Ο Ερντογάν αλλάζει τη Μέση Ανατολή αλλά ο μεγαλύτερος φόβος του παραμένει

Θραύσματα της ταραγμένης σχέσης μεταξύ του Τούρκου προέδρου, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και του στρατού του κατέστρεψαν πολλές χώρες στη Μέση Ανατολή. Το αποτυχημένο στρατιωτικό πραξικόπημα του Ιουλίου 2016 ενεργοποίησε εκ νέου την πιο επικίνδυνη από τις εμμονές του Ερντογάν - τον φόβο ότι θα απομακρυνθεί από την εξουσία από τον στρατό.

Η μαζική εκκαθάριση στις τάξεις του στρατού μετά την αποτυχημένη απόπειρα, αποσκοπούσε στην επανατοποθέτηση του ρόλου του στρατού στην τουρκική πολιτική ζωή και, με αυτόν τον τρόπο, να το αποκόψει από τη δύναμη να αποτελέσει απειλή για την προεδρία στο μέλλον. Έχοντας εκκαθαρίσει τις δυνάμεις από όλους τους οπαδούς του Φετουλάχ Γκιουλέν και των άλλων αντιπάλων του, ο Ερντογάν συνεχίζει τώρα την αποστολή να αναμορφώσει τον στρατό κατ' εικόνα του.

Τα τελευταία χρόνια, ο Τούρκος πρόεδρος επέτρεψε στους ισλαμιστές συμμάχους του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ) να σφίξουν τη θηλειά σε κρίσιμα στρατιωτικά αξιώματα. Η εκκαθάριση δεν ήταν μόνο μια διαδικασία περιθωριοποίησης αξιωματικών με διαφορετικές πολιτικές τάσεις, αλλά και μια προσπάθεια εξισλαμισμού του στρατού.

Η ένταση αυτού του στρατιωτικού-πολιτικού αμοιβαίου φόβου βοήθησε να διαμορφωθεί ο επεκτατισμός της Τουρκίας στο εξωτερικό, με βάση τη στρατιωτική της δύναμη. Αυτό είναι πολύ προφανές στον συνεχιζόμενο εμφύλιο πόλεμο στη Λιβύη , όπου η στρατιωτική υποστήριξη της Τουρκίας προς τη διεθνώς αναγνωρισμένη κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας, του Φαγέζ αλ-Σάρατζ, εναντίον του στρατηγού Χαλίφα Χαφτάρ, άλλαξε την ισορροπία του πολέμου.

Νωρίς την Τετάρτη, η Άγκυρα ξεκίνησε τη χερσαία επιχείρηση Claw-Tiger ενάντια στα προπύργια του ανταρτικού Κουρδικού Εργατικού Κόμματος (PKK) στο Βόρειο Ιράκ - που θεωρείται από πολλούς ως εισβολή στη γειτνιάζουσα χώρα.


Αυτή είναι η τρίτη μεγάλη στρατιωτική εισβολή του Ερντογάν έξω από την Τουρκία εναντίον των Κούρδων από το 2016. Μόνο ένα μήνα μετά την αποτυχημένη απόπειρα, ο Ερντογάν διέταξε τα στρατεύματά του να διασχίσουν τα σύνορα της Συρίας ως μέρος της επιχείρησης "Ασπίδα του Ευφράτη", για να ωθήσουν τους τζιχαντιστές του Ισλαμικού Κράτους από τις κουρδικές πόλεις και να τις ελέγξει αυτός. Το 2018, διέταξε την επιχείρηση "Κλάδος Ελαίας" εναντίον των κουρδικών δυνάμεων YPG, που υποστηρίζονται από τις ΗΠΑ, οι οποίες έπαιξαν κεντρικό ρόλο στην εξάλειψη του ISIS από τη Βόρεια Συρία και έγιναν σύμβολο του αντιτρομοκρατικού αγώνα με τις μάχες στο Αφρίν, στο όρος Σιντζάρ και στο Κομπάνι. Αυτό ακολούθησε μια άλλη επιχείρηση στο Ίντλιμπ νωρίτερα αυτό το έτος, στόχος της οποίας ήταν να αποτραπεί η ανάκτηση της πόλης από το συριακό καθεστώς.

Επιπλέον, ο Ερντογάν έστειλε στρατιωτικούς συμβούλους και μισθοφόρους στη Λιβύη, δημιούργησε στρατιωτικές βάσεις σε Αφγανιστάν, Κατάρ και Σομαλία, και εξακολουθεί να προσπαθεί να φτιάξει στρατιωτικά φυλάκια στο Σουδάν και την Τυνησία. Ο πρόεδρος εποπτεύει αποτελεσματικά τη μεγαλύτερη τουρκική στρατιωτική επέκταση στο εξωτερικό από την οθωμανική εποχή.

Είναι καλά κατανοητό ότι το όραμα του Ερντογάν είναι μια σύγχρονη αναβίωση των παλιών εποχών της οθωμανικής αυτοκρατορίας, η ενσωμάτωση του ισλαμισμού σε ολόκληρη την περιοχή και ταυτόχρονα η ανάδειξή του σε αδιαμφισβήτητο ηγέτη της Τουρκίας, πάνω ακόμα και από τον Μουσταφά Κεμάλ, τον οποίο, αν επιτύχει, θα καταστήσει μία απλή "κοσμική παρένθεση" στην οθωμανική ιστορία. Αλλά υπάρχει μια άλλη πλευρά σε αυτήν την ιστορία που οι περισσότεροι αναλυτές, μέχρι στιγμής, έχουν επιλέξει να αγνοήσουν: για να αποφύγει μια ακόμα απρόβλεπτη στρατιωτική απόπειρα πραξικοπήματος, ο Ερντογάν βάζει σκόπιμα τον στρατό σε σύνθετες συγκρούσεις στο εξωτερικό.

Τώρα ο Τούρκος πρόεδρος πιστεύει ότι έχει μια σπάνια ευκαιρία να τερματίσει τη στρατιωτική απειλή εναντίον του μια για πάντα. Μία από τις τακτικές του για την επίτευξη αυτού του στόχου είναι να κρατήσει τον στρατό απασχολημένο με επανειλημμένες επιχειρήσεις, μόνιμες συμμαχίες με πολιτοφυλακές στη Συρία και τη Λιβύη και τη διαιώνιση της κρίσης που προκλήθηκε από την συμπεριφορά στρατού στις κυπριακές γεωτρήσεις φυσικού αερίου στη Μεσόγειο. Η εξάντληση του στρατού σημαίνει την κατεδάφιση κάθε εσωτερικού πολιτικού χώρου, τον οποίο ίσως να θέλουν να διατηρήσουν στον έλεγχό τους οι στρατηγοί.

Ο τουρκικός στρατός βρίσκεται επίσης στα πρόθυρα της μεγαλύτερης πολιτιστικής αλλαγής, από εποχής Μουσταφά Κεμάλ. Οι πρόσφατες επιδρομές στη Συρία υπογράμμισαν την άνοδο των στρατηγών που δεν πιστεύουν ότι η παραμονή σε ευθυγράμμιση με τις ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ είναι προς το συμφέρον της Τουρκίας. Αντ' αυτού, πολλοί από τους αναλυτές της Τουρκίας επιβεβαιώνουν ότι όσοι θέλουν βαθύτερη στρατιωτική συνεργασία και περισσότερες συμφωνίες όπλων με τη Ρωσία έχουν πάρει τον πλήρη έλεγχο στη λήψη αποφάσεων του στρατού. Αυτό ήταν προφανές στην κρίση μεταξύ Ερντογάν - Πούτιν, μετά την κατάρριψη του ρωσικού Su-24 το 2015 στα σύνορα με τη Συρία, στην επίθεση ενάντια στους Κούρδους που υποστηρίζονται από τις ΗΠΑ και την ώθηση των στρατηγών να αγοράσουν το ρωσικό σύστημα αεράμυνας S-400 παρά την επανειλημμένη κατακραυγή από τη Δύση.

Η αμφισβήτηση των ΗΠΑ έχει γίνει μια πράξη ηρωισμού μεταξύ των ανώτερων Τούρκων στρατηγών - και ένας τρόπος να ικανοποιήσουν τον αρχηγό τους.

Αυτός είναι επίσης ο λιγότερο κοσμικός στρατός από την ίδρυση της δημοκρατίας. Οι ανερχόμενοι νεο-ισλαμιστές μεταμορφώνουν ενεργά το ρόλο του στρατού ως πυλώνα της κοσμικότητας σε μια ισλαμική χώρα. Κάνουν επίσης τον Ερντογάν μια μεγάλη εξυπηρέτηση ευθυγραμμίζοντας τις ισλαμιστικές πολιτοφυλακές και ένοπλες ομάδες με την Τουρκία στο επίκεντρο οποιασδήποτε σύγκρουσης, εξασφαλίζοντας τους μια θέση στο τραπέζι οποιουδήποτε πολιτικού ψηφίσματος και βοηθώντας στη συγκομιδή μακροπρόθεσμα πιστών προς την Τουρκία, στις περισσότερες ταραχώδεις περιοχές.

Όπως πολλοί θα έχουν ήδη πειστεί, ο στρατηγικός στόχος του Ερντογάν είναι να μεταμορφώσει την Τουρκία και τη Μέση Ανατολή. Αυτός ο στόχος μπορεί να πάρει λίγο χρόνο για να επιτευχθεί. Αλλά ο επικείμενος κίνδυνος που αντιμετωπίζει η Τουρκία είναι να δει τον στρατό να ανοικοδομηθεί κατ' εικόνα του Ερντογάν - και να γίνει ένα όργανο αυταρχισμού, ρεβιζιονισμού και εξτρεμισμού.

Πέτρος Κράνιας
Capital


Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση