FIR και επιχειρησιακός έλεγχος στο Αιγαίο

• Δημοσιευμένος στρατιωτικός χάρτης του Αιγαίου όπου διακρίνονται τα πεδία βολής Ανδρου (LGD 68 βορειοδυτικά Ανδρου και Τήνου) και Ψαθούρας (LGD 65 νότια Χαλκιδικής) που έχει ορίσει η Ελλάδα στα εθνικά και τα διεθνή ύδατα (FIR) και είναι σταθερά στο στόχαστρο των τουρκικών παραβιάσεων

Το FIR και τα όριά του
Το FIR (Flight Information Region - Περιοχή Πληροφοριών Πτήσεων) περιλαμβάνει και το διεθνή εναέριο χώρο, πέρα από τη ζώνη του εθνικού εναέριου χώρου πάνω από ξηρά και θάλασσα (η Ελλάδα έχει ορίσει από το 1931 τα 10 ναυτικά μίλια ως εθνικό εναέριο χώρο).
Στο FIR πάνω από τα διεθνή ύδατα δεν ασκείται εθνική κυριαρχία (πλήρης εξουσία). Η χώρα ευθύνης, όμως, έχει την αρμοδιότητα του ελέγχου των πτήσεων. Είναι δηλαδή ένα είδος «τροχονόμου» κατόπιν ανάθεσης από το Διεθνή Οργανισμό Πολιτικής Αεροπορίας (ICAO), που ιδρύθηκε το 1944 με τη σύμβαση του Σικάγου και μοίρασε τον εναέριο χώρο όλου του πλανήτη σε ζώνες ευθύνης.
Τα όρια του FIR Αθηνών, όπως έχουν οριστεί από τον ICAO, είναι τα εξής:
Καλύπτει όλη την ελληνική επικράτεια και όλο το Αιγαίο (ελληνικά εθνικά και διεθνή ύδατα) μέχρι τη μέση γραμμή μεταξύ των ανατολικών ακτών των ελληνικών νησιών του Ανατολικού Αιγαίου και των απέναντι τουρκικών παραλίων και συναντάει νοτιοανατολικά το FIR Λευκωσίας.
Δηλαδή, το ανατολικό όριο του ελληνικού FIR ξεκινάει από τις εκβολές του Εβρου ποταμού και φθάνει μέχρι ανατολικά του Καστελόριζου. Προς νότο, είναι η μέση γραμμή μεταξύ Κρήτης και αφρικανικών ακτών, ενώ δυτικά είναι η μέση γραμμή με τις απέναντι ιταλικές ακτές και η προέκτασή της.
Στο πλαίσιο ελέγχου του FIR η χώρα έχει την ευθύνη να ελέγχει και να διευκολύνει τις πτήσεις αλλά και ν' αναγνωρίζει τα άγνωστα ίχνη στον αέρα και πάνω από τα διεθνή ύδατα.
Ζήτημα έχει προκύψει από την Τουρκία, με τη σύμφωνη γνώμη των ΗΠΑ, με τα λεγόμενα «κρατικά αεροσκάφη» (πολεμικά κλπ.), για το εάν υποχρεούνται να καταθέτουν σχέδια πτήσης. Πάντως, ο ICAO επιβάλλει το συντονισμό πολιτικής και στρατιωτικής εναέριας κυκλοφορίας, αφού, σύμφωνα με την κρατούσα διεθνώς πρακτική, η ανάγκη ασφάλειας των πτήσεων επιβάλλει την κατάθεση σχεδίων πτήσης και από τα «κρατικά αεροσκάφη».
Οι αμφισβητήσεις της Τουρκίας
Η τουρκική αμφισβήτηση αναφορικά με το FIR έχει δύο σκέλη:
α) Δε δέχεται να καταθέτουν τα στρατιωτικά της αεροσκάφη σχέδια πτήσης στην Αθήνα, για πτήσεις στο διεθνή εναέριο χώρο και
β) Αμφισβητεί τα όρια του FIR Αθηνών διεκδικώντας τη διχοτόμηση του Αιγαίου με μια κάθετη γραμμή από βορρά προς νότο, ο γνωστός 25ος Μεσημβρινός, θέτοντας το διεθνή εναέριο χώρο που περιβάλλει τα ελληνικά νησιά του Ανατολικού Αιγαίου (Σαμοθράκη, Λήμνος, Λέσβος, Χίος, Σάμος, Ικαρία, Δωδεκάνησα) υπό την αρμοδιότητα του FIR Κωνσταντινούπολης. Για το σκοπό αυτό εξέδωσε τη ΝΟΤΑΜ 714 στις 8 Αυγούστου 1974, που δεν έγινε δεκτή από την Ελλάδα και τελικά δεν εφαρμόστηκε.
Στο χώρο FIR, ως διεθνής εναέριος χώρος που είναι, μπορούν να γίνονται στρατιωτικές ασκήσεις από οποιαδήποτε χώρα μετά από σχετική δέσμευση της περιοχής, που θα γίνει όμως αποδεκτή από τη χώρα ευθύνης, η οποία θα εκδώσει ΝΟΤΑΜ (αναγγελία) με τα όρια τα γεωγραφικά και τα χρονικά, εν προκειμένω, για το Αιγαίο, από την Ελλάδα.
Το FIR αντικειμενικά συνδέεται και με το ίδιο το δικαίωμα άμυνας της χώρας που έχει την αρμοδιότητα ελέγχου των πτήσεων. Εξάλλου, πολλές χώρες, όπως οι ΗΠΑ, έχουν κηρύξει ζώνες των διεθνών υδάτων, σε ορισμένη απόσταση από τις ακτές τους, που η προσέγγιση αεροσκαφών απαιτεί άδεια. Αυτό ισχύει πιο πολύ για την Ελλάδα στο Αιγαίο, που είναι διάσπαρτο από ελληνικά νησιά, των οποίων οι γραμμές επικοινωνίας με την ηπειρωτική χώρα διέρχονται από διεθνή ύδατα αλλά και η άμυνα της ηπειρωτικής Ελλάδας επηρεάζεται άμεσα από το ποιος ελέγχει στρατιωτικά αυτό το θαλάσσιο χώρο.
Επισημαίνεται πως ο Τ. Ερντογάν, στο όνομα δήθεν της αποκλιμάκωσης της έντασης, πρότεινε τα μαχητικά αεροσκάφη, τόσο της Τουρκίας αλλά και της Ελλάδας, να πετάνε στο Αιγαίο άοπλα, πράγμα που σημαίνει αποστρατιωτικοποίηση του Αιγαίου και παραίτηση από το δικαίωμα άμυνας των νησιών.
Να σημειωθεί ότι ναι μεν η χώρα ευθύνης δεν μπορεί να αναχαιτίζει ξένα μαχητικά στο FIR της, όμως στην πράξη αυτό καταργείται όταν πετάνε σε πολεμική διάταξη και κατευθύνονται προς τον παραπλήσιο εθνικό εναέριο χώρο που τον παραβιάζουν κατ' επανάληψη.
Εξάλλου, και το ΝΑΤΟ έχει ορίσει το διεθνή εναέριο χώρο ως χώρο επιχειρησιακής ευθύνης, δηλαδή άμυνας. Μόνο που για το Αιγαίο αυτό αμφισβητείται στην Ελλάδα και την ευθύνη την έχει το ΝΑΤΟικό Αεροπορικό Στρατηγείο της Σμύρνης, ο διοικητής του οποίου πρόσφατα - Μάρτης 2010 - εξέδωσε διαταγή - την οποία τελικά ανακάλεσε - με βάση την οποία το Αιγαίο εξαιρείται και αντιμετωπίζεται ως «γκρίζα» περιοχή.
ΝΑΤΟποίηση του Αιγαίου
Ενα θέμα που συνδέεται με τα ελληνικά κυριαρχικά δικαιώματα στο Αιγαίο είναι αυτό του επιχειρησιακού ελέγχου ή επιχειρησιακής ευθύνης στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ.
Πρόκειται για το μόνιμο ή κατά περίπτωση καταμερισμό ζωνών ευθύνης μεταξύ των κρατών - μελών, που ειδικά για το χώρο του Αιγαίου, λόγω της μορφολογίας του και των τουρκικών διεκδικήσεων, μπορεί ταυτόχρονα να θεμελιώνει και δικαιώματα ή διεκδικήσεις εκ μέρους της Τουρκίας.
Ο επιχειρησιακός έλεγχος του Αιγαίου αποτελεί το όχημα εθνικού αποχρωματισμού του Αιγαίου, με στόχο τη διχοτόμησή του υπό την αμερικανοΝΑΤΟική ομπρέλα. Πρόκειται για μια παλιά ιστορία. Τα πρώτα βήματα έγιναν με τη συμφωνία «Ρότζερς» του 1980 περί επανένταξης της Ελλάδας στο στρατιωτικό σκέλος του ΝΑΤΟ. Η Ελλάδα ξαναμπήκε στο ΝΑΤΟ, στην ουσία χωρίς σύνορα, επειδή η Τουρκία, απειλώντας με «βέτο», δε δεχόταν την επάνοδο στην προ της αποχώρησης του 1974 κατάσταση.
Η Τουρκία έκτοτε δε δεχόταν να έχει η Ελλάδα τον επιχειρησιακό έλεγχο του Αιγαίου, προβάλλοντας παράλληλα ισχυρισμούς, όπως ότι τα ελληνικά νησιά του Ανατολικού Αιγαίου είναι αποστρατιωτικοποιημένα και προωθώντας την πάγια θέση της για διχοτόμησή του και μετέπειτα τη θεωρία περί «γκρίζων ζωνών». Η «εκκρεμότητα» έπαψε να υπάρχει το Δεκέμβρη του 1992, με την κατάργηση, πάντα στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ, των ορίων περιοχών ευθύνης.
Η συνέχεια δόθηκε με τη νέα δομή του ΝΑΤΟ, που επικυρώθηκε στη Σύνοδο της Ουάσιγκτον τον Απρίλη του 1999. Σ' αυτήν προβλέπεται η πλήρης κατάργηση των εθνικών ορίων επιχειρησιακής ευθύνης των κρατών - μελών, η καθιέρωση ενιαίου αμυντικού χώρου.
Ακολούθησε μια διαδικασία εφαρμογής της νέας δομής, που ολοκληρώθηκε το 2003, όπου έγινε πλήρως αποδεκτό από ελληνικής πλευράς να μην υπάρχουν όρια ευθύνης στο Αιγαίο. Η κατάργηση των ορίων επιχειρησιακής ευθύνης, που καθιερώθηκε με την εφαρμογή της νέας δομής του ΝΑΤΟ, αποτέλεσε αποφασιστικό βήμα «νομιμοποίησης» του νέου καθεστώτος περιορισμένης εθνικής κυριαρχίας στο Αιγαίο.
Μετά το 2003 καταργήθηκαν τα στρατηγεία της Λάρισας (διακλαδικό και αεροπορικό) και την κεντρική ευθύνη την έχουν άλλα ΝΑΤΟικά στρατηγεία. Δηλαδή, η ευθύνη για την αεράμυνα του Αιγαίου βρίσκεται στα χέρια του Αμερικανού πτέραρχου και του Τούρκου επιτελάρχη του Αεροπορικού Στρατηγείου της Σμύρνης.
Το δε 7ο CAOC (ΝΑΤΟικό Κέντρο Συνδυασμένων Αεροπορικών Επιχειρήσεων), που βρίσκεται στη Λάρισα με διοικητή τον Ελληνα διοικητή του ΑΤΑ (Αρχηγείο Τακτικής Αεροπορίας), βρίσκεται υπό τις διαταγές του στρατηγείου της Σμύρνης. Μάλιστα, το ΝΑΤΟ, δηλαδή και η Τουρκία, έχει λόγο ακόμα και για τις ελληνικές ασκήσεις που προγραμματίζονται για το Αιγαίο και ο προγραμματισμός τους υποβάλλεται κάθε χρόνο το φθινόπωρο στην αρμόδια στρατιωτική επιτροπή.
Πηγή

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση