Εμείς, οι Τούρκοι και η Ελληνική Εθνική Ανεξαρτησία

Τα υπαρξιακά διλήμματα της Τουρκίας, η αμφίβολη σχέση της με τη Δύση και οι ευκαιρίες για την Ελλάδα

Δεν είναι σωστό αυτό που λέγεται από πολιτικά στελέχη της Ελλάδας ότι η χώρα έχει την ατυχία να συνορεύει με μια χώρα στα ανατολικά της σύνορα που η γεωγραφία την έχει καταδικάσει να ζει διαχρονικά με τις προκλήσεις και απειλές της γείτονας Τουρκίας.

Αντίθετα, σωστό είναι να έχει την ιστορική ευθύνη να σταματά μια ασιατική δύναμη που θέλει να θέσει την Ευρώπη και τον δυτικό πολιτισμό υπό τον έλεγχό της. Στο μακρινό παρελθόν η Περσία επιχείρησε με δύο εκστρατείες να κατακτήσει την Ελλάδα και οι Περσικοί Πόλεμοι μπορούν κάλλιστα να ιδωθούν ιστορικά ως οι πρώτες δύο επιθέσεις εναντίον της Ευρώπης.

Σήμερα τον ρόλο της κλασσικής Περσίας έχει αναλάβει η Τουρκία που οι ιστορικές της ρίζες αρχίζουν με τις ποιμενικές νομάδες των Ογούζων που κατοικούσαν στις παρυφές της ερήμου της Σινκιγιάν, της δυτικής επαρχίας της σημερινής Κίνας, από όπου μετανάστευσαν ομαδικά οι Σελτζούκοι Τούρκοι στην αρχή και μετά οι Οθωμανοί Τούρκοι κατά τους μεσαιωνικούς χρόνους τον 11ο - 13ο αιώνα μ.Χ.

Το υπαρξιακό ερώτημα για το μέλλον της Τουρκίας είναι πώς οι κατακτητικοί Οθωμανοί θα συμβιώσουν με τους αρχαίους πολιτισμούς που συνθέτουν την ιστορία της σημερινής τουρκικής κοινωνίας

Οι σημερινοί Τούρκοι λοιπόν έχουν την καταγωγή τους από τους νομάδες των Ογούζων και της εσωτερικής Ασίας που υπέταξαν τις ανατολικότερες περιοχές και πληθυσμούς της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας και τους εκτούρκισαν ή τους εξαφάνισαν από τα εδάφη της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας που κατέλαβαν από την ιστορική μάχη του Μαντζικέρτ στις 25 Αυγούστου 1071, όταν τα βυζαντινά στρατεύματα υπό τον Αυτοκράτορα Διογένη Ρωμανό ηττήθηκαν από τους Σελτζούκους Τούρκους με αρχηγό τον Αλπ Αρσλάν, που σφράγισε την αρχή του τέλους του Βυζαντίου. Μετά από αυτή τη νίκη οι Σελτζούκοι εγκαταστάθηκαν μόνιμα στις ανατολικές περιοχές του Βυζαντίου πλησίον της λίμνης Βάν.

Το κυρίαρχο στρώμα της τουρκικής κοινωνίας είναι από την κατακτητική του παράδοση ένας λαός πολεμικός και επεκτατικός, αφού με αυτή την τακτική κατέκτησαν όλες τις περιοχές του Βυζαντίου, με κορυφαίο τρόπαιο την Κωνσταντινούπολη στις 29 Μαίου 1453, δηλαδή τέσσερις αιώνες μετά τη μάχη του Μαντζικέρτ.

Σήμερα, περίπου επτά αιώνες μετά, ο ηγέτης της Τουκίας, ως ο γνήσιος συνεχιστής της οθωμανικής παράδοσης, θεωρεί την πρωτεύουσα της Ορθοδοξίας, την οικουμενική πόλη της Κωνσταντινούπολης ως κατακτητικό λάφυρο των Οθωμανών, και την Αγία Σοφία, μνημείο της παγκόσμιας κληρονομιάς, ως ιδιοκτησία της Τουρκίας από κατάκτηση.

Από τη μάχη του Μαντζικέρτ και μετά άρχισε ο εξισλαμισμός των πληθυσμών της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας και συνέχισε μετά την πτώση της Κωνσταντινούπολης, όπως και σε ολόκληρη την περίοδο της τουρκοκρατίας.

Έτσι, επί οκτώ αιώνες οθωμανικής κυριαρχίας στα εδάφη της πρώην Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, οι χριστιανικοί και ελληνικοί πληθυσμοί στην Ελλάδα, την Μικρά Ασία και τον Πόντο βρέθηκαν κάτω από την πίεση του Ισλάμ, με αποτέλεσμα ένα μεγάλο μέρος των Ελλήνων να ασπαστούν την θρησκεία των Οθωμανών.

Ως εκ τούτου, ένα σημαντικό τμήμα του σημερινού πληθυσμού της Τουρκίας έχει ελληνικές ρίζες, όπως αναφέρει ο ιστορικός βυζαντινολόγος Σπύρος Βρυώνης στο έργο του “The Decline of Medieval Hellenism in Asia Minor and the Progress of Islamization from the 11th through the 15th Century”.1

Αυτό είναι το δίλημμα στη συνείδηση της τουρκικής κοινωνίας, δηλαδή ή με την Ευρώπη ή με τη βαθιά Ασία και εκεί βρίσκεται η τουρκική πολιτική απέναντι στην Κύπρο και την Ελλάδα.

Το υπαρξιακό ερώτημα για το μέλλον της Τουρκίας είναι πώς οι κατακτητικοί Οθωμανοί θα συμβιώσουν με τους αρχαίους πολιτισμούς που συνθέτουν την ιστορία της σημερινής τουρκικής κοινωνίας. Πώς θα προχωρήσουν σε μια Ευρώπη με τις αξίες του ελληνορωμαϊκού πολιτισμού, της Αναγέννησης και του Διαφωτισμού.

Ευτυχώς για τον παγκόσμιο πολιτισμό που οι Τούρκοι δεν θεωρούν τον Όμηρο, τους προ-Σωκρατικούς φιλόσοφους και τον ιωνικό πολιτισμό δικούς τους, προκειμένου να αποδείξουν στον δυτικό κόσμο ότι αποτελούν την πολιτιστική κοιτίδα του δυτικού πολιτισμού, από τον φόβο ότι θα παραδεχθούν ότι είναι ένας κατακτητικός λαός από τη Σινκιγιάν που έχει διαχρονικά έρθει αντιμέτωπος με τον ελληνικό πολιτισμό της Μικράς Ασίας.

Απέναντι στην τεράστια οθωμανική πολιορκία εναντίον της Ευρώπης που έφτασε ως την πολιορκία της Βιέννης το 1529, στάθηκε παράτολμα το ελληνικό έθνος που το 1821 επαναστάτησε για να αποκτήσει την ελευθερία του και να αρχίσει έτσι η αρχή του τέλους της κυριαρχίας των Οθωμανών στην Ευρώπη και να τεθεί στο προσκήνιο το Ανατολικό Ζήτημα, δηλαδή η μελλοντική τύχη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Κλειδί λοιπόν στην κατανόηση της συνεχούς ελληνο-τουρκικής έντασης είναι η διαχρονική αντίθεση της Τουρκίας στην Ελληνική Επανάσταση του 1821 και στην εθνική ολοκλήρωση της Ελλάδας.

Απέναντι στους δικαιολογημένους φόβους κορυφαίων Ελλήνων πριν την έναρξη της Επανάστασης του 1821 μεταξύ των οποίων ήταν και ο τότε Υπουργός Εξωτερικών της Ρωσίας Ιωάννης Καποδίστριας2, που έβλεπε ότι μια εξέγερση των Ελλήνων εναντίον της Υψηλής Πύλης θα ήταν μια ανεύθυνη κίνηση στα όρια της τρέλας.

Το ελληνικό έθνος όμως εξεγέρθηκε με πίστη στην ελευθερία πέραν από τα όρια της λογικής ανάλυσης, του συσχετισμού των εξεγερμένων Ελλήνων απέναντι στην πανίσχυρη Οθωμανική Αυτοκρατορία αλλά και σε πείσμα ενός εχθρικού περιβάλλοντος της Ιεράς Συμμαχίας των μοναρχιών της Ευρώπης μετά τη συντριβή του Μεγάλου Ναπολέοντα και ό,τι θύμιζε στις ευρωπαϊκές μοναρχίες η Γαλλική Επανάσταση.
Εάν τα ευρωπαϊκά σύνορα του μέλλοντος συμπεριλάβουν και την Τουρκία, αυτό εξαρτάται εάν και κατά πόσο θα φτάσουν επιτέλους στην Τουρκία η πολιτιστική αναγέννηση και ο πνευματικός διαφωτισμός που έγιναν στην Ευρώπη αιώνες πριν.

Εκείνη την εποχή, η Αμερικανική Επανάσταση το 1776 και η Γαλλική Επανάσταση το 1879 έφερναν τη ριζοσπαστική ιδεολογία της ελευθερίας και της ισότητας που όριζαν πλέον τα νέα σύνορα του δυτικού πολιτισμού που αναζητούσε τα χαμένα ιδανικά της κλασσικής Αθηναϊκής Δημοκρατίας του πέμπτου αιώνα π.Χ., και έδινε νέες προοπτικές στους λαούς της Ευρώπης και της Αμερικής που αναζητούσαν τον δρόμο για την ελευθερία και ισότητα του κοινού ανθρώπου, ώστε να καταστήσουν τη λαϊκή κυριαρχία πραγματικότητα για το μέλλον του κόσμου.

Το κείμενο της Διακήρυξης της Αμερικανικής Ανεξαρτησίας στις 4 Ιουλίου 1776, παραμένει μέχρι σήμερα ίσως το πιο ριζοσπαστικό κείμενο του δυτικού πολιτισμού που για την κατάκτηση της ελευθερίας αναζητούσε ελευθερία ή θάνατο. Το ίδιο υπόσχονταν και η Γαλλική Επανάσταση που ακολούθησε το 1879.

Στη δεύτερη παράγραφο της Αμερικανικής Διακήρυξης της Ανεξαρτησίας διαβάζουμε: “Πιστεύουμε ότι αυτές οι αλήθειες είναι αυταπόδεικτες. Ότι όλοι οι άνθρωποι έχουν γεννηθεί ίσοι και έχουν προικιστεί από τον δημιουργό με συγκεκριμένα αναλλοίωτα δικαιώματα που είναι η ζωή, η ελευθερία και η αναζήτηση της ευτυχίας”.3

Ήδη η κίνηση των μαζών στην Ευρώπη που είχε αρχίσει από τον Μεσαίωνα, έφερνε μια νέα εποχή μετάβασης από την αυτοκρατορία στην εθνογέννηση και το εθνικό κράτος, όπως και στην αναζήτηση του δημοκρατικού πολιτεύματος διακυβέρνησης των λαών.

Εδώ αναδεικνύεται η νέα θεά της πατρίδας ως το νέο ιδεώδες των ανθρώπων στο οποίο οι λαοί της Ευρώπης αναζητούν τα πολιτικά και κοινωνικά τους δικαιώματα με το φλογερό πάθος για την ελευθερία.

Η νέα Ολύμπια θεά πατρίδα λοιπόν, είναι η αξία που έρχεται σε κάθετη αντίθεσημε το μεσαιωνικό Ισλάμ και διαχωρίζει τη σημερινή Τουρκία με την Ευρωπαϊκή Ένωση. Όμως η ειρήνη που επιβλήθηκε στην Ευρώπη από το Συνέδριο της Βιέννης το 1815, αντανακλούσε τη θέληση των ισχυρών μοναρχιών και έβαλε ταφόπλακα στη νέα ιδεολογία.
Στις τελευταίες δεκαετίες η Τουρκία ακολουθεί την αναζήτηση της οθωμανικής της διαδρομής και δείχνει ότι θέλει να αντικαταστήσει το κεμαλικό της παρελθόν που την οδηγούσε στις δυτικές αξίες του σύγχρονου εθνικού κράτους και της δημοκρατίας

Μόλις έξι χρόνια αργότερα η Ελληνική Επανάσταση του 1821 έρχονταν να πάρει το νήμα από την Αμερικανική και τη Γαλλική Επανάσταση που ήδη είχαν συγκλονίσει την ανθρωπότητα και τώρα αυτή η νέα επανάσταση στην Ευρώπη οδηγούσε τους Έλληνες στον δρόμο του Ρήγα Φεραίου που προέτρεπε στον αγώνα για ελευθερία όλων των υπόδουλων λαών της Βαλκανικής.

Ο Ρήγας έδειχνε το ορόσημο του ξεσηκωμού των υπόδουλων λαών που ήταν η ελευθερία, η αδελφοσύνη και η ισότητα όπως αυτό το τρίπτυχο εκφράστηκε με τη Γαλλική Επανάσταση.4

Αντίθετα λοιπόν από τους δυσμενείς εγχώριους και διεθνείς παράγοντες, οι Έλληνες κήρυξαν τον αγώνα για ελευθερία ή θάνατο, απέναντι στη δουλεία τους στους Οθωμανούς για τέσσερις αιώνες.

Η Ελληνική Επανάσταση επανέφερε το ελληνικό έθνος που έχει τις ρίζες του τρεις χιλιάδες χρόνια πριν και το καθιστούν το αρχαιότερο έθνος της Ευρώπης και την ελληνική ιστορία τη βάση του ευρωπαϊκού και παγκόσμιου πολιτισμού.

Η σημερινή ηγεσία της Τουρκίας δεν μπορεί να κατανοήσει ότι η ιστορία της Ελλάδας δεν μπορεί να συγκριθεί με την ιστορία των προγόνων της και πως ο ελληνικός πολιτισμός έχει αφήσει ανεξίτηλα τα αποτυπώματά του στην Ιωνία, την Κωνσταντινούπολη και σε ολόκληρη τη σημερινή Τουρκία.

Ο Κολοκοτρώνης στα απομνημονεύματά του χαρακτηρίζει την Ελληνική Επανάσταση ως κάτι διαφορετικό από τις κλασσικές επαναστάσεις και συγκρίνοντας την Ελληνική Επανάσταση με τη Γαλλική, τονίζει τις διαφορές μεταξύ των δύο επαναστάσεων:

“Η Γαλλική Επανάσταση και ο Ναπολέων έκαμε, κατά την γνώμη μου να ανοίξουν τα μάτια του κόσμου ... ο ιδικός μας πόλεμος ήταν ο πλέον δίκαιος... ούτε ο Σουλτάνος ηθέλησε ποτέ να θεωρήση τον ελληνικό λαόν ως λαόν, αλλ′ ως σκλάβους”.5

Στις τελευταίες δεκαετίες η Τουρκία ακολουθεί την αναζήτηση της οθωμανικής της διαδρομής και δείχνει ότι θέλει να αντικαταστήσει το κεμαλικό της παρελθόν που την οδηγούσε στις δυτικές αξίες του σύγχρονου εθνικού κράτους και της δημοκρατίας με το οθωμανικό της παρελθόν με αυταρχική διακυβέρνηση, μακριά από την Ευρωπαϊκή Ένωση και προς σε μια αυτόνομη πορεία.
Οι επιλογές λοιπόν της Τουρκίας σήμερα είναι ή μια συγκρουσιακή κατάσταση με τη Δύση ή μια ριζοσπαστική αλλαγή της πολιτικής της ώστε να ζήσει πλέον ειρηνικά με όλα τα ευρωπαϊκά κράτη, όπως και με αυτά στη Μέση Ανατολή και την Αφρική.

Ιδεολογικά η σημερινή Τουρκία προσανατολίζεται προς τον Ισλαμισμό και τις αξίες που της παρέχει η θρησκεία του Ισλάμ που την οδηγεί σε μια μοναχική πορεία, αφού σχεδόν όλα τα σύγχρονα εθνικά κράτη έχουν κρατήσει αποστάσεις από τις θρησκείες και τις θρησκευτικές ιδεολογίες.

Στη σημερινή Τουρκία η κρίση ταυτότητας και το κουρδικό ζήτημα αποτελούν τα ζητήματα που θα παίξουν καθοριστικό ρόλο για το μέλλον της.

Εάν τα ευρωπαϊκά σύνορα του μέλλοντος συμπεριλάβουν και την Τουρκία, αυτό εξαρτάται εάν και κατά πόσο θα φτάσουν επιτέλους στην Τουρκία η πολιτιστική αναγέννηση και ο πνευματικός διαφωτισμός που έγιναν στην Ευρώπη αιώνες πριν. Επίσης, εάν θα συμφιλιωθεί η Τουρκία με το μακρινό ελληνικό παρελθόν της Μικράς Ασίας από την εποχή των Ιώνων που έθεσαν τις βάσεις της ιστορίας, της φιλοσοφίας και του πολιτισμού της Ευρώπης.

Με μια τέτοια Τουρκία ασφαλώς και θα πρέπει να συμφιλιωθεί η Ελλάδα, ώστε η χώρα μας να υποστηρίξει την ένταξή της στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Όμως, χωρίς μια τέτοια πολιτιστική επανάσταση στην Τουρκία και τον κοινωνικό και πολιτιστικό μετασχηματισμό της με βάση την ελευθερία και τη δημοκρατία, η Ελλάδα θα πρέπει να σταθεί απέναντι στις όποιες τουρκικές φιλοδοξίες να εκβιάσει την πορεία της στην Ευρώπη όπως είναι σήμερα.

Το εθνικό συμφέρον της Ελλάδας δεν πρέπει να καθοδηγείται από τουρκοφοβία αλλά από μια διαχρονική πολιτική που θα τοποθετείται ξεκάθαρα απέναντι στις ευρωπαϊκες φιλοδοξίες της Τουρκίας.

Η γειτονική χώρα δεν θα πρέπει να προχωρήσει στην Ευρώπη χωρίς τη συναίνεση της Ελλάδας, αφού το μέλλον της Τουρκίας θα κυμαίνεται μεταξύ ενός παρατεταμένου μεσαίωνα και μιας διαρκούς εσωτερικής ρήξης για τον εκσυγχρονισμό της.

Δυστυχώς, η σημερινή νέα πορεία της Τουρκίας εξωτερικεύεται με την προβολή του ισλαμικού μοντέλου στη Μέση Ανατολή, τη Βόρεια Αφρική και τον Καύκασο, χρησιμοποιώντας ως βραχίονα τη στρατιωτική ισχύ.
Εάν η Τουρκία επιμένει να αρνείται το Διεθνές Δίκαιο, τότε η Ελλάδα θα πρέπει να προχωρήσει στην επόμενη τμηματική επέκταση των 12 μιλίων ώστε να καλύψει ολόκληρη την Κρήτη, όπως και τα νησιά Ρόδο, Κάρπαθο, Κάσο και Καστελόριζο.

Με αυτή την πορεία η Τουρκία επιθυμεί να τροποποιήσει διεθνείς συνθήκες όπως αυτή της Λωζάνης, προκειμένου να αποκομίσει εδαφικά και οικονομικά οφέλη και επίσης επιλέγει να ερμηνεύει το Διεθνές Δίκαιο σύμφωνα με τα επεκτατικά της σχέδια στις θάλασσες του Αιγαίου και της Ανατολικής Μεσογείου. Έτσι αλλάζει προσανατολισμό εφαρμόζοντας μια επεκτατική πολιτική σε βάρος των γειτόνων της.

Αυτές οι επιλογές φέρνουν την Τουρκία απέναντι σε χώρες όπως είναι η Συρία, το Ιράκ, η Αρμενία και η Ελλάδα. Έτσι η πορεία της σημερινής Τουρκίας είναι σε ευθεία αντιπαράθεση με την Ελληνική Επανάσταση του 1821 και την πορεία του ελληνικού έθνους να φτάσει στην εθνική του ολοκλήρωση, παρά το γεγονός ότι σήμερα η Ελλάδα και η Κύπρος βρίσκονται στον πυρήνα της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Η Τουρκία τώρα ζει μια βαθιά αντίθεση μεταξύ της παγκόσμιας πραγματικότητας όπως εκφράζεται από τα Ηνωμένα Έθνη, που προσπαθούν να διατηρήσουν την ειρήνη στον κόσμο και την επίλυση των διαφορών μεταξύ των κρατών με βάση το Διεθνές Δίκαιο, τα δικαιώματα των πολιτών και την προστασία των μειονοτήτων.

Εφόσον λοιπόν η σημερινή τουρκική ηγεσία δεν επιθυμεί να μεταρρυθμίσει την προβληματική μεταχείριση των μειονοτήτων της και να διασφαλίσει τα πολιτικά δικαιώματα των πολιτών της, ούτε να σεβαστεί την προστασία του πολιτιστικών της μνημείων που είναι αναπόσπαστο μέρος της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς, η Ευρώπη είναι πια μακριά από την Τουρκία και θα πρέπει να προστατεύσει τα κυρίαρχα δικαιώματα των κρατών-μελών της.

Οι επιλογές λοιπόν της Τουρκίας σήμερα είναι ή μια συγκρουσιακή κατάσταση με τη Δύση ή μια ριζοσπαστική αλλαγή της πολιτικής της ώστε να ζήσει πλέον ειρηνικά με όλα τα ευρωπαϊκά κράτη, όπως και με αυτά στη Μέση Ανατολή και την Αφρική.

Συνεπώς η Ελλάδα δεν θα πρέπει να υποχωρήσει όσον αφορά την εφαρμογή των προβλέψεων του Διεθνούς Δικαίου για την ΑΟΖ και την υφαλοκρηπίδα. Εάν η Τουρκία επιμένει να αρνείται το Διεθνές Δίκαιο, τότε η Ελλάδα θα πρέπει να προχωρήσει στην επόμενη τμηματική επέκταση των 12 μιλίων ώστε να καλύψει ολόκληρη την Κρήτη, όπως και τα νησιά Ρόδο, Κάρπαθο, Κάσο και Καστελόριζο.

Η μελλοντική αμερικανική πολιτική θα είναι διακομματική όσον αφορά την Τουρκία και θα συνεχίσει από εκεί που την άφησε ο Μάικ Πομπέο ώστε να θέσει στην Τουρκία το δίλημμα ή να συνεργαστεί στενά με τις Ηνωμένες Πολιτείες, ή να πάρει το δρόμο εκτός ΝΑΤΟ. Σε αυτή τη συγκυρία το διεθνές περιβάλλον ευνοεί την Ελλάδα, αφού η Ελλάδα και η Κύπρος θα αποτελέσουν το μακρινό εξωτερικό σύνορο για τα συμφέροντα των Η.Π.Α. στην Ανατολική Μεσόγειο.

1 “The Decline of Medieval Hellenism in Asia Minor and the Progress of Islamization from the 11th through the 15th Century”, University of California Press, Los Angeles, 1971. Ο ελληνικός τίτλος του βιβλίου είναι “Η Παρακμή του Μεσαιωνικού Ελληνισμού της Μικράς Ασίας και η Διαδικασία Εξισλαμισμού”, Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τράπεζας, Αθήνα, 1996, σελ. 664.

2“Απομνημονεύματα Ιωάννη Καποδίστρια”, Αθήνα, 1997, σελ. 130.

3“The Declaration of Independence”, Vintage Books, New York, 1923, 1942, σελ. 8.

4“Ο Ρήγας πίσω από τον Βελεστινλή”, Σειρά Ηγέτες, Καθημερινή, 2014, σελ. 70-71.

5“Ο Θεόδωρος πίσω από τον Κολοκοτρώνη”, Σειρά Ηγέτες, Καθημερινή, 2014, σελ. 32.

Δρ. Ηλίας Θερμός
Ομότιμος Καθηγητής του Πανεπιστημίου Μακεδονίας
Εδρα Jean Monnet στην Ευρωπαϊκή Πολιτική Ολοκλήρωση και Εξωτερική Πολιτική

HuffingtonPost

 

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση