Πώς η μάχη για τη Λιβύη μετατράπηκε σε σύγκρουση διά αντιπροσώπων

Από το 2011, όταν η επανάσταση με την υποστήριξη του ΝΑΤΟ ανέτρεψε τη 42χρονη κυριαρχία του Μουαμάρ Καντάφι, η πλούσια σε κοιτάσματα πετρελαίου χώρα της Βόρειας Αφρικής βρίσκεται σε διαρκή αναταραχή, όπως σημειώνει ο Samer Al-Atrush, σε άρθρο γνώμης του στο Bloomberg.

Η τελευταία φάση της μάχης για τη Λιβύη ξεκίνησε τον φετινό Απρίλιο, όταν ο στρατάρχης Χαλίφα Χάφταρ και οι δυνάμεις του ανακοίνωσαν την προσπάθεια κατάληψης της πρωτεύουσας Τρίπολης και ανατροπής της αναγνωρισμένης διεθνώς κυβέρνησης του Φαγιέζ αλ Σάρατζ. Η εν εξελίξει μάχη για τον έλεγχο της Τρίπολης έχει προκαλέσει την παρέμβαση της Ρωσίας (και άλλων γειτονικών χωρών) στα εσωτερικά της Λιβύης, με σκοπό να καθορισθεί η μελλοντική πορεία της χώρας-μέλους του ΟΠΕΚ. Πάνω από χίλιοι άνθρωποι έχουν πέσει νεκροί και δεκάδες χιλιάδες έχουν τραυματιστεί κατά τη διάρκεια της πολιορκίας της Τρίπολης.


1. Ποιος αγωνίζεται για την εξουσία στη Λιβύη;

Ο νυν πρωθυπουργός της Λιβύης, ο Φαγιέζ αλ Σάρατζ, ανέλαβε την εξουσία το 2015 έπειτα από μια πολιτική συμφωνία με τον ΟΗΕ. Ωστόσο, μια ανταγωνιστική κυβέρνηση αναδείχθηκε στα ανατολικά της χώρας και συντάχθηκε με τον Χάφταρ, ετών 76. Η συμμαχία του Χάφταρ, ο Λιβυκός Εθνικός Στρατός, αποτελείται από τακτικές και παραστρατιωτικές δυνάμεις και κέρδισε φήμη όταν ανακατέλαβε τις πόλεις Βεγγάζη και Ντέρνα από δυνάμεις της Αλ Κάιντα. Σταδιακά, οι δυνάμεις του Χάφταρ επεκτάθηκαν και στα νότια της χώρας, θέτοντας υπό τον έλεγχό τους τα περισσότερα πετρελαϊκά πεδία. Πέρυσι, ο Χάφταρ επανέκτησε τον έλεγχο των πετρελαϊκών κοιτασμάτων της Λιβύης που ανήκουν στην κρατική εταιρεία πετρελαίου της χώρας, αλλά και των εσόδων που προκύπτουν από αυτά, κόβοντας ουσιαστικά τις πηγές χρηματοδότησης της κυβέρνησης του αλ Σάρατζ. Τον Απρίλιο ξεκίνησε η επιχείρηση ανακατάληψης της Τρίπολης.

2. Ποια είναι η κατάσταση των δυνάμεων;

Από την πρώτη εβδομάδα που ξεκίνησαν οι συγκρούσεις, τα μέτωπα και οι ισορροπίες δεν έχουν αλλάξει δραματικά. Με τη βοήθεια μη επανδρωμένων αεροσκαφών (drones) από την Άγκυρα, οι δυνάμεις που πρόσκεινται στον αλ Σάρατζ κατάφεραν να σημειώσουν και κάποιες επιτυχίες, όπως η ανακατάληψη της πόλης Γκαριάν, η οποία προηγουμένως ήταν βάση του Χάφταρ. Από τότε, όμως, οι δυνάμεις της Τρίπολης προσπαθούν να κρατήσουν τις γραμμές τους καθώς εκατοντάδες Ρώσοι μισθοφόροι (Wagner group) έχουν καταφθάσει και μάχονται στο πλευρό του Χάφταρ, χρησιμοποιώντας την πολεμική εμπειρία που κέρδισαν σε μέτωπα όπως η Συρία και η Ανατολική Ουκρανία. Ο Χάφταρ υποστηρίζεται ακόμη από μισθοφόρους του Σουδάν και drones των ΗΑΕ, στην προσπάθειά του να σπάσει τις αμυντικές γραμμές των προαστίων της Τρίπολης.

3. Γιατί ο Χάφταρ ξεκίνησε τη μάχη της Τρίπολης;

Ο Χάφταρ είχε δηλώσει εδώ και χρόνια πως ήθελε τον έλεγχο της Τρίπολης, μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα του 2014 που τον ανάγκασε να εγκαταστήσει τη βάση του στα ανατολικά της Λιβύης. Οι ΗΠΑ και ο ΟΗΕ, και άλλες δυνάμεις, ελπίζουν να αποτρέψουν μια επίθεση στην Τρίπολη οδηγώντας τις δύο πλευρές σε διαπραγματεύσεις. Οι σύμβουλοι του Χάφταρ όμως δεν εμπιστεύονται τον Σάρατζ πως θέλει και μπορεί να οδηγήσει τη χώρα σε εκλογές και εθνική συμφιλίωση, ενώ κατηγορούν την κυβέρνηση της Τρίπολης για εξάρτηση από ακραίες ομάδες. Η πλευρά του Χάφταρ, επίσης, κατηγορεί τον Σάρατζ πως έχει διανείμει τον πλούτο από το πετρέλαιο ανισομερώς, εις βάρος της ανατολής. Ο Σάρατζ ανταπαντά στις κατηγορίες δείχνοντας τη συνεργασία της κυβέρνησής του με τις ΗΠΑ, ενώ υπενθυμίζει την εκδίωξη δυνάμεων του Ισλαμικού Κράτους από την πόλη Σύρτη το 2016. Ο Σάρατζ κατηγορεί τον Χάφταρ πως θέλει να επαναφέρει τη στρατιωτική δικτατορία στη Λιβύη.

4. Ποιοι είναι οι τοπικοί σύμμαχοι κάθε πλευράς;

Ο Χάφταρ έχει την υποστήριξη των περισσότερων φυλών στα ανατολικά, καθώς και αρκετές πόλεις στα δυτικά, όπως η Ταρχούνα, μια γειτονική πόλη με την Τρίπολη. Η κυβέρνηση του Σάρατζ υποστηρίζεται από παραστρατιωτικές δυνάμεις στην Τρίπολη και στη γειτονική Μισράτα. Και οι δύο πλευρές κυρίως στηρίζονται στους ξένους συμμάχους-παράγοντες.

5. Ποιο στρατόπεδο έχουν επιλέξει οι γειτονικές χώρες;

Αν και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και η Αίγυπτος είχαν αμφιβολίες για τον Χάφταρ, εντούτοις αποφάσισαν να τον υποστηρίξουν. Και οι δύο χώρες θεωρούν ότι ο Χάφταρ μπορεί να γίνει ο ισχυρός πολιτικός άνδρας που θα σταματήσει το χάος που υπάρχει στη Λιβύη, ενώ αντιτίθενται στους ισλαμιστές συμμάχους του Σάρατζ, όπως είναι οι Αδελφοί Μουσουλμάνοι. Η Τουρκία του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν έχει αγαστές σχέσεις με τους Αδελφούς Μουσουλμάνους και διατηρεί πολύ καλές σχέσεις με την κυβέρνηση Σάρατζ. Επίσης, η Άγκυρα έχει εξασφαλίσει από τον Σάρατζ την αναγνώριση των αμφιλεγόμενων τουρκικών διεκδικήσεων σε ένα τμήμα της Μεσογείου, ενώ ο Ερντογάν έχει δεσμευθεί να βοηθήσει στρατιωτικά τον Σάρατζ εάν του ζητηθεί.

6. Ποια είναι η θέση των ΗΠΑ και της Ρωσίας;

Αρχικά η Ρωσία κρατούσε καλές επαφές και με τις δύο πλευρές, προωθώντας τον γιο του Καντάφι, τον Σάιφ αλ Ισλάμ Καντάφι, για τη θέση του προέδρου της χώρας. Τον Σεπτέμβριο, όμως, η Ρωσία υποστήριξε εμφανώς τον Χάφταρ στέλνοντας περισσότερους από χίλιους Ρώσους μισθοφόρους στο πλευρό του στρατάρχη - υπό την καθοδήγηση ενός έμπιστου του προέδρου Πούτιν. Οι ΗΠΑ έχουν στείλει μπερδεμένα μηνύματα στους διεκδικητές της Λιβύης. Η εμπλοκή της Ρωσίας έχει ωθήσει τις ΗΠΑ να πιέσουν για μια ειρηνευτική λύση.

7. Τι συμβαίνει με την πετρελαϊκή παραγωγή;

Η Λιβύη έχει τα μεγαλύτερα αποθέματα πετρελαίου στην Αφρική. Ο Μουσταφά Σανάλα, πρόεδρος της κρατικής εταιρείας πετρελαίου, έχει προειδοποιήσει πως οι ταραχές στην Τρίπολη ίσως επηρεάσουν την παραγωγή του πετρελαίου. Η χώρα έχει βιώσει στην ιστορία πολλές αναταράξεις στην παραγωγή του "μαύρου χρυσού", αλλά έχει σταθεροποιηθεί στο 1 εκατ. βαρέλια την ημέρα - πολύ πιο κάτω από τα 1,6 εκατ. βαρέλια την ημέρα κατά την εξέγερση του 2011. Η κατοχή των κοιτασμάτων από τις δυνάμεις του Χάφταρ είναι επισφαλής με την κυβέρνηση του Σάρατζ να έχει ξεκαθαρίσει πως θέλει πάση θυσία να ανακαταλάβει τα περισσότερα από αυτά.

8. Τι πιθανότητες υπάρχουν να επιτευχθεί ειρήνη;

Η Γερμανία προτίθεται να διεξαγάγει ένα συνέδριο τον Ιανουάριο στο οποίο θα συμμετάσχουν όλες οι χώρες που εμπλέκονται στη Λιβύη. Ο στόχος είναι να συμφωνήσουν αυτές οι χώρες να σεβαστούν το εμπάργκο όπλων του ΟΗΕ, αλλά και να καθορίσουν ένα πολιτικό πλαίσιο ειρήνευσης στο οποίο θα συμφωνήσουν οι αντιμαχόμενες πλευρές, ο Σάρατζ και ο Χάφταρ. Οι απαισιόδοξοι όμως εκτιμούν ότι οι ξένες δυνάμεις δεν είναι έτοιμες ακόμη να δώσουν ένα τέλος στη λιβυκή σύγκρουση.

Capital


Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση