Η τελευταία ευκαιρία της Ευρώπης

Όχι άλλο καλή ΕΕ – Για να γίνει παγκόσμιος παίκτης πρέπει να σταματήσει να είναι διαιτητής 

Του Hans Kribbe

Πριν από περίπου 15 χρόνια, ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ρομάνο Πρόντι πρότεινε ένα όραμα για την Ευρώπη που περιβάλλεται από «ένα δαχτυλίδι φίλων». Τα λόγια του δεν ωρίμασαν καλά. Σήμερα, αντίθετα, η Ήπειρος περιβάλλεται από τσάρους, σουλτάνους και αυτοκράτορες, που παίζουν αδίστακτα την ΕΕ.

Μια άλλη αντιπαράθεση με τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν ξεπροβάλλει. Ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν ξαναγράφει τον χάρτη της ανατολικής Μεσογείου. Ο Κινέζος Πρόεδρος Xi Jinping επεκτείνει την επιρροή του στα Βαλκάνια. Στη συνέχεια, υπάρχει ο Ντόναλντ Τραμπ, ο οποίος αποκαλεί την ΕΕ «σχεδόν τόσο κακή όσο η Κίνα, απλά μικρότερη».

Η ανταπόκριση της ΕΕ ήταν η επανεκκίνηση της 70χρονης συναίνεσης που βασίζεται στην ειρήνη, τους κανόνες και το εμπόριο – αλλά και αναγνώριση ότι πρέπει να γίνει παγκόσμιος παράγοντας. Η Πρόεδρος της Επιτροπής Ursula von der Leyen το χαρακτήρισε την Κομισιόν ως «γεωπολιτική». Ο Ύπατος Εκπρόσωπος της ΕΕ Josep Borrell παρότρυνε την Ευρώπη να μάθει «τη γλώσσα της ισχύος». Ο Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Michel είπε: «Η Ευρώπη πρέπει να είναι ένας παίκτης, όχι ένας αγωνιστικός χώρος».

Ωστόσο, πώς ακριβώς η Ευρώπη σκοπεύει να κάνει αυτήν τη μεταμόρφωση σε παγκόσμιο παράγοντα, παραμένει ασαφές.

Όπως πάντα στις Βρυξέλλες, αναζητούνται απαντήσεις με τη μορφή μέσων πολιτικής, διαδικασιών και μηχανικής. Για να γίνει η ΕΕ παίκτης, ισχυρίζονται αξιωματούχοι, χρειάζεται ένα ισχυρότερο ευρώ, πιο ισχυρές εμπορικές πολιτικές, έναν στρατό. Στην ομιλία της για την πολιτεία της Ένωσης, η von der Leyen προσέθεσε τη φωνή της ζητώντας την πλειοψηφία για την εξωτερική πολιτική αντί της ομοφωνίας, για να επιτραπεί μεγαλύτερη ευελιξία και ταχύτερη δράση όταν πρόκειται για την επιβολή κυρώσεων, για παράδειγμα.

Αλλά παρόλο που τέτοιες καινοτομίες είναι σημαντικές, παραβλέπουν την ανάγκη για βαθύτερο μετασχηματισμό. Η ΕΕ δεν χρειάζεται απλώς νέα εργαλεία. Χρειάζεται μια νέα νοοτροπία, στρατηγικά αντανακλαστικά και το ήθος ενός «παίκτη». Πρέπει να κατανοήσει τι σημαίνει να είσαι παίκτης – υπαρξιακά και ηθικά – και να αρχίσει να σκέφτεται σαν τέτοιος.

Δυστυχώς, υπάρχουν μόνο περιορισμένες ενδείξεις ότι αυτή η αλλαγή λαμβάνει χώρα. Οι Βρυξέλλες δυσκολεύονται να εγκαταλείψουν την παλιά εικόνα της, στην οποία δεν είναι παίκτης αλλά διαιτητής: υπεύθυνος για την τήρηση των διεθνών κανόνων όπως τα Ηνωμένα Έθνη.

Μερικοί πολιτικοί φαίνεται να πιστεύουν ότι η Ευρώπη επιδιώκει την παγκόσμια ισχύ απλώς για να γίνει πιο ισχυρός διαιτητής, δίνοντας περισσότερες κίτρινες και κόκκινες κάρτες στους κακούς. Αυτό ισχυρίζεται ότι κάνει η ΕΕ στη Λευκορωσία ή όταν ο ισχυρός της Βραζιλίας Jair Bolsonaro αποτυγχάνει να σβήσει τις πυρκαγιές στον Αμαζόνιο.

Εάν αυτή είναι η καλύτερη απάντηση της ΕΕ στην ισχυροποίησή της, μάλλον φέρνει στο μυαλό μιά αυταπάτη.

Κατά τα τελευταία τέσσερα χρόνια, οι ηγέτες της προσπάθησαν να διαπλάσουν τον Τραμπ, με μικρή επιτυχία. Ξεκίνησε εμπορικούς πολέμους, επέβαλε κυρώσεις, απείλησε να αποχωρήσει από το ΝΑΤΟ και αναποδογύρισε τη διατλαντική σχέση.

Τα ποινικά μέτρα εναντίον της Ρωσίας δεν έχουν αποθαρρύνει τον Πούτιν, ο οποίος επιδιώκει τα συμφέροντά του με μικρή ανησυχία για την ευρωπαϊκή επίπληξη, όπως έδειξε η δηλητηρίαση του αντιπολιτευόμενου Alexei Navalny με τον νευροπαραλυτικό παράγοντα Novichok. Η Ευρώπη είναι εξίσου ανίσχυρη για να εμποδίσει την Κίνα να επιτύχει τους οικονομικούς και πολιτικούς της στόχους. Ο Κινέζος λαός δεν θα δεχτεί «εκπαιδευτή» για τα ανθρώπινα δικαιώματα, δήλωσε ο Πρόεδρος Xi στους Ευρωπαίους ομολόγους του σε μια εικονική σύνοδο κορυφής τον περασμένο μήνα.

Ίσως δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι οι μέθοδοι της Ευρώπης ξεθωριάζουν προς την ασημαντότητα. Σε τελική ανάλυση, όταν οι κανόνες χάνουν τη σημασία τους, ποιος χρειάζεται διαιτητές;

Σκεφτείτε τους Πάπες στη Ρώμη, πίσω στον Μεσαίωνα. Όπως και η ΕΕ σήμερα, θεώρησαν την εξωτερική πολιτική ως άσκηση στην τήρηση των καθολικών κανόνων, προτύπων και αληθειών. Στη συνέχεια, ξαφνικά, υπήρχαν πολλοί Πάπες ταυτόχρονα – και μετά τη Μεταρρύθμιση, αρκετές ερμηνείες αυτών των καθολικών κανόνων.

Τελικά, οι βασιλιάδες της Ευρώπης παρέκαμψαν τον Πάπα, σταμάτησαν να διαφωνούν για την αλήθεια (την οποία ο καθένας θα αποφασίσει για τη δική του επικράτεια) και άρχισαν να ανταγωνίζονται μόνο για παγκόσμια δύναμη, κύρος και πλούτο.

Αυτό σημαίνει να γίνεσαι παίκτης: να κατεβαίνεις από την κορυφή του βουνού και να αποδέχεσαι ότι δεν είσαι ξεχωριστός. Είσαι μόνο μία από τις πολλές κυρίαρχες δυνάμεις που ασχολούνται με τη γήινη μάχη για την επικράτεια, την πρόσβαση στην τεχνολογία, τις υποδομές, τους φυσικούς πόρους, τον πλούτο, την κυριαρχία και την επιρροή.

Ο Πάπας, αποδεικνύεται, δεν ήταν ικανός να γίνει παίκτης. Η πολιτική του συνάφεια εξασθένησε. Δεν πρέπει να ισχύσει το ίδιο για την ΕΕ. Η Ευρώπη μπορεί να μην είναι σε θέση να σώσει τον κόσμο από τον φιλελευθερισμό, το χάος και τις βλάβες που προκαλούνται από βίαιους αυταρχικούς ηγέτες. Αλλά περικυκλωμένη από αυτούς, θα πρέπει τουλάχιστον να σώσει τον εαυτό της, και ίσως μια μέρα να επεκτείνει ξανά τα όρια του φιλελεύθερου βασιλείου της.

Η μεταμόρφωση από διαιτητή σε παίκτη είναι ίσως ταπεινή. Αλλά για μια ΕΕ που επιδιώκει μεγαλύτερη παγκόσμια σημασία, θα πρέπει επίσης να είναι απελευθερωτική και ενδυναμωτική.

Σε αντίθεση με τους διαιτητές, οι παίκτες μπορούν να έχουν ενδιαφέροντα και στρατηγικές για την υπεράσπισή τους. Μπορούν – και μάλιστα πρέπει – να κάνουν ό, τι χρειάζεται για να επιτύχουν τους στόχους τους. Το καλύτερο απ ‘όλα, επιτρέπεται να είναι εγωιστές: Η ΕΕ θα μπορούσε να πει ότι απλώς δεν είναι σωστό να διακινδυνεύσουμε τη σύγκρουση με τη Ρωσία στο εξωτερικό της, χωρίς συγγνώμη ή εξήγηση. Ή θα μπορούσε να ισχυριστεί –όπως είχε ήδη κάνει ο Valéry Giscard d’Estaing το 2002– ότι η Ευρώπη πρέπει απλώς να σταματήσει κάπου, για παράδειγμα στα σύνορα της ΕΕ με τη Λευκορωσία ή την Τουρκία, αντί να ασκεί τον εαυτό της για καλές σχέσεις στη «γειτονιά» της με λίγα ως αντάλλαγμα.

Ίσως να είναι σωστό να χτυπήσει δικτάτορες όπως ο Αλεξάντερ Λουκασένκο της Λευκορωσίας με κυρώσεις, ή να σπρώξει πίσω τον Ερντογάν όταν καταπατά το έδαφος της ΕΕ. Αλλά οι παίκτες δεν έχουν καμία υποχρέωση να το πράξουν. Στην πραγματικότητα, εάν το υπαγορεύουν τα συμφέροντα της ΕΕ, θα ήταν εξίσου ικανή να δικαιολογήσει εντυπωσιακές συμφωνίες με τον Τραμπ, τον Πούτιν, τον Ερντογάν ή τον ισχυρό άνδρα της Λιβύης Khalifa Haftar.

Ορισμένοι Ευρωπαίοι πολιτικοί, συμπεριλαμβανομένου του Γάλλου Προέδρου Emmanuel Macron, φαίνεται ήδη να κάνουν αυτές τις «βλάσφημες» σκέψεις. Δυστυχώς, δεν μπορούν να τις πουν δυνατά. Και όμως, μόνο όταν αυτές δεν θα είναι πλέον ταμπού, μπορεί να ξεκινήσει πραγματικά η αντεπίθεση της Ευρώπης.

Politico
OnAlert

 

Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση