Φρένο στον Ερντογάν, για το καλό όλων

Οι χώρες που διστάζουν να θέσουν αυστηρά όρια στη συμπεριφορά της Τουρκίας –όσες, όπως η Γερμανία, λογαριάζουν τη λεπτομέρεια και θέλουν να τηρούν ισορροπίες– θέτουν σε κίνδυνο ολόκληρη την περιοχή. Η χώρα που κινδυνεύει περισσότερο από την ανοχή για τη συμπεριφορά του Ερντογάν, όμως, είναι η ίδια η Τουρκία.

Οσο δεν ορθώνεται τείχος πολιτικής αποφασιστικότητας και στρατιωτικής ισχύος απέναντί της τόσο πιο βαθιά θα οδηγείται σε αδιέξοδα. Ο Ερντογάν, ως γνωστόν, δεν κάνει πίσω έως ότου αναγκαστεί. Τότε, όμως, είναι καλλιτέχνης στην τούμπα, όπως απέδειξε η αλλαγή πορείας όταν, εν μια νυκτί, στράφηκε από το να βρίζει τον Πούτιν να του προσφέρει γη και ύδωρ (μετά την κατάρριψη ρωσικού μαχητικού αεροσκάφους από τους Τούρκους στη Συρία). Η πολιτική (και, συνεπώς, φυσική) επιβίωσή του Ερντογάν είναι το κυρίαρχο κριτήριο της συμπεριφοράς του. Εάν δεν μπορεί να εξασφαλίσει συνεχώς νίκες, έχει ανάγκη να αναδιπλωθεί με τρόπο που δεν θα πλήξει ανεπανόρθωτα το γόητρό του.

Μια σθεναρή και ξεκάθαρη στάση από την Ε.E.σε συνεννόηση με τις ΗΠΑ, θα ήταν σωτήρια για τον Ερντογάν σήμερα. Θα του επέτρεπε να ισχυριστεί ότι ενώ αυτός μάχεται για τα δίκαια του λαού του, δεν δύναται να τα βάλει με όλο τον κόσμο. Αυτό, όσο δύσκολο και αν φαίνεται, θα είχε μικρότερο πολιτικό κόστος απ’ όσα θα ακολουθήσουν εάν η Τουρκία συνεχίσει στην ξέφρενη πορεία της. Οσο δεν είναι σαφές ότι η πολιτική του Ερντογάν στη Ανατολική Μεσόγειο δεν μπορεί να είναι ανεκτή τόσο αυτός θα καθυστερεί να «μαζευτεί» και να αντιμετωπίσει τα προβλήματα που συσσωρεύονται σε όλα τα άλλα μέτωπα.


Με το προεδρικό σύστημα που θέσπισε και που του παρέχει απόλυτες εξουσίες, ο Ερντογάν είναι πολλαπλώς εκτεθειμένος, μοναδικός σχεδόν υπεύθυνος για την πολιτική που η χώρα του ακολουθεί στην οικονομία, στην υπονόμευση του κράτους δικαίου και της δημοκρατίας, στην επιδείνωση των σχέσεων με σχεδόν όλες τις χώρες της περιοχής. Την ίδια ώρα, οι καλές σχέσεις της Αγκυρας με την εξαρτημένη απ’ αυτήν κυβέρνηση στη δυτική Λιβύη, με το Κατάρ, το Αζερμπαϊτζάν, το Ιράν και τους Αδελφούς Μουσουλμάνους, μπορούν ανά πάσα στιγμή οδηγήσουν σε επικίνδυνη απομόνωση.

Οταν, π.χ., ο Ερντογάν φιλοδοξεί να ηγηθεί όλων των σουνιτών μουσουλμάνων, πώς θα συνεχίσει να διατηρεί καλές σχέσεις με το Ιράν, το οποίο ηγείται των σιιτών στον μεγάλο πόλεμο διά εκπροσώπων που διεξάγεται σήμερα; Επίσης, πώς μπορεί η Τουρκία να εξαρτάται από την ανοχή της Ρωσίας στη Συρία και την ίδια ώρα να απειλεί τις στηριζόμενες από τη Μόσχα Αρμενία και αντιπάλους της Τουρκίας σε Συρία και Λιβύη;

Οπως η τουρκική οικονομία πληρώνει το κόστος της ερντογανικής αλαζονείας και αυτοσχεδιασμού, έτσι και οι σχέσεις της χώρας εξαρτώνται από τον κοντόφθαλμο καιροσκοπισμό του προέδρου της. Μπορεί η συνεχής επιθετικότητα εναντίον της Ελλάδας και της Κύπρου να εκδηλώνεται στο πλαίσιο μακρόχρονης αμφισβήτησης των δικαιωμάτων των δύο χωρών, αλλά ο συνδυασμός σκληρού εθνικισμού και θρησκευτικών φαντασιώσεων (με αποκορύφωμα τη μετατροπή της Αγίας Σοφίας από μουσείο σε τζαμί), είναι έργο του Ερντογάν. Ικανοποιώντας τα δύο άλλοτε εχθρικά στρατόπεδα μπορεί να κρατιέται στην εξουσία όμως, με τόσα μέτωπα ανοιχτά, κάποια στιγμή θα απογοητεύσει μία ή και τις δύο πλευρές, και θα πληρώσει το τίμημα.

Οσο περνάει ο καιρός, οι προοπτικές της Τουρκίας για απεμπλοκή από τα προβλήματα θα επιδεινώνονται. Η πτώση της τουρκικής λίρας είχε αρχίσει από νωρίτερα, όμως, η σημερινή κρίση πολλαπλασιάζει τους κινδύνους. Επίσης, η ξαφνική προσέγγιση των χωρών του Κόλπου με το Ισραήλ, παρέχει ευκαιρία στον Ερντογάν να παριστάνει τον προστάτη των Παλαιστινίων· όμως, απομονώνει την Τουρκία περισσότερο στη μεγάλη της διαμάχη με την Αίγυπτο και στον αραβικό κόσμο. Μια συνέπεια –η ενίσχυση των σχέσεων με το Ιράν– θα προκαλέσει νέα προβλήματα με τις ΗΠΑ (καθώς ο Τραμπ δεν θα βρίσκεται πάντα στην εξουσία). Η απώλεια τουριστών και χρημάτων από αραβικές χώρες θα στερήσει την τουρκική οικονομία και από τα τελευταία στηρίγματά της.

Ο Ερντογάν έχει καταφέρει να πείσει μεγάλο μέρος της τουρκικής κοινής γνώμης ότι υπερασπίζεται τα δίκαια της χώρας εναντίον της βουλιμίας των εχθρών της. Επίσης, επιχειρεί με κάθε μέσο να απομονώσει την Ελλάδα και την Κύπρο στην Ε.Ε., με προπαγάνδα και καλλιέργεια της αίσθησης ότι οι δύο χώρες αποτελούν «ειδική περίπτωση» όσον αφορά τη σχέση τους με τη γείτονα τους και το διεθνές δίκαιο.

Η κλιμάκωση της προπαγάνδας τις τελευταίες ημέρες (από τον ίδιο έως τα δημοσιογραφικά «υποχείριά» του), δείχνει πόσο σημαντικό είναι γι’ αυτόν να πετύχει μια νίκη εναντίον της Ελλάδας. Γι’ αυτό αφήνει όλα τα άλλα προβλήματα να επιδεινώνονται. Ευθύνη της Ελλάδας είναι να παραμείνει αποφασισμένη και ψύχραιμη, να δείξει ότι οι επιλογές του Ερντογάν θα έχουν κόστος. Ευθύνη της Ενωσης (κυρίως της Γερμανίας) είναι να ξεκαθαρίσει ότι δεν θα αφεθεί η αμετροέπεια ενός ανθρώπου να κρίνει τις τύχες των λαών της περιοχής.

Νίκος Κωνσταντάρας
Καθημερινή


Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση