Ναυτικός αποκλεισμός της Λιβύης και η χερσαία επιχείρηση

Με την ανάληψη καθηκόντων του νέου Προέδρου, το Αμερικανικό Κογκρέσο τον εξουσιοδότησε να προχωρήσει σε ναυτικό αποκλεισμό της Τρίπολης στη Βόρεια Αφρική. Ακολούθησε και χερσαία επιχείρηση των πεζοναυτών (US Marines) που ξεκινώντας από την Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, κατέλαβαν την Σύρτη μέχρι την πόλη Derna στην ανατολική Λιβύη. Εκεί ύψωσαν την Αμερικανική σημαία και ήταν η πρώτη νίκη των πεζοναυτών εκτός Αμερικανικής Ηπείρου. Στη χερσαία αυτή επιχείρηση συμμετείχαν σε υποστήριξη των πεζοναυτών και 500 Έλληνες μαχητές με καταγωγή από την Κρήτη.

Η πραγματική αυτή ιστορία που συνέβη στις αρχές του 19ου αιώνα, είναι μία ισχυρή απόδειξη της ρήσης ότι: «όποιος δεν μελετάει την ιστορία, υποχρεώνεται να την ξαναζήσει». Αυτή την επανάληψη φαίνεται ότι βιώνουμε σήμερα.


Η παρεμπόδιση της ελεύθερης ναυσιπλοΐας

Τα πειρατικά πλοία του πασά της Τρίπολη Yousuf Karamanli στη Λιβύη, που τότε ήταν γνωστή ως Τριπολιτάνια, παρεμπόδιζαν την ελεύθερη ναυσιπλοΐα στη Μεσόγειο και τον Ατλαντικό Ωκεανό. Λεηλατούσαν τα πλοία από την Ευρώπη και την Αμερική, ζητώντας λίτρα για την απελευθέρωση των αιχμαλώτων.

Τα λίτρα αυτά ο πασά Karamanli τα μοιραζόταν με τον Σουλτάνο της Οθωμανικής αυτοκρατορίας στον οποίο υπαγόταν διοικητικά. Άλλωστε τα πειρατικά πλοία της Τριπολιτάνια είχαν υψωμένη την οθωμανική ερυθρά σημαία με την ημισέληνο. Αξιοσημείωτο είναι ότι ακόμα και οι Οθωμανοί ναύαρχοι ήταν πειρατές, όπως για παράδειγμα ο Barbaros ή Barba-rossa επί το ιταλικότερο ή κοκκινογένης επί το ελληνικότερο.

Ο Tomas Jefferson ως υπουργός Εξωτερικών (Secretary of State) των Ηνωμένων Πολιτειών, είχε επισκεφθεί την Ευρώπη σε μία προσπάθεια εξεύρεσης ειρηνικής λύσης στο θέμα της ελεύθερης ναυσιπλοΐας των εμπορικών πλοίων και της ασφάλειας των ναυτικών εμπορικών οδών. Η προσπάθεια αυτή δεν είχε επιτυχία. Ο αλαζόνας πασά Karamanli της Τριπολιτάνιας, σε μία κίνηση άκρατου υπεραερισμού απαιτώντας επαυξημένα λύτρα για Αμερικανούς αιχμαλώτους από πειρατείες, αν και τυπικά υποτελής του Οθωμανού σουλτάνου, κήρυξε τον πόλεμο στις Ηνωμένες Πολιτείες επειδή δεν του κατέβαλαν τα λύτρα που απαιτούσε.

Το έτος 1801 ο Tomas Jefferson ανακηρύχθηκε Πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών. Το Κογκρέσο ενέκρινε την κατασκευή των πρώτων έξι πολεμικών πλοίων του Πολεμικού Ναυτικού των Ηνωμένων Πολιτειών (US NAVY) και εξουσιοδότησε τον Πρόεδρο να ξεκινήσει τον ναυτικό αποκλεισμό της Τριπολιτάνια. Ο πόλεμος αυτός κατά της πειρατείας στη Μεσόγειο, είναι γνωστός ιστορικά με τον τίτλο «Barbary Wars». Στον ναυτικό αποκλεισμό της Τρίπολη συμμετείχαν τουλάχιστον δεκαέξι αμερικανικά πολεμικά πλοία που ναυλοχούσαν σε λιμάνια της νότιας Ιταλίας, καθώς και τρία πολεμικά πλοία της Σουηδίας. Η Κρήτη την περίοδο αυτή ήταν υπό οθωμανική κατοχή.

Δεδομένου ότι ο ναυτικός αποκλεισμός καθυστερούσε να φέρει απτά αποτελέσματα, αποφασίστηκε η ταυτόχρονη διεξαγωγή χερσαίων επιχειρήσεων από τους Αμερικανούς πεζοναύτες. Η επιχείρηση αυτή ξεκίνησε από την Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, όπου την περίοδο εκείνη ήταν έντονη η Ελληνική παρουσία. Τους πεζοναύτες υποστήριζε σώμα 500 Ελλήνων μαχητών εκ Κρήτης, καθώς και Άραβες που δεν συμπαθούσαν την οθωμανική εξουσία στη Μεσόγειο και τη Μέση Ανατολή.

Οι δυνάμεις αυτές κινήθηκαν προς τα δυτικά και κατέλαβαν την Σύρτη στην Ανατολική Λιβύη. Ο πασά της Τρίπολη αποδέχθηκε την ήττα του και υπέγραψε ειρήνη. Έτσι έληξε ο πρώτος πόλεμος (1st Barbary War) που διήρκεσε από το 1801 έως το 1805. Οι Τριπολιτάνοι πειρατές όμως που είχαν συνηθίσει στο εύκολο χρήμα της πειρατείας, δεν σεβάστηκαν την Συνθήκη Ειρήνης. Για τον λόγο αυτό ακολούθησε ένας ακόμα πόλεμος των Αμερικανών κατά της πειρατείας (2nd Barbary War) από το 1815 έως το 1816.

Τελικά την εξάλειψη της πειρατείας στη Μεσόγειο την πέτυχε το Γαλλικό πολεμικό ναυτικό που καταναυμάχησε τους βορειο-αφρικανούς πειρατές, καταλαμβάνοντας και την Αλγερία το 1830. Υπόψη ότι οι Γάλλοι είχαν πολύ καλές σχέσεις με την Αίγυπτο από την εποχή του Μέγα Ναπολέοντα.

Σημεία επισήμανσης

1. Είναι σημαντικό και θα πρέπει να τονίζεται σε κάθε σχετική ευκαιρία ότι το κραταιό Αμερικανικό Πολεμικό ναυτικό (US NAVY), αρχικά δημιουργήθηκε για να αποκαταστήσει την διεθνή τάξη της ελεύθερης ναυσιπλοΐας, που η οθωμανική αυτοκρατορία και οι τοπικοί της άρχοντες όπως ο πασά στην Τρίπολη της Λιβύης παραβίαζαν με τις πειρατικές τους ενέργειες.

2. Επίσης είναι σημαντικό ότι οι Αμερικανοί πεζοναύτες (US Marines) έδωσαν την πρώτη μάχη στην ιστορία τους και πέτυχαν την πρώτη νίκη τους στη Λιβύη, υποστηριζόμενοι από τους Έλληνες Κρήτες μαχητές. Ο ύμνος των Αμερικανών πεζοναυτών αναφέρεται στις ένδοξες μάχες που έδωσαν στις ακτές της Τρίπολη στη Λιβύη.

3. Οι Αμερικανοί διεξήγαγαν τους δύο πολέμους «Barbary Wars» στη Μεσόγειο, χωρίς καθόλου υποστήριξη από τις μεγάλες Ευρωπαϊκές Δυνάμεις της εποχής. Κυρίως οι Άγγλοι και οι Γάλλοι είχαν θέσει ως προτεραιότητα να επωφεληθούν από την παραπαίουσα οθωμανική αυτοκρατορία.

4. Οι ίδιοι οι Αμερικανοί, ενώ πολεμούσαν με τον πασά της Τριπολιτάνιας που ήταν τμήμα της οθωμανικής αυτοκρατορίας, δεν στράφηκαν επιθετικά κατά του Οθωμανού Σουλτάνου. Τούτο προφανώς επειδή και οι ίδιοι ζητούσαν από την Πύλη να τους δοθεί μία βάση στο νησί της Κρήτης για να παρέχουν υποστήριξη και προστασία στα πλοία τους που διέπλεαν την Μεσόγειο.

5. Είναι σημαντικό και με διαχρονική αξία ότι τελικά την καταστολή της πειρατείας στη Μεσόγειο την πέτυχε το Γαλλικό πολεμικό ναυτικό.

Το τρις εξαμαρτείν ου τυχαίον εστί.

Ο διορατικός βραζιλιάνος συγγραφέας Πάμπλο Κοέλιο έγραψε: «Ότι συμβεί μία φορά μπορεί να μην ξανασυμβεί. Αλλά ότι συμβεί δύο φορές σίγουρα θα τριτώσει».

Αυτή ακριβώς η ρήση περιγράφει την αρπακτική φύση των Οθωμανών του 19ου αιώνα αλλά και των νεο-Οθωμανών του σήμερα. Η Γαλάζια Πατρίδα (Mavi Vatan), δηλαδή «η θάλασσα που κυριαρχούσαν οι Οθωμανοί» όπως δήλωσε ο Πρόεδρος Ταγίπ Ερντογάν, είναι η Μεσόγειος που υπέφερε από την Οθωμανική πειρατεία σε άλλες εποχές. Σήμερα αναβιώνει η νεο-Οθωμανική αρπακτική διάθεση, σε κόντρα με τη διεθνή νομιμότητα.

Το σκηνικό στη Μεσόγειο είναι ακριβώς το ίδιο. Ένας δοτός πρωθυπουργός της Λιβύης, υποτακτικός στον νεο-Οθωμανό προστάτη του, δημιουργεί προβλήματα στην εφαρμογή της διεθνούς νομιμότητας. Το Τουρκο-Λιβυκό Μνημόνιο είναι μία σύγχρονη πειρατεία στη Μεσόγειο και ως τέτοια θα πρέπει να αντιμετωπιστεί.

Το ΥΠΑΜ της Γαλλίας, σε επίσημη ανακοίνωσή του, μεταξύ άλλων ανέφερε: «Αυτή η στρατιωτική παρουσία έχει στόχο να ... και να υπογραμμίσει τη δέσμευση της Γαλλίας στην ελεύθερη κυκλοφορία, στην ασφάλεια της ναυσιπλοΐας στη Μεσόγειο και τον σεβασμό του διεθνούς δικαίου». Η ανακοίνωση αυτή δεν έγινε το 1830 αλλά στα μέσα Αυγούστου του 2020.

Η Γαλλική αντίληψη των πραγμάτων συνοψίζεται στη ρήση του πρώην Προέδρου της Γαλλίας Φρανσουά Μιτεράν που είπε: «Η ιστορία πάει από τα ίδια μονοπάτια με τη γεωγραφία». Σύμφωνα με τη Γεωγραφία, η Μεσόγειος (μεσο-γαία) είναι το μέσο της γης και στη μέση αυτής είναι το νησί της Κρήτης. Η ιστορία που γράφεται σήμερα, ακολουθεί πράγματι τα ίδια μονοπάτια.

* Απόσπασμα από το βιβλίο του αντιπτεράρχου εα Ιωάννη Αναστασάκη, με τίτλο: «Η μάχη του Λασιθίου: Μία γιγαντομαχία με διεθνή γεωστρατηγική εκμετάλλευση».

** O Ιωάννης Αναστασάκης είναι Αντιπτέραρχος εα, στρατηγικός αναλυτής με εξειδίκευση στον Ηλεκτρονικό Πόλεμο, τους εξοπλισμούς και τις Αμυντικές Επενδύσεις, καθώς και τις Διεθνείς Αμυντικές Σχέσεις. Είναι πρόεδρος του Athens Alumni Hub του Κέντρου Πολιτικής Ασφάλειας της Γενεύης - GCSP (=Geneva Centre for Security Policy), καθώς και ιδρυτής της δεξαμενής εμπειρογνωμόνων ROSED (=Regional Observatory, Security for Economic Development).

Ιωάννης Αναστασάκης
Liberal


Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση