά τις τόσο επίπονες προσπάθειες να συνέλθει η ευρωζώνη- παίζουν αυτό το τόσο επικίνδυνο στοίχημα οι Ευρωπαίοι ηγέτες στην Κύπρο; Η απάντηση είναι ότι έχουν και αυτοί ξεμείνει από αξιοπιστία - από πολιτική αξιοπιστία.

Αυτή η έλλειψη αξιοπιστίας έχει διαφορετικές μορφές στη βόρεια και στη νότια Ευρώπη. Για τους ηγέτες κρατών όπως η Γερμανία, η Ολλανδία και η Φινλανδία, υπήρχε μια αίσθηση ότι οι ψηφοφόροι και τα κοινοβούλιά τους απλώς δεν θα ενέκριναν μία ακόμη διάσωση, εκτός αν συνοδευόταν από βαριές ποινές.

Η Κύπρος είναι μια μικρή χώρα και τα χρήματα που χρειάζεται για να σταθεί στα πόδια της είναι σχετικά λίγα - «μόνο» 17 δισ. ευρώ. Το πρόβλημα είναι ότι η Κύπρος είναι επίσης ένα ιδιαίτερα λαμπρό παράδειγμα της θεμελιώδους έλλειψης εμπιστοσύνης μεταξύ των βόρειων και των νότιων Ευρωπαίων. Από τότε που ξέσπασε η κρίση, τα γερμανικά μίντια είναι γεμάτα με ιστορίες διαφθοράς στον νότο. Οι Γερμανοί ψηφοφόροι ενθαρρύνονται να πιστεύουν ότι τα χρήματα που βγάζουν με τον ιδρώτα τους πηγαίνουν στη διάσωση κρατών βαθιά διεφθαρμένων.

Η Κύπρος είναι ιδιαίτερα μεγάλο πρόβλημα γιατί οι τράπεζές της έχουν τη γνωστή φήμη ότι αποτελούν καταφύγιο για το ρωσικό βρόμικο χρήμα. Τα ποσά που περνούν «μετ’ επιστροφής» μέσω Κύπρου -καθώς προέρχονται από τη Ρωσία και επιστρέφουν εκεί- δείχνουν ότι το κυπριακό τραπεζικό πλυντήριο έχει δουλέψει σαν τρελό. Το να στοχευθούν οι καταθέτες με πάνω από 100.000 ευρώ σε καταθέσεις ακούγεται καλός τρόπος για να πληγεί το παράνομο ρωσικό χρήμα. Η χαοτική κι επικίνδυνη απόφαση να φορολογηθούν και οι μικροί καταθέτες δείχνει ότι δεν υπάρχει καμία συμπάθεια - ούτε καν για τον... μικρούλη της νοτίου Ευρώπης.

Θεωρητικά, η Γερμανίδα καγκελάριος Angela Merkel και άλλοι Ευρωπαίοι ηγέτες θα είχαν πει στους ψηφοφόρους τους να το καταπιούν και θα είχαν διασώσει την Κύπρο χωρίς να συζητούν την τιμή, γιατί αλλιώς κινδυνεύουν να προκαλέσουν μαζική τραπεζική έξοδο στην Ευρώπη, που εν τέλει θα φτάσει και στην πατρίδα τους. Αλλά η πιθανότερη αντίδραση θα ήταν περισσότερη οργή και αντίδραση από τους ψηφοφόρους.

Οι ηγέτες της Κύπρου είχαν επίσης πολύ λίγη πολιτική αξιοπιστία πια στην υπόλοιπη Ευρώπη. Πολλοί ηγέτες της Ε.Ε. έτρεφαν μεγάλες επιφυλάξεις για την ένταξη της Κύπρου το 2004 χωρίς συμφωνία ειρήνευσης για την επανένωση της νήσου. Όμως η Ελλάδα απείλησε με βέτο στο σύνολο της διεύρυνση της Ε.Ε. -μπλοκάροντας την Πολωνία, την Τσεχία και τις υπόλοιπες χώρες- αν δεν γίνει δεκτή η Κύπρος. Οι Ευρωπαίοι ηγέτες υποχώρησαν απρόθυμα σε αυτόν τον εκβιασμό. Όμως, το όλο επεισόδιο άφησε μια πικρή γεύση, ειδικά όταν οι Κύπριοι απέρριψαν το ειρηνευτικό σχέδιο Ανάν. Έτσι, όταν η Κύπρος βρέθηκε μπλεγμένη, δεν βρήκε μεγάλη συμπάθεια.

Το μεγαλύτερο πρόβλημα ωστόσο παραμένει το χάσμα εμπιστοσύνης και πολιτικής ανάμεσα στη βόρεια και τη νότια Ευρώπη. Πριν από την κρίση, όταν όλα ήταν καλά, θεωρείτο πολιτικά εσφαλμένο, ακόμη και ξενοφοβικό, να λες ότι τα στάνταρ ακεραιότητας στον δημόσιο βίο εμφανίζουν μεγάλες διακυμάνσεις μεταξύ των ευρωπαϊκών κρατών και ότι αυτό είναι πρόβλημα για έναν οργανισμό που δουλεύει για μια όλο και πιο στενή ένωση.

Σήμερα όμως είναι εμφανές ότι αυτή η απουσία σύγκλισης στις απόψεις περί αξιοπιστίας και πολιτικής είναι εξίσου, τουλάχιστον, σημαντική με την απουσία οικονομικής σύγκλισης. Είναι επίσης αλήθεια ότι οι Γερμανοί, οι Ολλανδοί και οι Σκανδιναβοί έχουν κι αυτοί προβλήματα με διαφθορά στον δημόσιο βίο και ότι είναι πολύ άδικο να χαρακτηρίζεται όλη η νότια Ευρώπη διεφθαρμένη και τεμπέλα.

Ωστόσο είναι γεγονός ότι η φοροδιαφυγή ακμάζει σε χώρες όπως η Ελλάδα και η Ιταλία. Και αυτό πάντα δυσκόλευε τους βόρειους ψηφοφόρους να πειστούν να διασώσουν τον νότο.

Ακόμη και οι καθημερινές παρατηρήσεις επιβεβαιώνουν ότι οι συμπεριφορές απέναντι στο δημόσιο χρήμα παρουσιάζουν τεράστιες αποκλίσεις. Πριν από δύο χρόνια είχα προσκληθεί σε συνάντηση όλων των Ολλανδών προξένων ανά τον κόσμο. Το γεύμα αποτελείτο από μια συμπαθητική ποικιλία με σάντουιτς και κράκερς, για τσιμπολόγημα στα όρθια. Υποπτεύομαι ότι, ακόμη κι όταν τα οικονομικά της Ιταλίας ή της Ελλάδας ήταν σε χειρότερη κατάσταση οι διπλωμάτες τους έτρωγαν καλύτερα.

Το λέω αυτό χαριτολογώντας. Ωστόσο, δείχνει μια πολιτισμική διαφορά, η οποία εξηγεί γιατί οι βόρειοι Ευρωπαίοι λένε πλέον basta όσον αφορά τις κυπριακές τράπεζες.

Αν δεν δημιουργήσει η Ευρώπη μια πραγματική σύγκλιση στα στάνταρ του δημόσιου βίου, τότε το συνακόλουθο χάσμα εμπιστοσύνης εν τέλει θα διαλύσει πρώτα το ευρώ και μετά την ίδια την Ε.Ε.

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση