Qvo Vadis Avarus Europa?

Του Γιώργου Συριόπουλου

Με τα φώτα ‘νυσταγμένα και βαριά’ πραγματοποιήθηκε ακόμη μια σύναξη των ευρωπαίων ηγετών σε μια προσπάθεια συμβιβασμού, αναφορικά με τον προϋπολογισμό της Ένωσης την επταετία 2021-2017. Η κατάληξη… αδιέξοδο και ‘μεγάλα λόγια’.

Αλλά, τα ‘μεγάλα λόγια’ δεν είναι αρκετά για να κρατήσουν την Ευρώπη ενωμένη σαν γροθιά. Και τα αποτελέσματα μιας αντίληψης παγιωμένων «βεβαιοτήτων» είδαμε στο πρόσφατο παρελθόν, με θλίψη, ότι δεν αποδίδουν. Η εμπλοκή της ΕΕ σε Ουκρσανία, Συρία, Αραβική «Άνοιξη», Brexit αλλά και η διαχείριση της προσφυγικής / μεταναστευτικής κρίσης κατέληξαν σε παταγώδεις αποτυχίες. Κάτι δεν πήγε καλά την προηγούμενη πενταετία.

Και αν ορισμένοι ακόμη επαίρονται για «επιτυχίες» στο οικονομικό πεδίο είναι, ίσως, επειδή συνδέουν το ρόλο τους μόνο με το δεύτερο μισό κομμάτι της ιστορίας. Δηλαδή, με εκείνο της λύσης, παραβλέποντας το πρώτο μισό – που ήταν το «πρόβλημα», τα αίτια και οι υπαίτιοι δημιουργίας του.

Οι ευρωεκλογές του 2019 ήταν ένα μεγάλο στοίχημα για την Ευρώπη. Μια δοκιμασία επανεκκίνησης. Και μια σκληρή μάχη απέναντι σε δημαγωγούς, λαϊκιστές, φοβικούς, άτολμους, μισαλλόδοξους, ρατσιστές ή άλλου είδους θλιβερά παράσιτα της Δημοκρατίας και του Πολιτισμού που βρήκαν ρωγμές στο υπέδαφος της ενωμένης Ευρώπης και προσπάθησαν να αναρριχηθούν στα τείχη της, με παραδοξολογίες.


Η Ένωση πέρασε τον κάβο και επανέφερε το σκαρί σε φιλοενωσιακή πορεία, μετά τη μεγαλειώδη – για πρώτη φορά – συμμετοχή των ψηφοφόρων στις κάλπες των ευρωεκλογών. Βέβαια, δεν κατάφερε να μειώσει δραστικά τις δυνάμεις των λαϊκιστών, ενώ στη νέα Ευρωβουλή -για πρώτη φορά- οι δύο μεγάλες πολιτικές οικογένειες της Ευρώπης (Λαϊκό Κόμμα και Σοσιαλιστές) δεν διαθέτουν πλειοψηφία εδρών. Και η τρίτη, ενισχυμένη ομάδα των Φιλελεύθερων, δεν συνιστά ομοιογενή μάζα. Αυτό δεν είναι εξ ορισμού κάτι κακό. Είναι, όμως, ένδειξη πως οι μεγάλες πολιτικές οικογένειες έπαψαν να γοητεύουν.

Προς ανάσχεση του φαινομένου της απίσχνασης, οι Βρυξελλιώτες αρχιτέκτονες του ευρωπαϊκού οικοδομήματος εμπνεύστηκαν την εκκίνηση ενός ανοικτού διαλόγου με την ευρωπαϊκή κοινωνία, που θα μπορεί να εξελίσσεται οπουδήποτε και για οτιδήποτε. Το σενάριο απλό: στη σκηνή οι εκπρόσωποι της ευρωκοινοτικής προπαγάνδας και στα θεωρεία ένα κοινό που μπορεί να μιλά αδιάκοπα χωρίς οι παρατηρήσεις του να καταλήγουν σε κάποιο αποτέλεσμα με ικανότητα αλλαγής της πορείας των πραγμάτων!

Μια διαδικασία που δεν συνιστά προπομπό αλλαγής της Συνθήκης. Και παράλληλα, μια διεργασία που, διαγενομένου του χρόνου, μπορεί να καταλήξει βαρετή αν όχι και επικίνδυνη.

Το νέο ξεκίνημα κοστίζει…

Η πρώτη γυναίκα Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ανέλαβε ρόλο πλοηγού σε μια κρίσιμη χρονική στιγμή, με διάθλαση της διαδικασίας που οι ίδιοι άνθρωποι είχαν αποφασίσει. Όχι ως «κορυφαία υποψήφια», παρά ως εναλλακτική επιλογή της παράταξης που απέσυρε ως αδύναμο τον δικό της «κορυφαίο υποψήφιο»!

Η νέα Πρόεδρος της Κομισιόν επιχείρησε ανανέωση της στρατηγικής ατζέντας προτάσσοντας την «Πράσινη Συμφωνία» ως κορωνίδα της πολιτικής της και σχεδιάζοντας να ξοδευτούν δεκάδες δισεκατομμύρια Ευρώ σε πολιτικές που, ενδεχομένως, συμβάλλουν στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής.

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η προστασία του περιβάλλοντος είναι πλέον πεμπτουσία του σύγχρονου πολιτισμού. Ταυτοχρόνως, κανείς δεν μπορεί να σταματήσει το ορμητικό νέο κύμα της τεχνολογικής επανάστασης, της ψηφιακής εποχής, της τεχνητής νοημοσύνης, και της οικονομίας της καινοτομίας.

Αλλά, η τεχνολογική ορμή δεν μπορεί να παραβλέπει την κοινωνική πτυχή που ζαρώνει στις μη ευημερούσες Περιφέρειες της Ένωσης. Είναι αδιανόητο να εθελοτυφλούμε για το δημογραφικό έλλειμμα, που επαπειλεί τη βιωσιμότητα του ασφαλιστικού συστήματος και των κοινωνικών πολιτικών ή να μην δίνεται η ‘ανάσα’ που χρειάζονται τα κράτη μέλη που δεινοπάθησαν την περίοδο της κρίσης εξαιτίας των σκληρών συνταγών δημοσιονομικής προσαρμογής που επέβαλαν αλληλοπροστατευόμενοι γραφειοκράτες.

Η αδυναμία ομοφωνίας των ηγετών, στο ζήτημα του πολυετούς προϋπολογισμού της Ένωσης για την περίοδο 2021-2027, είναι ακόμη μια ένδειξη ελλείμματος πολιτικής συνοχής και συναντίληψης τόσο στα ζητήματα που επηρεάζουν άμεσα την Κοινωνία όσο και σε εκείνα που διαμορφώνουν το μέλλον της Ευρώπης.

Το έκτακτο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, που συγκάλεσε ο Σαρλ Μισέλ ήταν μια άσκηση θάρρους (;) που κατέληξε σε προσπάθεια επικοινωνιακής διαχείρισης ακόμη μιας αποτυχίας. Ξόδεψαν όλοι πολιτικό κεφάλαιο, για να καταφέρουν να μιλούν για μια συμφωνία προς τα κάτω.

Η μεγαλύτερη παραδοξότητά στις διαπραγματεύσεις για το ΠΔΠ δεν ήταν η προσπάθεια ορισμένων χωρών να δώσουν λιγότερα ή περισσότερα χρήματα για τις ενωσιακές πολιτικές… αλλά, το γεγονός ότι από την αρχική πρόταση προϋπολογισμού που κατέθεσε το Μάιο του 2018 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή φτάσαμε στο σημείο ο ίδιος θεσμός να μην υποστηρίζει σθεναρά τίποτε άλλο παρά τη γραμμή που αφορά στο διοικητικό κόστος λειτουργίας των ευρωπαϊκών οργανισμών.

Η αρχική πρόταση της Κομισιόν, καθορίζει το ύψος των δαπανών του επόμενου επταετούς ενωσιακού προϋπολογισμού σε € 1,134 τρισ. (σε σταθερές τιμές 2018) ή στο 1,114% του κοινοτικού ΑΕΠ των «27». Δεδομένου ότι, η αποχώρηση των Βρετανών προκαλεί μια τρύπα στον προϋπολογισμό ύψους έως 12 δισ. ευρώ ετησίως ή 84 δισ. ευρώ για το σύνολο της επταετίας 2021-2027, η Κομισιόν πρότεινε αύξηση της συνεισφοράς των κρατών μελών ώστε να καλυφθεί το 50% του κενού και το άλλο 50% να καλυφθεί από μείωση των δαπανών στις δύο βασικές κοινές πολιτικές, τη Συνοχή και την ΚΑΠ.

Στο τραπέζι μαζί, στο φαΐ χώρια…

Στο πλαίσιο της αύξησης των εθνικών συνεισφορών παρεισέφρησαν και κάποιοι νέοι πόροι. Ουσιαστικά, φόροι για τη χρήση πλαστικών, τη χρήση ρύπων και τις χρηματοοικονομικές συναλλαγές. Παρεμπιπτόντως, θα μπορούσαμε να σχολιάσουμε ότι αυτοί οι φόροι θα είναι υψηλοί (άρα θα ικανοποιούν τον προϋπολογισμό) όσο υπάρχει μεγάλη χρήση πλαστικών ή ρύπων. Και δεν είναι βέβαιο ότι θέλουν όλοι να λειτουργήσουν αποτρεπτικά, από την ώρα που πολλοί διαπραγματεύονται το ποσοστό τους.

Οι πλούσιες χώρες του Βορρά αρνήθηκαν να αποδεχτούν την πρόταση της Κομισιόν, καθώς και την επακόλουθη της Φινλανδικής Προεδρίας που ήθελε πολυετή ενωσιακό προϋπολογισμό στα €1,087 τρισ. ή 1,07% του ΑΕΠ της ΕΕ.

Στις παραπάνω προτάσεις προστέθηκε – δειλά – και μια ακόμη πρόταση του Σαρλ Μισέλ για προϋπολογισμό μεταξύ του 1.03% έως 1,059% του ΑΕΠ.

Όλες οι παραπάνω προτάσεις απορρίπτονται από την Ευρωβουλή, που θέλει προϋπολογισμό στο 1,3% του συνολικού ΑΕΠ της ΕΕ-27, προκαλώντας οικονομική διαφορά έως €230 δισεκατομμύρια. Στο τέλος διαπραγματεύσεων δεν αποκλείεται η ωραιότερη πιρουέτα να προέρχεται από τη ‘μαξιμαλιστική’ Ευρωβουλή.

Προσώρας, κομβικό στοιχείο είναι πως η έγκριση του πολυετούς προϋπολογισμού της Ένωσης χρειάζεται ομοφωνία των ηγετών. Και τώρα αυτή τη ομοφωνία δεν υπάρχει. Αντιθέτως διακρίνεται μια διελκυστίνδα που έχει στα άκρα της δύο ομάδες χωρών. Εκείνη που ενώνει κράτη μέλη της ΕΕ που έχουν ανάγκη περισσότερων χρημάτων από τα ταμεία της Συνοχής και την ομάδα τεσσάρων χωρών (Ολλανδία, Αυστρία, Δανία, Σουηδία) που θέλουν τον προϋπολογισμό με πλαφόν στο 1% του ενωσιακού ΑΕΠ.

Οι πρώτοι μετονομάστηκαν από «Φίλοι της Συνοχής» σε «Camp of Ambitious”, μετά από πρόταση του Έλληνα πρωθυπουργού, Κυριάκου Μητσοτάκη. Οι δεύτεροι διατηρούν την επονομασία “Frugals” (ολιγαρκείς ή τσιγκούνηδες) και εκφράζονται δια του Ολλανδού πρωθυπουργού Μαρκ Ρούττε.

Σε γενικές γραμμές οι πρώτοι διατυπώνουν ανάγκες και οι δεύτεροι διατυπώνουν ενστάσεις για οτιδήποτε παραδοσιακό. Θεωρούν πως ακόμη και αν χάθηκαν κάποιες ευκαιρίες από τις φτωχότερες χώρες… χάθηκαν εξ αιτίας της αστοχίας εθνικών πολιτικών τους και τώρα είναι ώρα για μια πιο τολμηρή οικονομία της καινοτομίας. Αρνούνται να δουν το χάσμα που προκάλεσε η κρίση. Όπως, οι Νότιοι αρνούνται να δουν το χάσμα που προκάλεσε η ακρισία τους!

Η Ελλάδα που επιμένει…

Η Ελλάδα έχει δημιουργήσει πολλαπλές συμμαχίες και ουσιαστικά δεν υφίσταται απώλειες στο ονομαστικό ποσό. Αντιθέτως, ενδέχεται στο συνολικό λογαριασμό να ξεπεράσει τα € 35 δις. της προηγούμενης περιόδου, λόγω πρόσθετων ενισχύσεων για το μεταναστευτικό και το Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης, προκειμένου να ανακατευθύνει την οικονομία των περιοχών που θίγονται από την απολιγνιτοποίηση.

Στον κεφάλαιο της ΚΑΠ, το αγροτικό εισόδημα φαίνεται πως διασφαλίζεται με την αύξηση των άμεσων ενισχύσεων έναντι της μείωσης στις αγροτικές επενδύσεις.

Η ελληνική θέση είναι υπέρ της διατήρησης των εθνικών κατανομών. Ταυτόχρονα, η Ελλάδα υποστηρίζει και τις νέες πολιτικές που είναι θετικές για την αντιμετώπιση σημαντικών προκλήσεων, όπως η μετανάστευση, η άμυνα, το περιβάλλον, και η ψηφιοποίηση.

Αλλά, η Ελλάδα έχει και ένα συμπληρωματικό θέμα: Το προηγούμενο ΠΔΠ είχε υπολογιστεί με το ΑΕΠ του 2007 που ήταν πολύ φουσκωμένο, και συνεπώς είχαμε πάρει λιγότερα χρήματα, ενώ τώρα προσπαθούμε να αντλήσουμε περισσότερα αλλά με χαμηλότερο ΑΕΠ. Τη μέγιστη κατανομή για τους πόρους της Συνοχής οι Δανοί την θέλουν με αύξηση έως 7% επί του προηγούμενου αποληφθέντος ποσού, αντί 8% που προτείνει η Κομισιόν.

Σε κάθε περίπτωση είναι λίγα αυτά τα χρήματα για την Ελλάδα, που πλήρωσε ακριβά τα προηγούμενα παραφουσκωμένα στοιχεία.

Η εξισορρόπηση αντίρροπων συμφερόντων στο ΠΔΠ είναι ιδιαίτερα δύσκολη υπόθεση. Καθώς πέραν του γενικού προϋπολογισμού υπάρχουν ακόμη δύο στάδια μέχρι να αρχίσει η ροή των χρημάτων. Το ένα είναι οι επιμέρους 37 Κανονισμοί που θα οριστικοποιούν τις πολιτικές δαπανών και το άλλο οι όροι άντλησης των χρημάτων κατά την εκτέλεση του προϋπολογισμού.

Το ΠΔΠ 2021 – 2027 δοκιμάζει τη συνοχή της Ένωσης…

Ωστόσο, εκείνο που δεν επισημαίνεται επαρκώς είναι πως οι «καθαροί συνεισφορείς» κερδίζουν τα περισσότερα χρήματα από την Ευρωπαϊκή Ένωση, καθώς μόνον από τα οφέλη της ενιαίας αγοράς παίρνουν πίσω αναλογία έως 8/1. Ίσως, αυτός είναι και ο λόγος της ήπιας στάσης Γαλλίας, Γερμανίας και Ιταλίας, που αντικατοπτρίζουν παραδοσιακά τις τρεις μεγάλες οικονομίες της Ένωσης.

Η Ολλανδία είναι το… «παιδί θαύμα» και οφείλει κατά πολύ την ανάπτυξή της στην εξωστρέφεια της οικονομίας της και στη δημογραφική αύξηση, καθώς ο πληθυσμός της χώρας διπλασιάστηκε από το 1940 μέχρι σήμερα. Πλησιάζει τα 18.000.000 πολίτες, με πάνω από το 20% άλλης εθνικότητας.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι πλέον σε φάση αναζήτησης βηματισμού. Είναι ορατό από όλους αυτό. Ίσως, εκτός από εκείνους που βιοπορίζονται αδρά από την ίδια την Ένωση.

Δεν κινδυνεύει με διάλυση. Σε καμιά περίπτωση δεν μπορεί να διαλυθεί μια, κανονιστικά, χρήσιμη γραφειοκρατία. Κινδυνεύει από αδυναμία. Απειλείται από απίσχναση. Χάνει ειδικό βάρος. Και όσο παραμένει σε εκκρεμότητα ο πολυετής προϋπολογισμός της θα χάνει και σε πολιτικό κεφάλαιο.

Γι’ αυτό το πρώτο μεγάλο βήμα θα είναι μια πολιτική συμφωνία. Δηλαδή, ομοφωνία στο συνολικό ποσό και τις βασικές πολιτικές. Βήμα, που ακόμη παραμένει μετέωρο.

Προσώρας, η τελική συνοπτική εικόνα για την Ευρώπη είναι πως εκεί που όλοι συμφωνούν είναι στο Ταμείο για την Άμυνα και στις απαραίτητες δαπάνες για το προσφυγικό/μεταναστευτικό. Στα υπόλοιπα υπάρχει χάος.

Αλλά… όπως έχει πει ο Τζων Λένον… ‘Στο τέλος όλα θα πάνε καλά. Αν κάτι δεν πάει καλά, δεν ήρθε το τέλος’.

* Ο Γιώργος Συριόπουλος είναι δημοσιογράφος-ανταποκριτής για την ΕΡΤ στις Βρυξέλλες. Μετά τη Δημοσιογραφία, σπούδασε Ευρωπαϊκό Πολιτισμό και είναι κάτοχος MSc στη Γενική Διοίκηση.
HellasJournal


Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση