Γιατί ο Ερντογάν εμπνέεται τώρα από τον Εμβέρ πασά

Του Κώστα Ράπτη

Η επινίκια παρέλαση 3.000 Αζέρων και Τούρκων στρατιωτών την περασμένη Πέμπτη στο Μπακού ενώπιον των προέδρων του Αζερμπαϊτζάν Ιλχάμ Αλίγιεφ και της Τουρκίας Ταγίπ Ερντογάν, στον απόηχο του τερματισμού των συγκρούσεων στο Ναγκόρνο Καραμπάχ, υπήρξε πλούσια σε σκανδαλώδεις συμβολισμούς.

Όχι μόνο διότι ο Αλίγιεφ υποστήριξε ότι περιοχές της Δημοκρατίας της Αρμενίας όπως το Ζανγκαζούρ, το Σεβάν και το Ερεβάν υπήρξαν ιστορικά αζερικές γαίες από τις οποίες εκδιώχθηκαν 100.000 Αζέροι στα τέλη της δεκαετίας του '80, ούτε μόνο διότι ο Ερντογάν απήγγειλε ποίημα το οποίο διεκτραγωδούσε την διαίρεση του ιστορικού Αζερμπαϊτζάν στα σύνορα του ποταμού Αράς, με αποτέλεσμα να εκδηλωθεί έντονη η αντίδραση Ιρανών ιθυνόντων.

Αλλά και διότι ο Τούρκος πρόεδρος προέβη στην (σοκαριστική, για τους γνωρίζοντες) δήλωση ότι "πλέον αναπαύονται οι ψυχές του Νουρί πασά, του Εμβέρ πασά και των ανδρών του Ισλαμικού Στρατού του Καυκάσου.

Ο Εμβέρ πασάς δεν είναι παρά ο υπουργός Στρατιωτικών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας την περίοδο 1913-1918, μέλος της ηγετικής τριανδρίας των Νεότουρκων, η οποία βαρύνεται με την ευθύνη για την Γενοκτονία των Αρμενίων, και πρωτεργάτης της καταστροφικής συστράτευσης της χώρας του με την Γερμανία του Κάιζερ στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο.

Ο Ισλαμικός Στρατός του Καυκάσου, του οποίου την άμεση ηγεσία είχε ο αδελφός του Νουρί πασάς, ήταν αυτός ο οποίος έφθασε μέχρι το Μπακού το 1918, προχωρώντας σε σφαγή ή εκδίωξη του εκεί αρμενικού πληθυσμού, υλοποιώντας την εμμονή του Εμβέρ πασά για προώθηση προς ανατολάς, την ώρα που η Οθωμανική Αυτοκρατορία έχανε τις αραβικές της επαρχίες από την Αντάντ.

Το ανατολικό μέτωπο ήταν άλλωστε αυτό στο οποίο η Οθωμανική Αυτοκρατορία και ο Εμβέρ πασάς προσωπικά δοκίμασαν την οδυνηρότερη ήττα τους, ήδη από το ξεκίνημα του πολέμου, με την μάχη του Σαρικαμίς τον Δεκέμβριο του 1914. Η ήττα αποδόθηκε στην στάση των Αρμενίων υπηκόων της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, δίνοντας την δικαιολογία για την γενοκτονία που επρόκειτο να ξεσπάσει την άνοιξη του 1915.

Η ανακωχή του Μούδρου το 1918 έφερε τον Εμβέρ πασά εξόριστο πρώτα στο Βερολίνο και κατόπιν στη Μόσχα, όπου μπόρεσε να κερδίσει την εμπιστοσύνη του Λένιν, σε σημείο ώστε να αναλάβει να καταστείλει την εξέγερση των Μπασμαντζί ενάντια στην σοβιετική εξουσία στην Κεντρική Ασία. Σύντομα, όμως, βρέθηκε ο ίδιος να ηγείται της εξέγερσης και εντέλει έχασε τη ζωή του από τα πυρά Αρμενίου Σοβιετικού αξιωματικού στην Ντουσάνμπε του σημερινού Τατζικιστάν.

Στην ιστορία της γέννησης της σύγχρονης Τουρκίας ο υπερφιλόδοξος Εμβέρ καταλαμβάνει μιαν ιδιόμορφη θέση, καθώς τον εξοβέλισε ο προηγουμένως υφιστάμενός του Μουσταφά Κεμάλ πασάς, αποτρέποντας τον επαναπατρισμό και την εμπλοκή του Οθωμανού πρώην υπουργού με το εθνικοαπελευθερωτικό κίνημα για την εκδίωξη των δυνάμεων της Ελλάδας και της Αντάντ από την Ανατολία. Για τον Κεμάλ ο Εμβέρ (που είχε φροντίσει να ενταχθεί ως γαμπρός στην αυτοκρατορική οικογένεια) ήταν ένας επικίνδυνος προσωπικός ανταγωνιστής, και κυρίως ο αρχιτέκτονας της εμπλοκής στον Μεγάλο Πόλεμο.

Επικαλούμενος, συνεπώς, τον Εμβέρ πασά, ο Ερντογάν ανακαλύπτει άλλον έναν αντι-Κεμάλ, και μάλιστα παντουρανιστή, ο οποίος δεν ταυτίστηκε με τον αγώνα της διάσωσης της τουρκικής ενδοχώρας, αλλά τολμηρά μετέφερε τον πόλεμο σε εδάφη που δεν είχαν καν αποτελέσει ποτέ τμήμα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Μια τέτοια φιγούρα ταιριάζει καλύτερα προς την εσωτερική πολιτική συμμαχία του Ερντογάν με τους εθνικιστές του Μπαχτσελί και χρησιμεύει πολύ περισσότερο από τα σύμβολα του σουνιτικού οθωμανισμού για τον προσεταιρισμό συγγενικών λαών, όπως οι Αζέροι (όχι μόνον αυτοί του ανεξάρτητου Αζερμπαϊτζάν, αλλά και της πολυπληθέστερης αζερικής κοινότητας του Ιράν), οι οποίοι ακολουθούν το σιιτικό δόγμα.

Και βέβαια οι μισθοφορικοί "στρατοί”, με πυρήνα Τουρκομάνους ενόπλους, τους οποίους αξιοποιεί η Τουρκία, στα μέτωπα της Συρίας, της Λιβύης και του Ναγκόρνο Καραμπάχ αποτελούν οιονεί επανάληψη του προηγουμένου της "Ισλαμικής Στρατιάς του Καυκάσου”.

Αν οι φιλοδοξίες του Τουργκούτ Οζάλ τη δεκαετάι του '90 για εξάπλωση της τουρκικής επιρροής από το Σινικό Τείχος μέχρι την Αδριατική αποδείχθηκαν πρόωρες και χωρίς αντίκρισμα, η νέα δυναμική της ευρασιατικής ολοκλήρωσης δίνει στα παντουρανικά ιδεώδη μεγαλύτερη επικαιρότητα στις μέρες μας. Και σε συνεταίρους/ανταγωνιστές της Τουρκίας, όπως η Ρωσία και το Ιράν, σοβαρούς λόγους να ανησυχούν.

Capital

Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση