Ενίσχυση της ευρωπαϊκής αυτονομίας σε Μέση Ανατολή και Βόρεια Αφρική

Η αναταραχή στη Μέση Ανατολή και στη Βόρεια Αφρική επηρεάζει άμεσα τους Ευρωπαίους. Ωστόσο η επιρροή τους στην περιοχή δεν ήταν ποτέ τόσο αδύναμη. Η περιοχή βρίσκεται σε αναστάτωση από την αρχή των αραβικών εξεγέρσεων το 2011, βιώνοντας επαναστατικά κινήματα, το τέλος και την επαναβεβαίωση της απολυταρχικής εξουσίας και επανειλημμένες προσπάθειες από τις εδραιωμένες ελίτ να εξαλείψουν τις προσπάθειες της αλλαγής. Παρά τις σημαντικές οικονομικές και πολιτικές συνεργασίες με περιφερειακούς παίκτες, η Ευρώπη δεν ήταν σε θέση να επηρεάσει τις μεγάλες αλλαγές που είχαν συμβεί. Αυτή η αποτυχία συχνά έρχεται με υψηλό κόστος για τους Ευρωπαίους.

Σήμερα, οι εμφύλιοι πόλεμοι μαίνονται στη Λιβύη, στη Σύρια και στην Υεμένη. Οι κεντρικές αρχές μοιάζουν ιδιαίτερα εύθραυστες σε άλλες χώρες επίσης. Η λαϊκή δυσαρέσκεια έχει προκαλέσει μεγάλης κλίμακας λαϊκές εξεγέρσεις στην Αλγερία, στο Ιράκ, στο Λίβανο και στο Σουδάν -και σιγοβράζει παντού στην περιοχή. Η Μέση Ανατολή και η Βόρεια Αφρική φαίνονται προορισμένες για να έχουν περαιτέρω διαμάχες και αναστάτωση στα επόμενα χρόνια -αντανακλώντας την κύρια πραγματικότητα ότι οι πολιτικοί, οικονομικοί και κοινωνικοί μοχλοί κινητήριας δύναμης των εξεγέρσεων του 2011, παραμένουν ισχυροί όσο ποτέ. Στο μεταξύ, η αναστάτωση δημιούργησε ανοίγματα για αυξημένη εξωτερική παρέμβαση και τροφοδότησε τις δυνάμεις του εξτρεμισμού και της αποσταθεροποίησης.


Η Ευρωπαϊκή Ένωση και -συντονισμένα- τα κράτη μέλη της, σήμερα ουσιαστικά δεν βρίσκονται πουθενά στη σειρά των διασυνδεδεμένων περιφερειακών κρίσεων που έχουν μια τόσο ισχυρή επίδραση στα συμφέροντα τους. Η κυριότερη από αυτές είναι ο εκτοπισμός των εκατομμυρίων ανθρώπων που αναζητούν προστασία από βίαιες συγκρούσεις, πολλοί εκ των οποίων έχουν αναζητήσει καταφύγιο στην Ευρώπη. Αυτό έχει συνοδευτεί από τρομοκρατικές επιχειρήσεις κατά μήκος των ευρωπαϊκών πόλεμων που διεξήχθησαν από το Ισλαμικό Κράτος, μια οργάνωση που προέκυψε από τις συγκρούσεις και την κατάρρευση του κράτους σε Σύρια και Ιράκ. Μαζί, αυτοί οι παράγοντες έχουν συμβάλει στην αύξηση των λαϊκιστικών εθνικιστικών κομμάτων που έχουν κλονίσει τα θεμέλια των ευρωπαϊκών πολιτικών συστημάτων.

Με την περιοχή να είναι σε απεγνωσμένη ανάγκη μιας σταθεροποιητικής και μεταρρυθμιστικής επιρροής, και τις ΗΠΑ να μην ενδιαφέρονται όλο και περισσότερο να εμπλακούν στα προβλήματα της περιοχής, θα μπορούσε κανείς να περιμένει ότι η ΕΕ και τα κράτη-μέλη της θα αναλάβουν έναν πιο εξέχοντα ρόλο στην υποστήριξη αυτών των δίδυμων στόχων. Ωστόσο, ανάμεσα στα πολλά συμβάντα, οι Ευρωπαίοι βρίσκονται εκεί σε μεγάλο βαθμό- με τον πόλεμο στη Σύρια να είναι ένα βασικό παράδειγμα αυτού.

Στις περιορισμένες περιπτώσεις στις οποίες έχει εμπλακεί με την περιοχή ΜΕΝΑ, η ΕΕ έχει εστιάσει σε βραχυπρόθεσμες, συναλλακτικές πολιτικές με στόχο να αντιμετωπίσει την μεταναστευτική κρίση και την απειλή της τρομοκρατίας παρά τις βασικές αιτίες αστάθειας. Εδώ η ΕΕ έχει πρωτίστως εκφράσει τις ανησυχίες της μέσω της εξωτερικοποίησης του ελέγχου των ευρωπαϊκών συνόρων -όπως αποδεικνύεται από τις συμφωνίες με Τουρκία και Λιβύη οι οποίοι ουσιαστικά πληρώνουν τις τοπικές αρχές να αποτρέψουν τους πρόσφυγες να διασχίσουν την Ευρώπη- και της περιορισμένης συμμετοχής στις στρατιωτικές προσπάθειες εναντίον του Ισλαμικού Κράτους. Κάποιες από αυτές τις συμφωνίες δεν είναι μόνο εξαιρετικά αμφισβητήσιμες από την πλευρά των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και του προσφυγικού δικαίου, αλλά είναι επίσης μη βιώσιμες, δεδομένου ότι αποτυγχάνουν να αντιμετωπίσουν τους βασικούς μοχλούς της περιφερειακής αστάθειας.

Στο μεταξύ, ένα περιφερειακό success story της Ευρώπης, η πυρηνική συμφωνία με το Ιράν, έχει μεταμορφωθεί σε αποτυχία. Η απάντηση της Ευρώπης στην αποχώρηση των ΗΠΑ από τη συμφωνία και η εκστρατεία της για "μέγιστη πίεση” εναντίον του Ιράν, έχει αποτύχει να φέρει το απαραίτητο πολιτικό κεφάλαιο και τους οικονομικούς πόρους για να τηρηθούν οι ευρωπαϊκές δεσμεύσεις για τη διατήρηση της ιρανικής σύμπλευσης με το Κοινό Ολοκληρωμένο Σχέδιο Δράσης (JCPOA). Ακόμη και στη Βόρεια Αφρική, όπου η Ευρώπη έχει ισχυρότερη επιρροή λόγω των οικονομικών δεσμών, οι Ευρωπαίοι υπονομεύουν την θέση τους με το να εστιάζουν. Στις βραχυπρόθεσμες ανησυχίες και σε τεχνοκρατικές διορθώσεις που στερούνται τοπικής στήριξης. Η φαινομενική ανικανότητα της Ευρώπης να βρει έναν αμοιβαίως επωφελή τρόπο να συνεργαστεί με τις χώρες της Βόρειας Αμερικής -και εκείνες που βρίσκονται αλλού στην περιοχή- έχει τονιστεί από το αυξημένο ενδιαφέρον άλλων δυνάμεων στην περιοχή. Αυτές οι δυνάμεις έχουν παράσχει στα κράτη της ΜΕΝΑ την ευκαιρία να διαφοροποιήσουν τις σχέσεις τους μακριά από τους παραδοσιακούς Ευρωπαίους εταίρους. Η απροθυμία της ΕΕ να εμπλακεί βαθύτερα ή με πιο βιώσιμη πολιτική συμμετοχή στην περιοχή έχει επιτρέψει στη Ρωσία -καθώς και σε δυνάμεις όπως το Ιράν, η Σαουδική Αραβία, η Τουρκία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα- μεγαλύτερη ελευθερία για την ενίσχυση των συμμαχιών τους. Εάν δεν προσαρμοστούν, οι Ευρωπαίοι θα μένουν όλο και περισσότερο πίσω από τις εξελίξεις.

Capital


Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση