Tα μεγάλα λάθη του Ερντογάν

Πώς το Αιγαίο έγινε ξανά το κέντρο του κόσμου
Η Τουρκία έβαλε πολλούς μπελάδες στο κεφάλι της

Η Τουρκία είναι μια πολύ σημαντική χώρα, όπως είναι και η Ελλάδα. Ο Χάρρυ Τρούμαν επέμενε έχοντας μεγάλη διορατικότητα με την άμεση οικονομική ενίσχυση της Ελλάδας και της Τουρκίας με το κονδύλι των 400εκ $ το 1947. Το Αιγαίο Πέλαγος και τα Στενά Δαρδανελίων ένωναν την Ευρώπη με την Μέση Ανατολή, την Γιουγκοσλαβία και την Ιταλία. Ο πιο σημαντικός κρίκος της αλυσίδας που ξεκινούσε δυτικά από την Ιταλία (η οποία λίγο ήθελε να εισέλθει στη σοβιετική σφαίρα επιρροής) και έφτανε έως το Ιράν, ήταν το Αιγαίο Πέλαγος.

Η ένταξη στο ΝΑΤΟ και των δύο χωρών, έφερε μουρμούρες σε αρκετές χώρες που ίδρυσαν το Βορειοατλαντικό Σύμφωνο καθώς σωστά θεωρούσαν οτι θα δημιουργηθούν προβλήματα συνοχής εντός της συμμαχίας με δύο χώρες που έχουν παραδοσιακά, μεγάλες διαφορές. Η Ελλάδα τότε πήρε τα 3/4 του συνόλου της αμερικανικής χρηματοδότησης.

Σήμερα, τα πράγματα είναι τελείως διαφορετικά, καθώς η δομή του διεθνούς συστήματος είναι πολύ διαφορετική από την περίοδο του Τρούμαν. Η Τουρκία προκαλεί εντός του ΝΑΤΟ ρήγματα καθώς η ειδική σχέση που έχει με τη Ρωσία, καθιστά το ΝΑΤΟ σύμφωνα με τους Γάλλους, ″εγκεφαλικά νεκρό″. Ο Ερντογάν ωστόσο έχει κάνει πολύ σημαντικά λάθη από τα οποία επωφελείται η Ελλάδα.

Η έλλειψη ορθής ανάγνωσης των διεθνών εξελίξεων σε συνδυασμό με την υιοθέτηση αφελών και λανθασμένων πολιτικών εκ μέρους της Ελλάδας στα ελληνοτουρκικά, θα μας έφερνε σε δυσχερή θέση αν δεν είχαμε για έμμεσό μας σύμμαχο τα τρανταχτά λάθη του Ταγίπ Ερντογάν που κατέστησαν το Αιγαίο, διεθνή αρένα.


Το μεγάλο σφάλμα της Γαλάζιας Πατρίδας

Η μεγαλομανία και η αλαζονεία υπήρξαν διαχρονικά οι δολοφόνοι των μεγάλων στρατηγικών σχεδίων για αρκετές χώρες. Η Τουρκία δεν είναι εξαίρεση σε αυτόν τον κανόνα. Ο Ταγίπ Ερντογάν διέπεται από μεσσιανικό σύμπλεγμα και δεν έχει στόχο να κάνει καλό στη χώρα του, αλλά να μπει ανάμεσα στις τρεις μεγάλες τουρκικές πολιτικές φιγούρες (Σουλεϊμάν, Μώαμεθ, Κεμάλ Ατατούρκ). Η Γαλάζια Πατρίδα είναι ένα σχέδιο που συνεκπόνησαν οι Γιαϊτζί και Καλίν, μαζί με τον άνθρωπο που έβαλε σε σειρά τη σκέψη του λειτουργικά αναλφάβητου Ερντογάν, του Αχμέτ Νταβούτογλου.

ΣτηΛευκή Βίβλο η Τουρκία έχει θέσει ως στόχο την μετατροπή της σε ναυτική δύναμη. Το τουρκολιβυκό σύμφωνο δεν ήταν τίποτε άλλο από την προσπάθεια της Τουρκίας να βάλει μια γέφυρα ανάμεσα στην Κυπριακή ΑΟΖ και στο Λιβυκό Πέλαγος. Μεταξύ αυτών των υδάτινων περιοχών, είναι το Αιγαίο και το Κρητικό Πέλαγος.

Μέσα από αυτήν την θεώρηση τα ελληνοτουρκικά έπαψαν να είναι διμερές πρόβλημα. Σε διμερές επίπεδο η Τουρκία είχε πάντα το πλεονέκτημα σε σχέση με την Ελλάδα καθώς η γεωστρατηγική της θέση σε συνδυασμό με την ολοένα και αυξανόμενη (μετά τα μέσα της δεκαετίας του 1990′) στρατιωτική της ισχύ, την έφερναν σε πλεονεκτική θέση έναντι της Ελλάδας.

Με την Γαλάζια Πατρίδα, το Αιγαίο γίνεται ξανά η περιοχή η οποία καθορίζει διεθνείς νικητές και ηττημένους και η Τουρκία έβαλε πολλούς μπελάδες στο κεφάλι της.
Ο πρώτος είναι η Γαλλία.
O δεύτερος είναι η πίεση ευρωπαϊκών χωρών προς την ΕΕ (Ελλάδα, Κύπρος, Αυστρία, Γαλλία) ώστε η τελευταία να αναλάβει τιμωρητικές πρωτοβουλίες έναντι της Άγκυρας,
O τρίτος αφορά την Αίγυπτο.
O τέταρτος τη Ρωσία και τα μεγάλα συμφέροντα της Μόσχας στην Κύπρο.
Και ο πέμπτος αφορά το Ισραήλ το οποίο με τη Γαλάζια Πατρίδα θα έχανε τον δυτικό γεωστρατηγικό του βάθος.

Ο κακός υπολογισμός της Αιγύπτου και η μοιραία κόντρα Ερντογάν με την Γαλλία

Είναι πολύ σημαντικό να δούμε πώς η έλλειψη ορθολογισμού και η συναισθηματική λήψη αποφάσεων στη διεθνή πολιτική, είναι υπεύθυνες για τα περισσότερα μεγάλα σφάλματα.

Ο Ερντογάν θεώρησε ότι έχει μόνιμη ασυλία μετά τον Οκτώβριο του 2019 όπου και εισέβαλε παράνομα στη Συρία. Η ζώνη στην οποία η Τουρκία θα έκανε κοινές περιπολίες με τη Ρωσία, δεν ικανοποίησε την Άγκυρα η οποία ξεκίνησε μια εκστρατεία προκειμένου να ανασχέσει τη δημιουργία κουρδικού μορφώματος, αλλά σαν στόχο είχε θέσει κανονική κατάληψη συριακού εδάφους προκειμένου να δώσει δουλειά στους Τούρκους κατασκευαστές. Στις εξαγωγές κατασκευαστικών υπηρεσιών, η Τουρκία ξεπερνάει τις ΗΠΑ.

Η μερική αποχώρηση των ΗΠΑ από τη Συρία έχει αρχίσει να επανεξετάζεται από την Ουάσινγκτον. Λίγες μέρες πριν, η αμερικανική εταιρεία Delta Crescent Energy LLC με έδρα το Delaware υπέγραψε συμφωνία με τους Κούρδους της Συρίας για την εκμετάλλευση των πετρελαιοπηγών της περιοχής. Αυτό αποτελεί μια τεράστια ήττα για την Τουρκία η οποία αναζητούσε ″δουλειές″ για λογαριασμό της ΤΡΑΟ. Έτσι λοιπόν, η Τουρκία αποφάσισε να στραφεί στη Λιβύη, στο Αιγαίο και στο Κρητικό Πέλαγος και βέβαια στην Κυπριακή ΑΟΖ προκειμένου να αποκτήσει σφαιτεριζόμενη τους φυσικούς πόρους άλλων κρατών.

Η συμφωνία για τμηματική οριοθέτηση μεταξύ Αιγύπτου και Ελλάδας οφείλεται πάλι στην τουρκική βιασύνη και στον κακό υπολογισμό του Ερντογάν και των συμβούλων του οι οποίοι του λένε ό,τι θέλει να ακούσει. Η Τουρκία είχε υπολογίσει ότι θα έβρισκε μια φόρμουλα με την Αίγυπτο καθώς της προσέφερε μεγάλο ποσοστό ΑΟΖ το οποίο βέβαια ήταν εκτός μέριμνας του Διεθνούς Δικαίου. Στην χειρότερη περίπτωση, η Τουρκία είχε υπολογίσει ότι η Αίγυπτος δε θα προχωρούσε σε μια συμφωνία οριοθέτησης με την Ελλάδα.

Η τουρκική απογοήτευση στη Συρία ενίσχυσε την τουρκική επιθετικότητα στη Λιβύη και η παραβίαση του εμπάργκο όπλων, ήταν καθημερινή υπόθεση για την Τουρκία η οποία για να δείξει αποφασιστικότητα, ″λόκαρε″ γαλλική φρεγάτα που επιτηρούσε την περιοχή. Η Γαλλία έφερε το θέμα αμέσως στο ΝΑΤΟ και στην ΕΕ και από εκείνη τη στιγμή και μετά, σύσσωμος ο γαλλικός Τύπος προετοίμαζε την γαλλική κοινή γνώμη για τη νέα απειλή που αντιμετώπιζε η Γαλλία. Η τουρκική βάση στην Αλ Ουατίγια η οποία προσφέρει υπηρεσίες στον GNA δέχεται προληπτικό πλήγμα από μαχητικά Rafale αφού πρώτα τα τουρκικά αντιαεροπορικά συστήματα έχουν τυφλωθεί. Η Γαλλία αντιλήφθηκε πλήρως τον τουρκικό ρόλο και άρχισε να διαβουλεύεται με την Ελλάδα, την Κύπρο, την Αίγυπτο και με τον νέο εχθρό της Τουρκίας, τα ΗΑΕ. Η μανία του Ερντογάν για επίδειξη ισχύος οδήγησε την Γαλλία στο να αναλάβει περιφερειακές πρωτοβουλίες οι οποίες επηρεάζουν θετικά τις ελληνικές και κυπριακές θέσεις σε Κυπριακή ΑΟΖ και Αιγαίο.

Η υπερεκτίμηση των σχέσεων του Ερντογάν με τον Τραμπ και με τη Ρωσία

Η Τουρκία εδώ και τουλάχιστον τέσσερα χρόνια έχει αποφασίσει να χαράξει μια πολιτική ανάμεσα σε ΗΠΑ και Ρωσία. Η Τουρκία ξεκίνησε ως ένθερμος υποστηρικτής της αμερικανικής θέσης για ανατροπή του Μπασάρ Αλ Άσαντ στη Συρία και κατέληξε να δέχεται όλες τις ρωσικές θέσεις στη Συρία, συμπεριλαμβανομένης και της θέσης του Κρεμλίνου για την παραμονή του Άσαντ ελλείψει κάποιας άλλης εναλλακτικής. Η ρωσική επέμβαση στη Συρία κατέδειξε τη Ρωσία ως αδιαμφισβήτητη δύναμη στη Συρία. Από το καλοκαίρι του 2016 ο Τούρκος πρόεδρος θεώρησε οτι η Ουάσινγκτον ήταν υπεύθυνη για την απόπειρα πραξικοπήματος εναντίον του στις 15 Ιουλίου 2016. Από εκεί και πέρα, η Τουρκία προσπάθησε να οικοδομήσει μια στενή σχέση με τη Ρωσία η οποία αφορούσε τη Συρία, τη Λιβύη, τον αγωγό Turkish Stream και την αγορά των ρωσικών αντιεροπορικών πυραύλων S-400 φθείροντας τις σχέσεις της με τις ΗΠΑ.

Από την άλλη πλευρά, μετά τις κυρώσεις που επέβαλε ο Αμερικανός πρόεδρος προκειμένου να αποφυλακιστεί ο παρανόμως κρατούμενος στην Τουρκία πάστορας Μπράνσον, ο Αμερικανός πρόεδρος επέδειξε μνημειώδη και μυστήρια ανοχή στις τουρκικές κινήσεις που υποθάλπτουν τα αμερικανικά συμφέροντα. Η στρατηγική σχέση στο θέμα της Συρίας με Ιράν και Ρωσία, η αγορά S-400 από την Τουρκία η οποία υπάγεται στον αμερικανικό νόμο CAATSA, το μπλοκάρισμα των σχεδιασμών των χωρών της Βαλτικής και της Πολωνίας στην αμυντική τους ενίσχυση εντός του ΝΑΤΟ (προκειμένου η Τουρκία να λαμβάνει στήριξη από τη Ρωσία στο θέμα της Συρίας). Δεν είναι τυχαίο οτι η Πολωνία ήταν ανάμεσα στις χώρες που υποστήριξαν θερμά τις ελληνικές θέσεις στο άτυπο ΣΕΥ της ΕΕ την Παρασκευή 14/8/2020.

Ο πρώην σύμβουλος εθνικής ασφάλειας του Τραμπ, Τζον Μπόλτον στο τελευταίο του βιβλίο, περιγράφει τις σχέσεις Ερντογάν-Τραμπ εξωθεσμικές και ανάρμοστες που μάλλον σχετίζονται με τις επαγγελματικές δραστηριότητες του Αμερικανού προέδρου στην Τουρκία και το ρόλο που έχουν σε αυτές η οικογένεια Ερντογάν. Παρόλα αυτά, το ρήγμα των σχέσεων μεταξύ Ρωσίας και Τουρκίας στη Λιβύη σε συνδυασμό με τις γαλλικές πρωτοβουλίες σε ΝΑΤΟ, ΕΕ, Μεσόγειο αλλά και η σύγκλιση των αμερικανικών απόψεων με τις γαλλικές, έχουν φέρει τον Ερντογάν σε δύσκολη θέση.

Με αυτές τις θέσεις ταυτίζονται τόσο τα ΗΑΕ όσο και το Ισραήλ. Η Τουρκία έχει μείνει χωρίς πραγματικούς συμμάχους και οι περισσότερες χώρες που δε διάκεινται εχθρικά απέναντί της, δεν μπορούν να τη βοηθήσουν ουσιαστικά, πέραν του Κατάρ το οποίο κρατά στη ζωή την αιμορραγούσα τουρκική οικονομία.Πλην του Λευκού Οίκου, το αμερικανικό πολιτικό σύστημα αλλά και κολοσσοί του αμερικανικού Τύπου, είναι εναντίον των τουρκικών θέσεων ενώ οι αμερικανικές εκλογές θα γίνουν σε λιγότερο από τρεις μήνες.

Ο άτσαλος νεο-οθωμανισμός

Είναι προφανές ότι η Τουρκία επιδιώκει να γίνει η περιφερειακή δύναμη της Μεσογείου. Το Αιγαίο ήταν και είναι το κέντρο γεωπολιτικής ισχύος το οποίο θα καταστήσει την Τουρκία δύναμη τριών θαλασσών. Της Μαύρης Θάλασσας, του Αιγαίου και της Ερυθράς καθώς ο τουρκικός σχεδιασμός περιλαμβάνει τη στήριξη των Αδελφών Μουσουλμάνων στην Αίγυπτο ώστε να επιστρέψει ένα καθεστώς σαν αυτό του Μόρσι.

Για να πετύχει ένα κράτος περιφερειακή ηγεμονία χρειάζεται ανεξάντλητους πόρους. Στη σημερινή εποχή, η ενεργειακή ασφάλεια είναι το πρώτο συλλογικό αγαθό μετά την συμβατική ασφάλεια. Επιπρόσθετα, μια υποψήφια περιφερειακή δύναμη πρέπει να έχει μια οικονομία η οποία να βρίσκεται τουλάχιστον σε βαθμό απογείωσης. Η Τουρκία σύμφωνα με τον πρώην ″φίλο″ του Ταγίπ Ερντογάν, Αλί Μπαμπατζάν, έχει από 25 έως 35 δις $ συναλλαγματικά αποθέματα και η τουρκική λίρα έχει αρχίσει να φλερτάρει με καταστροφικές ισοτιμίες έναντι του δολαρίου (τις προηγούμενες μέρες έφτασε τα 7,33 τουρκικές λίρες = 1 $).

Η τουρκική οικονομία δεν μπορεί να δημιουργήσει ένα αντίστοιχο Σχέδιο Μάρσαλ ή ένα OBOR στην περιοχή ώστε να κεφαλαιοποιήσει την όποια επιρροή έχει στον αραβικό και μουσουλμανικό κόσμο της περιοχής ο οποίος έχει ανάγκη από ρευστότητα.

Τέλος, ο τουρκικός στόλος δεν επαρκεί για να προβάλλει ισχύ και να εγγυάται την ομαλή διεξαγωγή του θαλάσσιου εμπορίου στην περιοχή που διεκδικεί αν και η Τουρκία έχει ως στόχο την απόκτηση αεροπλανοφόρου. Το πιο σημαντικό όμως επιχείρημα είναι ότι για να πετύχει κάποια χώρα περιφερειακή ηγεμονία, πρέπει να είναι αρεστή στα κράτη της περιοχής. Όσο ουτοπική και ανέφικτη και αν ήταν η πολιτική Νταβούτογλου για ″μηδενικές τριβές″ με τους γείτονες, ήταν αυτή που θα μπορούσε να καταστήσει την Τουρκία ελκυστική. Κανένα κράτος της περιοχής πέραν του GNA στη Λιβύη ο οποίος εκβιάζεται από την Τουρκία, του Κατάρ και του Αζερμπαϊτζάν (που έχουν τελείως διαφορετικές σχέσεις με την Τουρκία, μάλλον την ελέγχουν λόγω ενέργειας και οικονομίας) δεν επιθυμεί την τουρκική ηγεμονία.

Ελλάδα, Κύπρος, Γαλλία, Σαουδική Αραβία, ΗΑΕ, Αρμενία, Ιορδανία, Συρία, Κούρδοι, Ιράκ, Αίγυπτος, Ισραήλ, LNA στη Λιβύη, θεωρούν επιθετική και αναθεωρητική την Τουρκία παρόλο που η Τουρκία έχει μεγάλο όγκο εμπορικών συναλλαγών με χώρες αραβικές χώρες. Οι πολίτες του Λιβάνου ζητούν από τη Γαλλία την ενεργό εμπλοκή της στα πολιτικά και όχι της Τουρκίας. Ο τρόπος με τον οποίον η Τουρκία συμπεριφέρεται σε διαφορετικές φωνές, οδηγεί τα τουρκικά σχέδια για ηγεμονία σε βέβαιη αποτυχία. Οι κρίσεις που προκάλεσε στο Αιγαίο η Τουρκία σε συνδυασμό με τη μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τέμενος, κατέδειξαν οτι η Τουρκία αποτελεί πρόβλημα που πρέπει να επιλυθεί. Τόσο στη Λιβύη όσο και στο Αιγαίο, η άτσαλη και χωρίς στάδια κλιμάκωσης τουρκική επιθετικότητα, ανάγκασε πολεμικούς στόλους από αρκετές χώρες να έλθουν στη Μεσόγειο (ΗΠΑ, Γαλλία, Ρωσία).

Τι πρέπει να κάνει η Ελλάδα

Όλα αυτά οφείλει να τα εκμεταλλευτεί η Ελλάδα καθώς το Αιγαίο, μέσα σε λίγες μέρες έγινε το παγκόσμιο σημείο ενδιαφέροντος. Η Τουρκία θα κατάφερνε πολλά περισσότερα αν δεν είχε υιοθετήσει αυτό που ονομάζεται στη στρατηγική θεωρία ″άμεση προσέγγιση″.

Ευτυχώς για την Ελλάδα,με την τμηματική οριοθέτηση που υπογράψαμε με την Αίγυπτο, (πρέπει να ολοκληρωθεί) διαλέξαμε την ορθή συμμαχία στην περιοχή καθώς δεν φέραμε προ εκπλήξεως μόνο την Τουρκία αλλά και τη Γερμανία.

Η δικαίωση της Ελλάδας δεν είναι μόνο η αντίδραση της Τουρκίας αλλά και της Γερμανίας η οποία μπλόκαρε την έκδοση ενός κοινού κειμένου από την ΕΕ στο τέλος του ΣΕΥ. Η πιο σημαντική δήλωση η οποία δεν αναλύθηκε όσο έπρεπε και καταδεικνύει τι επιθυμούσε η Γερμανία να πετύχει στη διαμεσολάβηση, είναι αυτή του Χαϊκο Μάας.

Ο Γερμανός Υπουργός Εξωτερικών μίλησε για την ανάγκη εξέυρεσης μιας ″πολιτικής λύσης″⁣ (όχι νομικής στη βάση του διεθνούς δικαίου!) για τα ελληνοτουρκικά.

Η Γαλλία η οποία ανταγωνίζεται τη Γερμανία βρίσκεται πάντα ένα βήμα μπροστά από τους Γερμανούς. Το Παρίσι γνωρίζει οτι η Γερμανία θέλει να καταστήσει την Τουρκία ως το μακρύ χέρι του Βερολίνου στη Μεσόγειο και ο πρόεδρος Μακρόν δε θα επιτρέψει κάτι τέτοιο. Αυτός ήταν και ο λόγος που το Παρίσι άνοιξε παράλληλη -δική του- διαδικασία διαμεσολάβησης σε συνεργασία με τις ΗΠΑ ενώ μια μέρα πριν, έστειλε πολεμικά πλοία και μαχητικά αεροσκάφη για να υποστηρίξει την Ελλάδα. Ο διάλογος που θα γίνει με την Τουρκία πρέπει να είναι πολυμερής και πρέπει να απαρτίζεται από όλα τα παραπάνω κράτη που αναφέρθηκαν και να γίνει βεβαίως υπό την αιγίδα χωρών που έχουν να υπερασπιστούν ζωτικά συμφέροντα στη Μεσόγειο και είναι μεσογειακές χώρες.

Η Αμερική θα συμφωνήσει με τη Γαλλία καθώς οι δύο χώρες στηρίζουν η μια την άλλη στην ανάσχεση της κινεζικής επιρροής τόσο στην Αφρική, όσο και στην ανατολική Ασία.

Στο Λίβανο οι ΗΠΑ θα ήθελαν πολύ μια νατοϊκή χώρα με παρελθόν στη Βηρυτό, να βοηθούσε τη μεσογειακή αυτή χώρα από το να αποκοπεί από την ιρανική επιρροή.

Οι εξελίξεις που φέρνουν ΗΑΕ και Ισραήλ στο να βελτιώσουν τις σχέσεις τους, κάτι που θα συμβεί και μεταξύ Ισραήλ και Σαουδικής Αραβίας, μειώνουν την αξία του ισλαμικού φανατισμού στην περιοχή και άρα την τουρκική επιρροή. Η εξάλειψη του ισλαμικού φονταμενταλισμού αποτελεί βασική αμερικανική αρχή εξωτερικής πολιτικής.

Αλέξανδρος Θ. Δρίβας
Διεθνολόγος -Συντονιστής του Τομέα Ευρασίας & Ν. Α. Ευρώπης στο ΙΔΙΣ - Research Fellow in HALC (Hellenic American Leadership Council)
HuffingtonPost


Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση