Θρησκευτικό υπόβαθρο στους αρνητές της πανδημίας;

"Ποιά είναι η γνώμη σου, πες, για τη θρησκεία;" Το ερώτημα που έθεσε η Μαργαρίτα στον "Φάουστ" του Γκαίτε φαίνεται να επανεμφανίζεται στις κινητοποιήσεις αρνητών του κορωναϊού. Διαμαρτυρία με θρησκευτικό υπόβαθρο;

Στον αμερικανικό προεκλογικό αγώνα η ευαγγελική Δεξιά επευφημούσε τον Ντόναλντ Τραμπ και στήριζε με φανατισμό μία πολιτική, που δεν εδράζεται απαραίτητα σε πραγματικά γεγονότα. Φαίνεται όμως ότι δεν ήταν η μοναδική περίπτωση εξέγερσης απέναντι στην κρατική εξουσία με θρησκευτικά κίνητρα. Στη Γερμανία αρνητές του κορωναϊού κατεβαίνουν στους δρόμους με τον σταυρό στο χέρι. Μόλις πρόσφατα ο Μίχαελ Μπλούμε, εντεταλμένος του κρατιδίου της Βάδης Βυρτεμβέργης για την καταπολέμηση του αντισημιτισμού, αποκάλεσε "κληροδότημα συντηρητικών ευαγγελικών κινημάτων, ιδιαίτερα δε των Πιετιστών" το κίνημα διαμαρτυρίας Querdenker (= αυτοί που σκέπτονται κόντρα στο ρεύμα), το οποίο ιδρύθηκε στο κρατίδιο της Βάδης Βυρτμεβέργης, στη νότια Γερμανία, και πρωτοστατεί στις τελευταίες κινητοποιήσεις κατά των περιοριστικών μέτρων.

Μιλώντας στην εφημερίδα Süddeutsche Zeitung ο Μπλούμε αναφέρει ότι οι υπερσυντηρητικοί ζηλωτές της Βίβλου και οι διαμαρτυρόμενοι Querdenker έχουν ένα κοινό, δηλαδή την πεποίθηση "ότι κατέχουν την υπέρτατη αλήθεια και οφείλουν να την υπερασπίσουν απέναντι στην κακία του κόσμου". Από αυτή τη λογική απορρέει μία κοσμοθεωρία άσπρου-μαύρου, η οποία δεν αφήνει παρά ελάχιστα περιθώρια για ενδιάμεσες αποχρώσεις. Αλλά κατά πόσον είναι πραγματικές οι αιτιάσεις για το κίνημα των Πιετιστών;

Χριστιανοί φονταμενταλιστές στους δρόμους;

Το κίνημα εμφανίστηκε τον 17ο αιώνα και πήρε το όνομα του από τον λατινικό όρο pietas (ευσέβεια). Κεντρική ιδέα του Πιετισμού είναι η υπεράσπιση των αρχών της λουθηρανικής Μεταρρύθμισης με βασικές προτεραιότητες την ιεραποστολική αφοσίωση στην πίστη, την ανάληψη προσωπικής ευθύνης ενώπιον του Θεού και τον διαποτισμό της καθημερινής ζωής με θρησκευτικό συναίσθημα. Οι επικριτές του κινήματος υποστηρίζουν ότι οι Πιετιστές είναι απλώς χριστιανοί φονταμενταλιστές που παραμένουν προσκολλημένοι σε δήθεν πανανθρώπινες αλήθειες της Βίβλου, αντί να προσαρμοστούν στην πραγματικότητα του σύγχρονου κόσμου. Ακόμα και σήμερα πολλοί Πιετιστές απορρίπτουν τον φεμινισμό, τα ομόφυλα ζευγάρια, καθώς και μεγάλο μέρος της σύγχρονης θεολογίας, ενώ θεωρούν ότι ο πλουραλισμός προκαλεί ρήγματα στην χριστιανική Εκκλησία.

Από την άλλη πλευρά, υποστηρίζει ο Φρίντεμαν Στένγκελ, επικεφαλής του Κέντρου Πιετιστικών Σπουδών στο πανεπιστήμιο Χάλε-Βίτενμπεργκ, είναι τόσο μεγάλη η ποικιλομορφία των πιετιστικών κινημάτων ανά τον κόσμο, ώστε θα ήταν επιπόλαιο να αντλήσουμε εύκολα συμπεράσματα και αιτιώδεις συνάφειες που οδηγούν από το παρελθόν στα σημερινά κινήματα διαμαρτυρίας. Η αλήθεια είναι, εκτιμά ο καθηγητής Στένγκελ, ότι σε κινήματα πολιτικής διαμαρτυρίας συναντάμε θρησκευτικά υποκινούμενα σχήματα σκέψης και μία επιχειρηματολογία που φαινομενικά εδράζεται σε διδάγματα της Βίβλου, αλλά αυτό δεν μπορεί να αποδοθεί σε συγκεκριμένη θρησκευτική προσέγγιση. Υπάρχει βέβαια το παράδειγμα του εθνικιστικού κινήματος Pegida που κατεβαίνει στους δρόμους με φωτεινούς σταυρούς για να διαμαρτυρηθεί για τις μαζικές αφίξεις προσφύγων, αλλά "γι αυτούς δεν μπορεί κανείς παρά να αισθάνεται ντροπή, όπως πρέπει να αισθάνεται ντροπή για όσους κατεβαίνουν σε διαδηλώσεις κατά της πανδημίας με μπλουζάκια που απεικονίζουν τη Σόφι Σολ* ή για εκείνους που συγκρίνουν την προσωπική τους κατάσταση, σήμερα, με την εκδίωξη των Εβραίων στο ναζιστικό καθεστώς", λέει ο Φρίντεμαν Στένγκελ.

Αυξάνονται οι θεωρίες συνομωσίας

Από την πλευρά του ο Ντέτλεφ Πόλακ, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Μίνστερ, διαβλέπει κοινά σημεία ανάμεσα στις επίκαιρες θεωρίες συνομωσίας και σε βασικά σχήματα σκέψης των Πιετιστών και των Ευαγγελικών, όπως η απόρριψη της κρατικής αυθεντίας, η άρνηση του πλουραλισμού και η βεβαιότητα ότι πίσω από τα γεγονότα κρύβονται άγνωστες δυνάμεις ή ένα κρυφό νόημα που μένει να αποκαλυφθεί. Ωστόσο, λέει ο καθηγητής Πόλακ, αυτό δεν σημαίνει ότι οι Ευαγγελικοί ταυτίζονται κατά τεκμήριο με θεωρίες συνομωσίας. "Οι Ευαγγελικοί αποδέχονται μία πηγή επίγνωσης ανεξάρτητη από τους ίδιους, είτε πρόκειται για την Αγία Γραφή, είτε για άλλη θεία επιφοίτηση. Αντιθέτως οι συνομωσιολόγοι τείνουν να απομονώνονται σε αποκυήματα φαντασίας που μόνοι τους έχουν επινοήσει", επισημαίνει.

Η Γκίζελα Έρλερ, στέλεχος των Πρασίνων στη Βάδη-Βυρτεμβέργη, διακρίνει μάλλον ιστορικά και όχι θρησκευτικά κίνητρα για την αθρόα συμμετοχή σε κινητοποιήσεις στην ιδιαίτερη πατρίδα της. "Οι αποκαλούμενοι ‘οργισμένοι πολίτες’ είναι ένα φαινόμενο με μακρά παράδοση στη Βάδη-Βυρτεμβέργη", υποστηρίζει. Τη δική του εξήγηση δίνει ο Φρανκ Ότφριντ Γιούλι, ευαγγελικός επίσκοπος της Βάδης-Βυρτεμβέργης: "Στις κινητοποιήσεις κατά των περιοριστικών μέτρων συρρέουν διαδηλωτές με εντελώς διαφορετική κοσμοθεώρηση. Υπάρχουν συνομωσιολόγοι, ακροδεξιοί, αρνητές του εμβολιασμού, ενώ κάθε τόσο εμφανίζονται κάποιοι που αιτιολογούν την άρνησή τους με θρησκευτικά κίνητρα". Ο επίσκοπος διευκρινίζει ότι, σε κάθε περίπτωση, οι Πιετιστές της Βάδης-Βυρτεμβέργης δεν καταφεύγουν σε βίαιες συμπεριφορές. Τι λέει όμως ο Μίχαελ Μπάλβεγκ, κύριος διοργανωτής των κινητοποιήσεων στο συγκεκριμένο κρατίδιο; "Εγώ προσωπικά τηρώ τις Δέκα Εντολές, γιατί θέλω να συμβιώνω ειρηνικά και με σεβασμό προς τους συνανθρώπους μου", υποστηρίζει. "Αλλά στις κινητοποιήσεις μας συμμετέχουν άνθρωποι όλων των θρησκευτικών πεποιθήσεων. Τους ενώνει το ενδιαφέρον για την ειρήνη, την ελευθερία, την αλήθεια, τη δικαιοσύνη και την άρση των περιορισμών που έχουν επιβληθεί στα θεμελιώδη δικαιώματά τους".

Μάρκο Κρέφτινγκ (dpa)
Επιμέλεια: Γιάννης Παπαδημητρίου
Deutsche Welle

* Σόφι Σολ: Μέλος της αντιστασιακής οργάνωσης Λευκό Ρόδο στη ναζιστική Γερμανία. Συνελήφθη και εκτελέστηκε, όταν εντοπίστηκε να μοιράζει προκηρύξεις στο πανεπιστήμιο του Μονάχου, όπου φοιτούσε, το 1943.



Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση