«Δύο μέτρα και δύο σταθμά» στην τουρκική μεσανατολική πολιτική

Του Αλέξανδρου Μασσαβέτα
Σε συγχορδία οι φιλελεύθεροι Τούρκοι αναλυτές κατηγορούν την κυβέρνηση Ερντογάν για «δύο μέτρα και δύο σταθμά» στην εξωτερική της πολιτική. Στηλιτεύουν την οικειότητά της με εγκληματίες και δικτατορίσκους, όπως οι πρόεδροι του Σουδάν και του Ιράν, προειδοποιώντας ότι θίγει το κύρος και τις ευρωπαϊκές φιλοδοξίες της χώρας.
Πραγματοποιήθηκε τη Δευτέρα στην Κωνσταντινούπολη μονοήμερη σύνοδος των κρατών-μελών του Οργανισμού της Ισλαμικής Διάσκεψης. Η προσέλευση ηγετών όπως ο Μαχμούντ Αχμαντινετζάντ αλλά και η πρόσκληση προς το δικτάτορα του Σουδάν Ομάρ Αλ Μπασίρ να συμμετάσχει στη σύνοδο έχουν προκαλέσει ανησυχία και δυσαρέσκεια στη Δύση και την Ευρωπαϊκή Ένωση ειδικότερα.
Η τουρκική κυβέρνηση είχε προσκαλέσει τον Αλ Μπασίρ στην Κωνσταντινούπολη για τις εργασίες της Ισλαμικής Διάσκεψης, παρότι το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο εξέδωσε εναντίον του το Μάρτιο του 2009 ένταλμα σύλληψης για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας. Δυτικοί αλλά και πολλοί Τούρκοι αναλυτές διαμαρτύρονται ότι η Τουρκία παρουσιάζει την εικόνα χώρας σε εναγκαλισμό με τους δικτάτορες και τους δακτυλοδεικτούμενους παρίες της υφηλίου.
Τόσο ο πρωθυπουργός Ερντογάν όσο και ο πρόεδρος Γκιουλ δήλωναν μέχρι το περασμένο Σαββατοκύριακο αμετακίνητοι στην επιλογή τους να προσκαλέσουν το Σουδανό δικτάτορα στις εργασίες της Διάσκεψης. Το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο έχει διατάξει την προσαγωγή του Αλ Μπασίρ με κατηγορίες για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας και εγκλήματα πολέμου στο Νταρφούρ. Στην εν λόγω περιοχή του Σουδάν, περισσότερα από 300.000 άτομα έχουν χάσει τη ζωή τους σε οργανωμένη εκστρατεία εξόντωσης αυτονομιστικού κινήματος από τις σουδανικές αρχές, ενώ πάνω από 2.000.000 άτομα έχουν εκτοπιστεί από τις εστίες τους.
Παρά τον καταιγισμό επικρίσεων που δέχθηκε η τουρκική κυβέρνηση, ο πρόεδρος Γκιουλ απέρριπτε παράκληση της ΕΕ να αποσύρει την πρόσκληση προς τον εγκληματία πολέμου ισχυριζόμενος ότι «η επίσκεψη δεν αφορά την ΕΕ, που δεν είναι σε θέση να παρέμβει». Πάντα γραφικός, και πάντα στοχεύοντας στα ένστικτα του κοινωνικά καθυστερημένου και θρησκόληπτου ψηφοφόρου που αποτελεί τη βάση της εκλογικής στήριξής του, ο Ταγίπ Ερντογάν προχώρησε παραπέρα το Σαββατοκύριακο. «Ένας μουσουλμάνος δεν είναι ποτέ δυνατό να διαπράξει γενοκτονία», δήλωσε. Πρόσθεσε, μάλιστα, ότι θα αισθανόταν πιο άνετα να συναντήσει το Σουδανό ηγέτη, παρά τον πρωθυπουργό του Ισραήλ...
Πηγές της προεδρίας και του πρωθυπουργικού γραφείου σημείωναν πως η Τουρκία δεν αποτελεί συμβαλλόμενο μέρος στη διεθνή συνθήκη, με την οποία ιδρύεται το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο της Χάγης. Συνεπώς, η χώρα δε δεσμεύεται από το ένταλμα σύλληψης που έχει εκδοθεί κατά του Αλ Μπασίρ, και έτσι η τουρκική κυβέρνηση είχε το ελεύθερο να τον προσκαλέσει. Τις θέσεις αυτές έσπευσε να καταδικάσει, εκτός από πλήθος δημοσιογράφων, και η Ένωση Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων της Τουρκίας, που κάλεσε τις αρχές να συμμορφωθούν με το διεθνές δίκαιο. Η Τουρκία δεν είναι μεν συμβαλλόμενο μέρος στη διεθνή συνθήκη που συνιστά το δικαστήριο, ωστόσο πώς το άρθρο 13 του Τουρκικού Ποινικού Κώδικα δέχεται τη διεθνή δικαιοδοσία αναφορικά με εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας, όπως η γενοκτονία, σημείωσε η οργάνωση. Την ανακοίνωσή της προσυπέγραψαν ενώσεις νομομαθών, δικηγορικοί σύλλογοι και ενώσεις γυναικείων δικαιωμάτων της Τουρκίας.
Παρά τους λεονταρισμούς της τουρκικής ηγεσίας, προς μεγάλη ανακούφιση πολλών Τούρκων αναλυτών, διπλωματών και ακτιβιστών, η επίσκεψη του Αλ Μπασίρ ματαιώθηκε. Το παρασκήνιο της ματαίωσης μας είναι άγνωστο, αν και σύμφωνα με ανακοίνωση του σουδανικού πρακτορείου ειδήσεων, η παραμονή του Αλ Μπασίρ στο Σουδάν κρίθηκε επιβεβλημένη «εν όψει εσωτερικών εξελίξεων».
Τουρκική διπλωματική πηγή, ωστόσο, δήλωσε στο newstime.gr ότι η πίεση από την ΕΕ και τις ΗΠΑ ώθησε τις τουρκικές αρχές να «παρακαλέσουν το Σουδανό ηγέτη να μην έρθει». «Καθώς, όμως, οι Ερντογάν και Γκιουλ προέβησαν σε παρόμοιες δηλώσεις προς εσωτερική κατανάλωση, οι αρχές πασχίζουν να κρατήσουν το παρασκήνιο της μη προσέλευσης κρυφό. Δυστυχώς, ο όλος χειρισμός του ζητήματος από την κυβέρνηση έγινε για ψηφοθηρικούς λόγους. Κοιτάξτε πώς ορθώνουμε το ανάστημά μας στη Δύση, έμοιαζε να ήθελε να πει ο πρωθυπουργός», ισχυρίζεται ο εν λόγω διπλωμάτης, που θεωρεί τόσο την πρόσκληση του Αλ Μπασίρ, όσο και τις δηλώσεις των αρχών βλαπτικές για το γόητρο της χώρας.
Μπορεί μεν ο Αλ Μπασίρ να μην έφθασε στην Πόλη για τη σύνοδο, έφθασε όμως ο Μαχμούντ Αχμαντινετζάντ. Στις πρόσφατες δηλώσεις του Ταγίπ Ερντογάν στην Τεχεράνη, όπου αποκαλούσε τον Ιρανό πρόεδρο «στενό του φίλο», προστέθηκαν οι φωτογραφίες του Γκιουλ να χαριεντίζεται με τον Ιρανό ομόλογό του μπροστά στο φακό. Εικόνες και λόγια που προκάλεσαν ευρύτατη δυσαρέσκεια στην Τουρκία. Πολλοί αναλυτές έσπευσαν να υπενθυμίσουν ότι ο Αχμαντινετζάντ επανεξελέγη μέσω εκτεταμένης νοθείας, ενώ προΐσταται ενός καθεστώτος που σκοτώνει τους πολίτες του στο δρόμο ή τους εκτελεί απλώς και μόνο επειδή καταγγέλλουν τις πραξικοπηματικές μεθοδεύσεις του.
Ο γνωστός αναλυτής Τζενγκίζ Τσαντάρ, ειδικευμένος στα ζητήματα Μέσης Ανατολής, έσπευσε να καταδικάσει την ανακολουθία στη συμπεριφορά των Ερντογάν και Γκιουλ. Ο Τσαντάρ, ο οποίος αποτελεί γενικά θερμό υποστηρικτή της νέας εξωτερικής πολιτικής της κυβέρνησης Ερντογάν, σημειώνει ότι η εμμονή του Γκιουλ στην πρόσκληση του Σουδανού δικτάτορα δεν ήταν σωστή. «Αντιτίθεται με τα λεγόμενα του προέδρου στην Άγκυρα δύο ημέρες νωρίτερα. Ο πρόεδρος είχε δηλώσει πως η Τουρκία οδεύει προς την κατεύθυνση των δημοκρατικών αξιών, του κράτους δικαίου, του σεβασμού στα ανθρώπινα δικαιώματα, της διαφάνειας, της λογοδοσίας των αρχών, της ισότητας ανδρών και γυναικών και της αποτελεσματικότητας της ελεύθερης οικονομίας. Ο Αλ Μπασίρ, όμως, καμία σχέση δεν έχει με οποιαδήποτε από αυτές τις έννοιες».
Ο Τσαντάρ δέχεται πως η εξωτερική πολιτική των κρατών χαράσσεται με βάση υπολογισμούς συμφέροντος και όχι βάσει ηθικών αξιών ή συναισθημάτων. Προσθέτει, ωστόσο, πως αδυνατεί να καταλάβει ποιο συμφέρον και ποια ρεάλ πολιτίκ υπαγορεύει στην τουρκική κυβέρνηση να προσκαλεί πρόσωπο έναντι του οποίου εκκρεμεί ένταλμα σύλληψης του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου, ενώ παράλληλα εμφανίζεται σε εναγκαλισμούς με τον Αχμαντινετζάντ. Ο αναλυτής προειδοποιεί την τουρκική κυβέρνηση ότι, ενόσω η χώρα αποτελεί υποψήφιο μέλος που διαπραγματεύεται την ένταξή της στην ΕΕ, δεν μπορεί να μη συμμορφώνεται στις βασικές αρχές της πολιτικής της τελευταίας. Ούτε μπορεί να δίνει την εικόνα μιας χώρας που ανοίγει τις αγκάλες της στους κατηγορούμενους για γενοκτονία.
Τόσο ο Τσαντάρ, όσο και πολλοί φιλελεύθεροι Τούρκοι αναλυτές, υπενθυμίζουν τη στάση των προγενέστερων τουρκικών κυβερνήσεων, σχετικά με την προσαγωγή των υπεύθυνων για εγκλήματα πολέμου κατά των Βόσνιων ενώπιον του Διεθνούς Δικαστηρίου στη Χάγη. Αν και η Τουρκία ουδέποτε υπέγραψε τη σχετική συνθήκη που ιδρύει το δικαστήριο και ορίζει τα της διεθνούς δικαιοδοσίας του, πίεζε έντονα προς την κατεύθυνση της προσαγωγής των υπευθύνων για τα αίσχη της εθνοκάθαρσης στην πρώην Γιουγκοσλαβία. «Δεν μπορείς να κόπτεσαι για την προσαγωγή του Μιλόσεβιτς και του Κάρατζιτς, αλλά να αδιαφορείς για την περίπτωση του Αλ Μπασίρ», σημειώνουν πολλοί, καλώντας παράλληλα την Τουρκία να υπογράψει τη σχετική σύμβαση, όπως κάθε χώρα που σέβεται το διεθνές δίκαιο. Σε μια στιγμή που η Τουρκία προσπαθεί να αυξήσει το διεθνές της κύρος, εφαρμογή «δύο μέτρων και δύο σταθμών» στην εξωτερική της πολιτική υποσκάπτει την εικόνα της χώρας, προειδοποιούν.
Διπλωματικές πηγές της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην Τουρκία εξέφρασαν τον αποτροπιασμό τους για τη στάση της τουρκικής κυβέρνησης στο θέμα του Αλ Μπασίρ, αλλά και για τους εναγκαλισμούς με τον Αχμαντινετζάντ. «Η ΕΕ είναι ιδιαίτερα ικανοποιημένη από το γεγονός ότι η Τουρκία συσφίγγει τις σχέσεις της με τους γείτονές της, δίνοντας τέλος σε σχέσεις απροκάλυπτης εχθρότητας. Ωστόσο, ένα άνοιγμα προς τους γείτονες δεν υπαγορεύει τους εναγκαλισμούς και τις φιλοφρονήσεις με ένα πρόσωπο σαν τον Αχμαντινετζάντ, ενώ δεν έχει καμία σχέση με το Σουδάν!», δήλωσε κοινοτική πηγή στο newstime.gr. «Καλή τη πίστη προσδοκούμε από την Τουρκία να λειτουργήσει ως γέφυρα μεταξύ της ΕΕ και του Αραβικού κόσμου, ενώ πιστεύουμε πως με την πολύπλευρη διπλωματική δράση της έχει πολλά να προσφέρει. Ωστόσο, για να επιτευχθούν όλα αυτά επιβάλλεται ο σεβασμός εκ μέρους της τουρκικής κυβέρνησης του διεθνούς δικαίου», πρόσθεσε δεύτερος διπλωμάτης της Ένωσης.
Και οι δύο κοινοτικές πηγές μίλησαν για «χείριστες εντυπώσεις» που προκάλεσε στους κόλπους της ΕΕ η κραυγαλέα αντίθεση στη στάση που ο Ερντογάν τήρησε έναντι του Ισραήλ και έναντι του Σουδανού δικτάτορα. «Όλο αυτό το σόου στο Νταβός και το μάθημα ηθικής κατά των Ισραηλινών για τις δολοφονίες αμάχων στη Γάζα πώς συμβιβάζεται με την πρόσκληση στον Αλ Μπασίρ; Ο Τούρκος πρωθυπουργός φλερτάρει με τρόπο αγοραίο ένα κοινό χαμηλού επιπέδου και προσπαθεί να διεγείρει ένστικτα αταβιστικά. Με τον τρόπο, όμως, αυτό υποθηκεύει τη διεθνή του αξιοπιστία, και αυτή της χώρας», ισχυρίζεται ένας εκ των δύο.
Έντονη δυσαρέσκεια με την όλη στάση του Ερντογάν εκφράζουν και διπλωμάτες του Ισραήλ. Ένας εξ αυτών σημειώνει πως βρήκε «εμετική» την προσποιητή ηθικολογία του Τούρκου πρωθυπουργού, και προσβλητικό τον πρόσφατο ισχυρισμό του «ένας μουσουλμάνος δεν μπορεί ποτέ να διαπράξει γενοκτονία». «Αν ερευνήσει κανείς την τουρκική ιστορία βρίσκει αμέσως αποδείξεις περί του αντιθέτου», πρόσθεσε. Αρνήθηκε δε να σχολιάσει τη σύγκριση από τον Ερντογάν του Αλ Μπασίρ με τον Ισραηλινό πρωθυπουργό Νετανιάχου.
Η εφημερίδα Βατάν πάλι, αποδίδει τη στάση της τουρκικής κυβέρνησης έναντι του Σουδανού δικτάτορα σε οικονομικά συμφέροντα. Η τουρκική κυβέρνηση σκοπεύει να αυξήσει τον όγκο των διμερών συναλλαγών με το Σουδάν από 350 εκατομμύρια δολάρια όπου βρίσκεται σήμερα σε 3 δισεκατομμύρια δολάρια. Κατά την εφημερίδα, στο Σουδάν διαβιούν σήμερα έξι με επτά χιλιάδες Τούρκοι. Μόνο από την κατασκευή του νέου αεροδρομίου του Χαρτούμ, που έχει αναλάβει η τουρκική κατασκευαστική Τepe Akfen (TAV), αναμένεται κύκλος εργασιών ύψους 1.5 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Σύμφωνα με τη Βατάν, πρόεδρος του Τουρκο-Σουδανικού Εμπορικού Επιμελητηρίου διατελεί ο Αμπντουλκαντίρ Τάτσγιλντιζ, συγγενής εξ αγχιστείας του Αχμέτ Τσαλίκ, μεγαλοεπιχειρηματία που αποτελεί μέλος της «αυλής των επιχειρηματιών» του Ταγίπ Ερντογάν. Ο γαμπρός του τελευταίου, Μπεράτ Αλμπαϊράκ, τοποθετήθηκε ως CEO στον όμιλο του Τσαλίκ.
Η Βατάν καταγγέλλει ότι ο Τάτσγιλντιζ, οικοδόμησε το δεύτερο υψηλότερο κτίριο της Αφρικής στο Χαρτούμ, αυτό των σουδανικών τηλεπικοινωνιών, η κατασκευή του οποίου κόστισε 89 εκατομμύρια δολάρια. Η αυλή των επιχειρηματιών γύρω από τον Ερντογάν τον έχει πείσει πως η Τουρκία δεν πρέπει να στρέψει την πλάτη της στο Σουδάν: η χώρα διαθέτει τα τέταρτα ή πέμπτα μεγαλύτερα κοιτάσματα πετρελαίου και τα τρίτα μεγαλύτερα κοιτάσματα φυσικού αερίου στον πλανήτη, ενώ το υπέδαφός της είναι πλούσιο σε ουράνιο και χρυσό. «Πρέπει να διεισδύσουμε σε αυτή την αγορά, όπως και σε κάθε αγορά της Αφρικής», δηλώνει ο Τάτσγιλντιζ, που σε κάθε ευκαιρία τονίζει πως το Σουδάν αποτελεί «χώρα ευκαιριών» για τους Τούρκους επιχειρηματίες.
Για άλλη μια φορά, για πολλοστή φορά, η φιλελεύθερη διανόηση της Τουρκίας τα έχει βάλει με τον Ταγίπ Ερντογάν. Όλοι ανεξαιρέτως οι εκφραστές της υποστηρίζουν την αποδέσμευση της τουρκικής πολιτικής στη Μέση Ανατολή από τον αμερικανικό παράγοντα και την απομάκρυνση από το Ισραήλ. Όλοι χαιρετίζουν τη σύσφιξη των σχέσεων με τη Συρία, το Ιράκ, την Αρμενία. Αλλά και όλοι διαμαρτύρονται πως μορφές όπως ο Αχμαντινετζάντ και ο Αλ Μπασίρ δε θα πρέπει να συγκαταλέγονται στους «νέους στενούς φίλους» της Τουρκίας.
«Καθεστώτα χωρίς λαϊκή νομιμοποίηση, όπως αυτά της Συρίας και της Αιγύπτου, είναι προς το παρόν ανεκτά, αλλά το φλερτ με εκείνα που φονεύουν τους πολίτες τους ξεπερνά τα όρια», υποστηρίζει Τούρκος διπλωμάτης. Όσο για τον Τσαντάρ, θεωρεί πως «η σημερινή εποχή, πλέον, στην εξωτερική πολιτική εκτός από τα νούμερα, τους υπολογισμούς του αμοιβαίου συμφέροντος και τα λογικά επιχειρήματα απαιτεί και ένα ελάχιστον ηθικής».
Πηγή

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση