Η Τουρκία μεταξύ Δύσης και Ανατολής

Γράφει ο Κωνσταντίνος Φίλης

Η Τουρκία είναι μία περιφερειακή ηγεμονική δύναμη με αναθεωρητικές βλέψεις. Ο πρόεδρος Ερντογάν εργάζεται στην κατεύθυνση ανάπτυξης ερεισμάτων και επιρροής σε σημεία πολύ πέραν των υφιστάμενων τουρκικών συνόρων, σε ένα σχήμα που προσιδιάζει περίπου στα όρια της οθωμανικής αυτοκρατορίας.

Η Τουρκία διατηρεί στρατιωτικές βάσεις σε Σομαλία, Κατάρ, παρουσία σε Αζερμπαϊτζάν, είναι εγκαθιδρυμένη σε Ιράκ και τα τελευταία 3 χρόνια στη Συρία, έχει μία από τις πολυπληθέστερες διπλωματικές εκπροσωπήσεις στην αφρικανική ήπειρο, διεισδύει στα Βαλκάνια, μιλάει εξ ονόματος των μουσουλμάνων απανταχού στον κόσμο, επιχειρεί να προσεταιριστεί τουρκογενείς πληθυσμούς σε διαφορά μέρη του πλανήτη και επαναλαμβάνει τακτικά την ηθική υπεροχή του Ισλάμ έναντι άλλων θρησκειών.

Η συνεργασία της με τη Ρωσία είναι πολυεπίπεδη, σε ενέργεια, άμυνα κι εμπόριο, ενώ ολοένα και περισσότεροι ρώσοι τουρίστες κατακλύζουν την Τουρκία. Κρίσιμες παράμετροι θεωρούνται η εύθραυστη σύμπραξη στο Συριακό, όπου το διακύβευμα για την Αγκυρα είναι ζωτικής σημασίας καθότι συνδέεται με την ανάσχεση του κουρδικού κινδύνου, όπως, άλλωστε, και η συνέργειά τους στην κατασκευή του πυρηνικού εργοστασίου στο Ακούγιου. Ρωσία και Τουρκία μοιράζονται την κοινή απογοήτευση από τη Δύση και την πεποίθηση ότι η τελευταία υποχωρεί διεθνώς, δημιουργώντας ευκαιρίες για περιφερειακές δυνάμεις ώστε να προωθήσουν αποτελεσματικότερα τις επιδιώξεις τους.


Παρότι η τουρκική οικονομία είναι πολύ περισσότερο συνδεδεμένη με την ευρωπαϊκή, δεδομένου ότι η ΕΕ είναι ο κυριότερος εμπορικός της εταίρος, μεταξύ άλλων, με το 57% των εξαγωγών της να κατευθύνεται προς την ευρωπαϊκή αγορά (7 στις 10 πρώτες χώρες εξαγωγής είναι ευρωπαϊκές), τα τελευταία χρόνια υπάρχει εμφανής αναπροσανατολισμός της προς την Ανατολή. Είναι χαρακτηριστικό ότι οι τουρκικές εξαγωγές στην Αφρική έφτασαν στα $11,5 δισ. το πρώτο εννιάμηνο του 2019, καταγράφοντας ιστορικό ρεκόρ.

Οι σχέσεις με τα κράτη του Κόλπου, με εξαίρεση το Κατάρ, έχουν κλονιστεί το τελευταίο χρονικό διάστημα, μιας και η Τουρκία αναδεικνύεται σε αντίπαλο δέος της Σαουδικής Αραβίας στον σουνιτικό μουσουλμανικό κόσμο. Η εμπιστοσύνη απέναντι στον Ερντογάν δοκιμάζεται, τόσο λόγω της υποστήριξης που προσφέρει στην Ντόχα, όσο και εξαιτίας της υιοθέτησης μιας πολιτικής περιφρονητικής προς σημαντικές χώρες του σουνιτικού κόσμου προκειμένου ο τούρκος πρόεδρος να καταστεί σημείο αναφοράς για τους ομόθρησκους.

Ειδικού βάρους και ενδιαφέροντος είναι η σχέση με την Αίγυπτο, που μετά την ανατροπή Μόρσι και τη συνακόλουθη περιθωριοποίηση της Μουσουλμανικής Αδελφότητας, έχει βρεθεί στο ναδίρ. Η σύγκρουση Αλ Σίσι – Ερντογάν έχει μεταφερθεί και στην Ανατολική Μεσόγειο, όπου το Κάιρο συμμετέχει σε συμπράξεις, τις οποίες η Αγκυρα θεωρεί ότι αποσκοπούν στην περιθωριοποίησή της από τις περιφερειακές εξελίξεις, ενώ και στη Λιβύη τα δυο μέρη βρίσκονται σε εκ διαμέτρου αντίθετες κατευθύνσεις, στηρίζοντας το καθένα έκαστη εκ των δυο κυβερνήσεων της χώρας. Παρατηρείται, πάντως, κινητικότητα, με την παρότρυνση τρίτων δυνάμεων, ώστε οι σχέσεις Τουρκίας – Αιγύπτου να εξομαλυνθούν ή τουλάχιστον να πάψουν να είναι τόσο εχθρικές, γεγονός που επηρεάζει αρνητικά τους συσχετισμούς δυνάμεων στην περιοχή.

Με τη Ρωσία να επανακάμπτει δυναμικά στη Μέση Ανατολή, να εποφθαλμιά χώρες-κλειδιά στην αφρικανική ήπειρο, και μάλιστα να χρησιμοποιεί ως αποτελεσματικό εργαλείο προώθησης των συμφερόντων της τις στρατιωτικές/αμυντικές συνεργασίες, αλλά και την Κίνα να στρέφει το βλέμμα της στην Ανατολική Μεσόγειο ως την κυριότερη εμπορική δίοδο προς και από την ευρωπαϊκή αγορά, οι ΗΠΑ δεν μπορεί παρά να επιδιώκουν τη συμμετοχή της Τουρκίας στο περιφερειακό σχήμα που διαμορφώνεται με στόχο την εδραίωσή τους και την παράλληλη συγκράτηση της ολικής επαναφοράς που επιδιώκουν Μόσχα και Πεκίνο. Αυτό που εν τούτοις προβληματίζει είναι ο τρόπος εμπλοκής της Αγκυρας, δεδομένου του μαξιμαλισμού της, ο οποίος αν ικανοποιηθεί έστω και εν μέρει όχι μόνο θα δυσαρεστήσει άλλους εταίρους της Ουάσιγκτον στην περιοχή, αλλά κινδυνεύει να φαλκιδεύσει την περιφερειακή σταθερότητα.

* Ο κ. Κωνσταντίνος Φίλης είναι εκτελεστικός διευθυντής ΙΔΙΣ και συγγραφέας του βιβλίου «Τουρκία, Ισλάμ, Ερντογάν»
Το Βήμα


Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση