Σκλάβοι του χρέους

"Η πρώτη φορά ήταν μόλις πέντε χρόνια από τότε που ο Παλαιών Πατρών Γερμανός ύψωνε στην Αγία Λαύρα το λάβαρο της Επανάστασης. Σύμφωνα με την ελβετική τράπεζα Creait Suisse, το έχουμε ξανακάνει άλλες τέσσερις φορές στο παρελθόν: το 1843, το 1860, το 1893 και το 1932. Όπως και νά ΄ναι, η χρεοκοπία προσμετράται ως παλιά μας τέχνη κόσκινο. Αν το δούμε μάλιστα ιστορικοκοινωνιολογικά, από την Επανάσταση του΄ 21 και μετά δεν έχει περάσει γενιά από αυτό τον τόπο που να μην έχει γνωρίσει τη χρεοκοπία ή τον πόλεμο. Δυστυχία μας... Ας ελπίσουμε πως αυτή τη φορά -εάν με το κακό μας προκύψει- θα τη γλιτώσουμε μόνο με την πρώτη. Γιατί για πόλεμο δεν υπάρχουν τα φράγκα.

Είναι γνωστό πως τρεις είναι οι τρόποι αντιμετώπισης της υπερβολικής χρέωσης ενός κράτους: η αποπληρωμή (ο δρόμος που έχουμε επιλέξει ως χώρα μέχρι στιγμής), η ελεγχόμενη χρεοκοπία (η επαναδιαπραγμάτευση του χρέους, η επιμήκυνση, δηλαδή, του χρόνου αποπληρωμής του ή κάποιο σκόντο σε συμφωνία πάντοτε με τους δανειστές) και η «καθαρόαιμη» χρεοκοπία (η παύση πληρωμών). Βέβαια, μερική στάση πληρωμών έχουμε και σήμερα, μιας και η κυβέρνηση δεν επιστρέφει το ΦΠΑ στους δικαιούχους, ενώ όσοι έχουν πάει στις τράπεζες για να εισπράξουν επιστροφή από τη φορολογική δήλωση έχουν φύγει με άδεια χέρια.

Πολλοί ειδήμονες πιστεύουν ότι σύντομα θα αναγκαστούμε να προσφύγουμε στο δεύτερο τρόπο, το ΔΝΤ συμφωνεί χωρίς να έχει τεθεί επισήμως το θέμα, αλλά η Γερμανία αρνείται τόσο πεισματικά όσο η Μερσεντές να βάλει τούρμπο σε κάποια μοντέλα της. Παρ΄ ότι μας διαβεβαιώνουν για το αντίθετο, κανείς δε μας εγγυάται πως δεν μπορεί να συμβεί και το τρίτο σενάριο. «Εμείς χρεοκοπήσαμε τότε με τα μέτρα που παίρνετε εσείς σήμερα» δήλωσε στο Πρώτο Θέμα ο Φερνάντο ντε λα Ρούα, ο Αργεντίνος πρόεδρος που κήρυξε τη χρεοκοπία στη χώρα του το 2001, και συνέχισε λέγοντας: «Το ΔΝΤ εμάς μας κυνήγησε και μας τιμώρησε. Στη δική σας περίπτωση προς το παρόν σας στηρίζει, όπως και η Ευρωπαϊκή Ένωση». Το σίγουρο είναι πως το τελευταίο πράγμα που πρέπει να κάνει κάποιος σε σχέση με τη χρεοκοπία είναι να την αντιμετωπίσει απροετοίμαστος.

Αποκάλυψη τώρα

«Κύριοι, δύστυχοι επτωχεύσαμεν...». Μπορεί οι λόγοι ενός Έλληνα πρωθυπουργού ποτέ να μην κατάφεραν να «σπάσουν» τα μηχανάκια της AGB, όμως είναι τέτοια η βαρύτητα της δήλωσης και η τρομακτική σαφήνεια της, που κρατούν καρφωμένους τους τηλεθεατέ3 στους δέκτες, λες και εμφανίστηκε ο Ματέο να χορεύει με την Ελένη στο Dancing With The Stars (και απέσπασαν το 10άρι του Λάτσιου!). Η είδηση κυκλοφορεί παντού με την τελική της Bugatti Veyron. Blogs, sites και ειδησεογραφικά πρακτορεία την ποστάρουν επιτόπου, ενώ ο ΟΤΕ και οι εταιρείες κινητής τηλεφωνίας καταγράφουν ακόμη ένα ρεκόρ κλήσεων. Ο κόσμος είναι παγωμένος, πιο παγωμένες όμως είναι οι διεθνείς χρηματαγορές...

Οι δρόμοι για να οδηγηθούμε στη χρεοκοπία είναι πολλοί, δύο όμως είναι οι πλέον πιθανοί: Τα έσοδα συνεχίζουν να υστερούν μονίμως, η τρόικα πιέζει διαρκώς για καινούρια μέτρα, κάποια στιγμή η κυβέρνηση αρνείται να τα πάρει και έτσι δε μας καταβάλλεται μια δόση από το δάνειο που μας έχει εγκριθεί. Η κυβέρνηση αδυνατεί να καλύψει τις υποχρεώσεις της στο εσωτερικό -μισθοί και συντάξεις δεν καταβάλλονται- και δημιουργείται κοινωνική αναταραχή, που οδηγεί σε πτώση την κυβέρνηση. Οι εκλογές δε δίνουν βιώσιμη λύση, τα δύο μεγάλα κόμματα διασπώνται και η κυβέρνηση που προκύπτει υλοποιεί τη λαϊκή βούληση που θέλει «Να πληρώσουν όσοι τα φάγαν» και κηρύσσει χρεοκοπία. Ο δεύτερος δρόμος έχει να κάνει με την ύφεση, που παρά τις προβλέψεις της κυβέρνησης, συνεχίζει να πλήττει την ελληνική οικονομία - και, ως γνωστόν, κράτος που δεν παράγει πλούτο δεν μπορεί να εξυπηρετήσει τα δάνειά του, οπότε φυσιολογικά οδηγείται στη χρεοκοπία.

Την πρώτη εβδομάδα

Στα ATMs όποιος επιλέγει «ανάληψη» διαβάζει στην οθόνη το μήνυμα «Η πράξη αυτή δεν μπορεί να εκτελεστεί αυτή τη στιγμή», ενώ στις εισόδους των τραπεζών ένα χαρτί ειδοποιεί πως το υποκατάστημα «Παραμένει κλειστό». Από τα σούπερ μάρκετ έχει εξαφανιστεί ήδη το γάλα εβαπορέ, όπως και κάποια τρόφιμα μακράς αποθήκευσης. Στο χρηματιστήριο επικρατεί αμηχανία: όσοι δεν προέβλεψαν την περίπτωση της χρεοκοπίας και βρίσκονται φορτωμένοι με χαρτιά διαισθάνονται πως κάποια από αυτά θα τα χρησιμοποιήσουν για το άναμμα του τζακιού...

Τον πρώτο μήνα

Στα ATMs εμφανίζεται το μήνυμα «Το ποσό που έχετε επιλέξει υπερβαίνει το ημερήσιο όριό σας, διαλέξτε άλλο ποσό» - ύστερα από τη χρεοκοπία της Αργεντινής το ανώτερο εβδομαδιαίο ποσό ανάληψης θεσπίστηκε στα 250 πέσος (το νόμισμα ξεκίνησε από μια ισοτιμία «ένα πέσο=ένα δολάριο», αλλά σύντομα έχασε το 75% της αξίας του). Το φαινόμενο αυτό οφείλεται στο γεγονός πως το Δημόσιο δεν έχει καταβάλει τους μισθούς και τις συντάξεις, όπως και κάποιες ιδιωτικές εταιρείες. Τα σούπερ μάρκετ καταγράφουν καινούριο ρεκόρ στην πτώση του τζίρου, ενώ παρατηρείται σημαντική αύξηση των απεργιακών κινητοποιήσεων.

Έξι μήνες μετά

Στα μπακάλικα έχουν εμφανιστεί τα τεφτέρια, ενώ αρχίζουν να «σπάνε» παντού οι συσκευασίες, από τα μπισκότα μέχρι τα τσιγάρα. Οι σα-ράφηδες κάνουν χρυσές δουλειές, μιας και πάρα πολύ προσπαθούν να εκποιήσουν ό,τι αντικείμενο αξίας διαθέτουν. Οι ξένες αλυσίδες εγκαταλείπουν την Ελλάδα, το ίδιο και οι τελευταίοι μετανάστες. Αρχίζουν οι λεηλασίες στα σούπερ μάρκετ. Οι αστυνομικοί, απλήρωτοι για μια ολόκληρη εξαμηνία, περιορίζουν συχνά τα καθήκοντά τους στο ρόλο του αυτόπτη μάρτυρα. Τα καλά προάστια προσλαμβάνουν οπλισμένους σεκιουριτάδες - η Φιλοθέη, το Παλαιό Ψυχικό, η Πολιτεία, η Εκάλη δεν είναι προσβάσιμες από τους μη κατοίκους. Σε πολλές δυτικές συνοικίες της Αθήνας οι κάτοικοι θυμίζουν τον Γουίλ Σμιθ στην ταινία Ζωντανός θρύλος: κυκλοφορούν μόνο την ημέρα και μαζεύουν οτιδήποτε χρήσιμο βρουν - τα ξύλα θεωρούνται πολύτιμα, αφού πολλά νοικοκυριά δε διαθέτουν πλέον ηλεκτρικό ρεύμα και θέρμανση.

Τα μέλη του Eurogroup συνεδριάζουν εξετάζοντας την περίπτωση να επιστρέψει στην Ελλάδα η δραχμή (στην Αργεντινή υπήρχε κλειδωμένη ισοτιμία του πέσο με το δολάριο - το «ακριβό» της νόμισμα είναι και ένας λόγος που έκανε μη ανταγωνιστικά τα προϊόντα της και οδήγησε με μαθηματικά βήματα στη χρεοκοπία). Η δραχμή πιθανόν επανέρχεται στη συγκεκριμένη ισοτιμία της με το ευρώ (340,75), αμέσως όμως χάνει ένα σημαντικό ποσοστό από την αξία της. Είναι η αρχή ενός κατρακυλίσματος (στην Αργεντινή οδήγησε στην απώλεια του 75% της αξίας του χρήματος).

Τον πρώτο χρόνο

Οι ελληνικές τράπεζες έχουν περάσει στα χέρια ξένων, που ρίχνουν κάποια χρήματα για να κινηθεί η αγορά. Τα μεγάλα συγκροτήματα του Τύπου έχουν καταρρεύσει. Δεν είναι μόνο λόγω της πτώσης των πωλήσεων ή της μη εισροής διαφήμισης, αλλά και γιατί και πριν από τη χρεοκοπία στηρίζονταν στα τραπεζικά δάνεια (και αγύριστα) για να καλύπτουν τις υποχρεώσεις τους. Στους πάγκους των εφημεριδοπωλών εμφανίζονται έντυπα που εκδίδονται από τους εργαζόμενους στον Τύπο, οι οποίοι πραγματοποιούν επίσχεση εργασίας λόγω μη καταβολής δεδουλευμένων. Παρόμοιες καταστάσεις συμβαίνουν και σε πολλές βιομηχανίες, όπου οι ιδιοκτήτες έχουν εξαφανιστεί και οι εργαζόμενοι έχουν προχωρήσει σε κατάληψη και έχουν αναλάβει τη διαχείριση.

Τα δικαστήρια εκδίδουν ασφαλιστικά μέτρα ύστερα από προσφυγές των ιδιοκτητών, αλλά η αστυνομία αδυνατεί να τα εκτελέσει, μιας και οι εργαζόμενοι κοιμούνται στα εργοστάσια έχοντας και την αμέριστη συμπαράσταση των κατοίκων. Η ανταλλαγή προϊόντων είναι συνηθισμένο φαινόμενο, όπως και η ανταλλαγή υπηρεσιών με προϊόντα. Ο αριθμός των αυτοκινήτων που κυκλοφορούν έχει μειωθεί στο μισό, ενώ η περίφημη ελληνική νύχτα έχει μεταφερθεί με ρεφενέ πάρτι στις αυλές ή στα σαλόνια των σπιτιών. Οι ασφαλισμένοι εναποθέτουν την υγεία τους στον πατριωτισμό των Ελλήνων γιατρών και στα απολύτως στοιχειώδη υλικά που λόγω ελλείψεων χρησιμοποιούν.

Ο νικητής του Top Chef, άνεργος, μαγειρεύει σε λαϊκά συσσίτια, αποφεύγοντας τις περίπλοκες συνθέσεις στο στήσιμο του πιάτου. Οι κυβερνήσεις αλληλοδιαδέχονται η μία την άλλη - όπως το 2001 στην Αργεντινή, όπου ο εκκωφαντικός θόρυβος από τις κατσαρόλες που χτυπούσαν οι νοικοκυρές έδιωξε εν μια νυκτί τον Φερνάντο ντε λα Ρούα. Οι κίνδυνοι, όμως, που ελλοχεύουν είναι σοβαροί. Σύμφωνα με ένα σενάριο του βρετανικού Observer, εμφανίζονται τα τανκς στην Αθήνα και στις υπόλοιπες ελληνικές μεγαλουπόλεις. «Από της ογδόης πρωινής σήμερον αι ένοπλοι δυνάμεις...» κ.λπ. (το έργο το έχουν ξαναδεί οι κάπως μεγαλύτεροι)...

Στη συνέχεια

Ένα από τα επιχειρήματα με τα οποία προσπάθησαν να πείσουν τους Ισλανδούς να ψηφίσουν στο σχετικό δημοψήφισμα υπέρ της επιστροφής ή μη των κεφαλαίων που είχαν επενδυθεί στις τραπεζικές «φούσκες» τους (και που οι Ισλανδοί τελικά αρνήθηκαν να το κάνουν βροντοφωνάζοντας «Δεν τα φάγαμε μαζί!») ήταν πως σε περίπτωση που δεν το κάνουν θα μετατραπούν σε «Κούβα του Βορρά». «Τουλάχιστον τα αυτοκίνητά μας θα είναι Land Rover» σχολίασαν κάποιοι επενδύοντας στη μακροβιότητα των συγκεκριμένων αυτοκινήτων. Στην Ελλάδα, όπου τα Land Rover θεωρούνταν τις καλές μέρες αυτοκίνητα πολυτελείας και τα περισσότερα αυτοκίνητα είναι χαμηλότερης ποιότητας, έχουν αρχίσει να αντιμετωπίζουν προβλήματα με τα ανταλλακτικά. Οι πατέντες συνεχίζουν να κρατούν κάποια από αυτά σε κυκλοφορία.
Πολλοί κάτοικοι έχουν εγκαταλείψει τις πόλεις και έχουν εγκατασταθεί στην επαρχία. Η αγροτική και η κτηνοτροφική παραγωγή έχουν αυξηθεί, αν και υφίστανται προβλήματα με τη διακίνηση των προϊόντων. Στα ελληνικά νησιά οι κάτοικοι έχουν αυξηθεί, όπως και η αγροτική παραγωγή τους, τουρισμό όμως κάνουν μόνο οι ξένοι. Η μετανάστευση γνωρίζει αντίστοιχη άνθηση από την εικοσαετία 1900-1920, τότε που η χώρα έχασε το 8% του πληθυσμού της.

Τι θα συμβεί

Σας περιγράψαμε το χειρότερο δυνατόν σενάριο και τις πιθανές επιπτώσεις της χρεοκοπίας. Κάποιες από αυτές δεν πρόκειται να συμβούν, ενώ είναι πολύ πιθανόν να διαδραματιστούν μερικά άλλα γεγονότα, μιας και η συμμετοχή της χώρας μας στην Ευρωζώνη καθιστά την περίπτωσή της σταυρόλεξο για πολύ δυνατούς λύτες. Αυτό που πιθανότατα θα συμβεί είναι η παράταση της αποπληρωμής καταρχήν των 110 δισ. που πήραμε από το ΔΝΤ, την Ε.Ε. και το ΕΚΤ και ίσως, σε συμφωνία με τους δανειστές μας, κάποιο σκόντο στο ποσό των χρωστούμενων. Ό,τι κι αν γίνει πάντως, θα κρατήσει για πολλά χρόνια, όπως μας προϊδέασε ο οικονομικός σύμβουλος του πρωθυπουργού Τομάσο Σιόπα.

Αναδημοσίευση από το τεύχος Νοεμβρίου Νο179 του περιοδικού "Playboy".

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση